реализм   (realis  –  лат.  –  шын,  нақты) және  номинализм

  (realis  –  лат.  –  шын, 

нақты) және 

номинализм

 (nominis – лат. – заттың атауы) туды.

Схоластиканың  барынша  жетіліп,  дамуы  –  университеттерде  кең 

пікірталастар  орын  алып,  солардың  барысында  Платон  идеялары 

жеңіліс  тауып,  аристотелизм  жеңісін  тойлайтын  XIII-XIV  ғасырларға 

келіп тіреледі.

XIV  ғасырдың  соңында  сенім  мен  білімдердің  үйлесімсіздігі,  бір-

біріне  сәйкессіздігі  байқала  бастайды.  Соған  байланысты  енді  «екі 

шындық» – сенім шындығы мен білім шындығы туралы ілім кең та-

ралады.

ғасырлардың рухани мұраларын зерттеп білу негізінде нақты өмірден 

қол  үзген  абстракциялық  метафизикалық  ой-пікірлер  болып  шықты. 

Сондықтан  да  кейіннен  тәжірибе  арқылы  жинақталған  білімдер  пай-

да  бола  бастаған  кезде,  схоластика  өзінің  бұрынғы  бедел-абыро-

78

йынан  тез-ақ  айырылып  қалды.  Бүгінгі  күні  схоластика  деген  тер-

мин  мән-мағынасыз  жалаң  теориялау  деп  түсінілетін  болды.  Алайда 

универсалияларға оралайық.

Универсалиялар  мәселесі  схоластикаға  «римдіктердің  соңғысы 

және  схоластардың  алғашқысы»  деген  атқа  ие  болған  Северин  Боэ-

ций арқылы (480-524 жж. шамасы) енді. Грек философы-неоплатонигі, 

Плотиннің  шәкірті  Порфирийді  түсіндіре  отырып,  ол  үш  қиындыққа 

тап болды: 

1. Универсалиялар, яғни туу және түрлер: жан-жануарлар, адамдар 

өмір сүре ме әлде өмір сүрмей ме? 

2. Олар қаншалықты дәрежеде тәннен тұрады? 

3.  Егер  олар  тәннен  тұратын  болса,  онда  сезімдікпен  біртұтас  па? 

Бұл сұрақтарды Порфирий қойғанмен, олардың жауабын Боэций берді.

Аталған сұрақтың шешімінде үш ағым пайда болды.

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: