ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

  жалпы  ұғымдардың  нақты  болмысын  мойындама-

ды.  Нақты  өмірде  тек  жекелеген  заттар  болады,  ал  жалпы  ұғымдар 

(универсалиялар) – заттардаң атауы, біздің аузымыздан шығатын ды-

быстар ғана. Ерте схоластика номинализмінің ірі өкілі, француз фило-

софы және теологы Иоанн Росцеллин (1050-1120 жж. шамасы) болды. 

Ансельм  Кентерберийскийдің  және  басқа  схоластардың  оған  қарсы 

шығуы номинализм мен реализм төңірегіндегі айтыс-тартыстың ұзақ 

жылдарға созылуына себеп болды.

Реалистер

 жалпы ұғымдардың заттарға дейінгі нақты өмір сүруін 

және  олардың  адам  санасына  тәуелсіз  екенін  мойындаған-ды.  XI 

ғасырда  «шектен  шыққан»  деп  аталатын  реализм  дами  бастады.  Ол 

И.Росцеллиннің  номинализміне  ғана  қарсылас  ретінде  пайда  болған 

жоқ,  бәрінен  бұрын  ол  «алғашқы  субстанция»  сияқты  универсалия-

лар  заттарда  олардың  мәні  ретінде  болады  деп  сендіретін,  Шамподан 

шыққан  шәкірті  Гильомның  (1070-1121)  қағидасына  да  қарсы  шықты. 

Философ  және  математик  Аделард  Батский  (1080-1150)  өз  ілімін  но-

минализммен  күрес  және  реализм  идеялары  аясында  дамытты.  Бірақ 

шіркеу  үшін  ең  орнықты  және  қабылдауға  тұрарлық  деп,  Альберт 

Великийдің және оның шәкірті Фома Аквинскийдің реализмін айтуға 

болады.

концептуализм

  (concept  –  лат.  –  ұғым)  жалпы  ұғымдар  нақты 

өмір  сүре  алмағанмен,  олар  тек  атаулар  ғана  емес,  заттардың  жал-

пы  нақты  қасиеттерін  білдіреді  деп  санай  отырып,  жоғарыда  аталған 

бағыттардың  біржақтылығын  жоюға  әрекет  етеді.  Концептуализмнің 

79

теориялық  негіздемесі  француз  философы,  теолог  және  ақын  Пьер 

Абелярдың (1079-1142) «Диалектикасында» көрініс тапқан.

Алайда  схоластиканың  жарқын  өкілдерінің  бірі,  католик  шіркеуі 

1323  ж.  әулиелер  санатына  қосқан  және 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: