ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

  XIV  ғасырда,  Коперникке  дейін-ақ,  Птолемей  жүйесіне 

елеулі өзгерістер енгізіп, оны математикалық тұрғыда кейінірек пайда 

болған Коперник жүйесіне парапар болатындай етіп дамытты.

Орта ғасырлардың мұсылмандық философиясы мен ғылымы тура-

лы әңгімемізді аяқтай келе, тағы бір ірі құбылыс туралы айтқанымыз 

дұрыс  болар.  Ол  –  ортағасырлық  рухани  дүние  бейнесін  көрсететін 

«Таза бауырластар трактатының» жарыққа шығуы. «Таза бауырластар» 

немесе  «Тазалық  пен  шынайылық  бауырластары»  –  ол  X  ғасырдың: 

Ирак,  Иран,  Әзірбайжан,  Орта  Азия  елдері  мен  Сібір  ойшылдары  ен-

ген  философтар  тобы.  Олар  дін,  философия  және  жаратылыстану 

ғылымдары  туралы  елу  бір  жасырын  «жолдау»  құрап,  мұсылмандық 

метафизика аясына антика дәуірінің ғалымдары мен ойшылдарының: 

аристотелизм  және  неоплатонизм,  эманация  тұжырымдамасы,  Пто-

лемей  космологиясы,  Гиппократтың  медициналық  ілімі  идеяларын 

енгізген.

Сонымен,  қорытындылайық.  Бұны  белгілі  американдық 

шығыстанушы Франц Раузенталдың: «Сөз жоқ, «білімдерге» қатысты 

табандылық  ортағасырлық  мұсылмандық  өркениетті  ғалымдық  және 

ғылым  мағынасында  айтарлықтай  өнімді  етті,  соның  нәтижесінде 

адамзат тарихына берік үлес қосты», – деген сөздерімен аяқтағанымыз 

дұрыс сияқты (Раузентал Франц. Торжество знания. Концепция знания 

в средневековом исламе. – М.: Наука, 1978. – 330-бет). 

Жинақтай  келе,  ортағасырлық  философия  –  бұл  антикалық 

философияның  тірі  жалғасы,  грек  көкжиегінен  өзіндік  көтерілу,  қол 

жеткен жетістіктерді қайтадан бағалау және Қайта өрлеу дәуірі фило-

софиясына дайындық деп, тағы бір рет атап өткіміз келеді.

99

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: