ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

  жататын 

қорытынды  жасауға  мәжбүр.  Бұл  жерде  қорытынды  деректерінің 

ықтималдық

 сипаты басым. Осындай индуктивтік қорытулар 

 болып саналады. Осы индуктивтік қорытуды теріске шығаратын 

әлдебір жаңа факт оны күл-талқан ете алады. Ендеше, «осыдан кейін 

деген  –  осының  себебі  дегенді  білдіреді»  дейтінге  сүйеніп,  «асығыс 

жасалған  қорытынды»  туралы  айтуға  болады.  Осындай  индукция-

ларда  растау  мен  терістеудің  қарама-қайшылығы  байқалады,  өйткені 

жаңа фактілер ешқандай жаңалық әкелмейді, ал индуктивтік қорытуға 

сәйкес келмейтін бір ғана факт соңғының маңызы мен құнын түсіреді. 

Сондықтан  алынған  индукцияның  сенімділігі  үшін  фактілердің 

мүмкін  болатын  алуан  түрлі  ауқымын  іске  асыру  қажет,  олар  сол 

топтың заттары үшін үлгі пішін болуға тиіс.

Индукцияның себеп-салдарлы тәуелділікті қорытатын келесі түрін 

Ф.Бэкон  мен  Дж.Ст.Миль  әзірлеп  шығарды.  Олардың  ойынша,  себеп-

салдарлы тәуелділіктің барынша мүмкін сандарын зерттей келе, ғалым 

бірнеше  ғылыми  болжам  ұсынып,  кезекпен  оларды  терістей  отырып, 

нағыз шынайы деген біреуін қалдыруға тиіс.

Индукцияның келесі түрін кері дедукция деп түсінуге болады. Оны 

Дж.Джевенсон  мен  В.Уэллс  ұсынған.  Жекеден  жалпыға  өрлеу  бары-

сында белгілі бір фактілердің негізінде бірқатар ғылыми болжамдарды 

326

алға  тартуға  болады.  Келесі  кезеңде  дедукция  жолымен  шынайысын 

ғана  қалдырып,  қате  индукцияларды  ысырып  тастау  мүмкіндігі  бар. 

Егер логикалық-дедуктивтік жолмен біз осы индукцияның негіздеріне 

қайтып оралсақ, онда оның шынайылығына сене аламыз.

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: