-бап. Жұмыскердің орташа жалақысын есептеу

114-бап. Жұмыскердің орташа жалақысын есептеу 

1.  Бес  күндік  және  сол  сияқты  алты  күндік  жұмыс  аптасында  орташа  жалақыны  есептеу 

белгіленген қосымша ақылар мен үстемеақылар, сыйлықақылар және еңбекке ақы төлеу жүйесінде 

көзделген тұрақты сипаттағы басқа да ынталандырушы төлемдер ескеріле отырып, тиісті кезеңдегі 

орташа күндік (сағаттық) жалақы есебінен нақты жұмыс істелген уақыт үшін жүргізіледі.  

2.  Осы  Кодекске  сәйкес  тиісті  ақы  (төлем)  төлеуге  байланысты  оқиғаның  алдындағы 

күнтізбелік  он  екі  ай  орташа  жалақыны  есептеу  үшін  есеп  айырысу  кезеңі  болып  табылады. 

Күнтізбелік  он  екі  айдан  аз  жұмыс  істеген  жұмыскерлер  үшін  орташа  жалақы  нақты  жұмыс 

істелген уақыт бойынша айқындалады. 

Егер  жұмыскердің  жағдайын  нашарлатпайтын  болса,  ұжымдық  шартта  орташа  жалақыны 

есептеудің өзге де кезеңдері көзделуі мүмкін.  

3.  Орташа  жалақыны  айқындаудың  осы  Кодексте  көзделген  барлық  жағдайлары  үшін  еңбек 

жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган оны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілейді. 

  

115-бап. Жалақыдан ұстап қалулар 

1.  Жұмыскердің  жалақысынан  ұстап  қалулар  сот  шешімі  бойынша,  сондай-ақ  Қазақстан 

Республикасының заңдарында және осы Кодексте көзделген жағдайларда жүргізіледі. 

2. Жұмыскердің өзі жұмыс істейтін ұйым алдындағы берешегін өтеу үшін оның жалақысынан 

ұстап қалу жұмыскерді жазбаша хабардар ете отырып: 

1) іссапарға байланысты, сондай-ақ іссапарға байланысты шығыстарды растайтын құжаттарды 

бермеген жағдайда жұмсалмаған және уақтылы қайтарылмаған ақшалай сомаларды өтеу үшін; 

2) оқыту шарты болған кезде жұмыскерді оқытуға байланысты шығындарды жұмыс берушіге 

еңбек шарты мерзімінен бұрын бұзылған кезде жұмыс істелмеген мерзімге пропорционалды түрде 

өтеуді көздейтін жағдайларда; 

3) жалақы есебінен жұмыскерге берілген жұмыс істелмеген авансты өтеу үшін; 

4)  осы  Кодекстің 

95-бабының  3-тармағын

  қоспағанда,  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек 

демалысын ауыстыру немесе жұмыскерді одан кері шақыртып алу жағдайларында; 

5)  жұмыскердің  жазбаша  келісуі  болған  кезде  өзге  де  жағдайларда  жұмыс  беруші  актісінің 

негізінде жүргізілуі мүмкін. 

3.  Бірнеше  атқарушылық  парақтары  бойынша  жалақыдан  ұстап  қалу  кезінде,  сондай-ақ 

Қазақстан Республикасының заңдарында және Кодекстің осы бабында көзделген жағдайларда, ай 

сайынғы ұстап қалудың мөлшері жұмыскерге тиесілі жалақының елу пайызынан аспауға тиіс. 

  

  

9-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ 

  

116-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар 

Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады: 

1) біліктілікті арттыру - бұрын алған кәсіптік білімін, машықтары мен дағдыларын қолдауға, 

кеңейтуге, тереңдету мен жетілдіруге мүмкіндік беретін кәсіптік оқыту нысаны; 

2)  дуальдық  оқыту  -  кәсіпорынның,  оқу  орнының  және  білім  алушының  тең  жауаптылығы 

кезінде  жұмыс  орындарын  бере  және  білім  алушыларға  өтемақы  төлей  отырып,  білім  беру 

ұйымында  оқытуды  кәсіпорында  оқыту  мен  практиканың  міндетті  кезеңдерімен  ұштастырып, 

кадрлар даярлау нысаны; 

3)  дуальдық  оқыту туралы  шарт  -  білім  алушы,  өндірістік  оқыту  мен  практикадан  өту  үшін 

жұмыс орнын ұсынатын ұйым және оқу орны арасындағы, өндірістік практикадан өту жағдайлары 

мен тәртібін регламенттейтін жазбаша келісім; 

4) кәсіптік даярлау - белгілі бір жұмыс түрін орындауға қажетті жаңа немесе өзгерген кәсіби 

дағдыларды меңгеру үшін тұлғаны дамытуға бағытталған кәсіптік оқыту нысаны; 

5) қайта даярлау - басқа кәсіпті немесе мамандықты игеруге мүмкіндік беретін кәсіптік оқыту 

нысаны; 

6)  оқыту  шарты  -  жұмыс  беруші  мен  білім  алушының  арасындағы  кәсіптік  даярлау,  қайта 

даярлау және біліктілікті арттыру шарттары туралы жазбаша келісім.  

  

117-бап. Кәсіптік стандарттар және біліктілік жүйесі 

1.  Ұлттық  біліктілік  шеңбері  әрбір  біліктілік  деңгейі  үшін  кәсіби  қызметтің  жалпы 

сипаттамаларын жазудан тұрады. 

Салалық  біліктілік  шеңбері  орындалатын  жұмыстардың  күрделілігіне  және  пайдаланылатын 

білімінің,  машығы  мен  құзыретінің  сипатына  қарай  деңгейлер  бойынша  салада  маманның 

біліктілігіне қойылатын талаптарды сыныптайды. 

Кәсіптік  стандарт  -  кәсіби  қызметтің  нақты  саласында  біліктілік  деңгейіне  және  құзыретке, 

еңбек мазмұнына, сапасына және жағдайларына қойылатын талаптарды айқындайтын стандарт. 

2.  Кәсіптік  стандарттарды  әзірлеуді,  енгізуді,  ауыстыруды  және  қайта  қарауды  жұмыс 

берушілер бірлестігі еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген 

тәртіппен

 Қазақстан 

Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы бекітетін салалық біліктілік шеңберлері негізінде 

жүргізеді. 

2016.06.04. № 483-V ҚР 

Заңымен

 2-1-тармақпен толықтырылды 

 

2-1.  Мемлекеттік  заңды  тұлғалар  көрсететін  қызметтерге  кәсіпт ік  стандарттарды  әзірлеуд і, 

бекітуді, ауыстыруды және қайта қарауды тиісті қызмет саласының мемлекеттік органдары еңбек 

жөніндегі уәкілетті органмен келісу бойынша жүзеге асырады. 

3.  Ұлттық  біліктілік  шеңберін  әзірлеуді  және  қайта  қарауды  еңбек  жөніндегі  уәкілетті 

мемлекеттік орган білім беру саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп жүргізеді және әлеуметтік 

әріптестік  пен  әлеуметтік  және  еңбек  қатынастарын  реттеу  жөніндегі  республикалық  комиссия 

бекітеді. 

4.  Салалық  біліктілік  шеңберін  әзірлеуді  және  қайта  қарауды  тиісті  қызмет  салаларының 

уәкілетті  мемлекеттік  органдары  мен  жұмыс берушілер  бірлестіктері  жүргізеді  және  әлеуметтік 

әріптестік  пен  әлеуметтік  және  еңбек  қатынастарын  реттеу  жөніндегі  салалық 

комиссиялар бекітеді. 

  

118-бап. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру 

1. Ұйымның жұмыс істеуі мен дамуы үшін кәсіптік даярлаудың, қайта даярлау мен біліктілікті 

арттырудың қажеттілігін және оның көлемін жұмыс беруші айқындайды. 

2.  Жұмыс  беруші  жұмыскерлерді  немесе  өзімен  еңбек  қатынастарында  тұрмайтын  өзге 

адамдарды  (білім  алушы)  кәсіптік  даярлауды,  қайта  даярлауды  және  олардың  біліктілігін 

арттыруды: 

1) тікелей ұйымда (жұмыс берушіде); 

2) техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі 

білімнің оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында; 

3)  кадрларды  кәсіптік  даярлауды,  қайта  даярлауды  және  олардың  біліктілігін  арттыруды 

жүзеге асыратын өзге де ұйымдарда жүргізеді. 

3. Жұмыс берушінің жолдамасы бойынша білім алушыларды кәсіптік даярлау, қайта даярлау 

және  олардың  біліктілігін  арттыру  оқыту  шартына  сәйкес  жұмыс  берушінің  қаражаты  немесе 

Қазақстан  Республикасының  заңнамасында тыйым  салынбаған  өзге  де  қаражат  есебінен  жүзеге 

асырылады. 

4. Оқыту шартында: 

1)  білім  алушы  алатын  нақты  кәсіпке,  мамандыққа,  біліктілікке  және  (немесе)  біліктілік 

курсының атауына сілтеме; 

2) жұмыс беруші мен білім алушының құқықтары мен міндеттері; 

3) оқыту мерзімі және оқыту аяқталғаннан кейін жұмыс берушіде жұмыспен өтеу мерзімі; 

4) оқытуға байланысты шығындарды жұмыспен өтеудің өтелмеген мерзіміне пропорционалды 

түрде жұмыс берушіге өтеу тәртібі мен жағдайлары; 

5) оқытуға байланысты кепілдіктер мен өтемақы төлемдері; 

6) тараптардың жауаптылығы қамтылуға тиіс. 

Оқыту шартында тараптардың келісімімен айқындалған өзге де талаптар қамтылуы мүмкін.  

5.  Кәсіптік  даярлаудан,  қайта  даярлаудан  және  біліктілікті  арттырудан  өтетін  жұмыскерлер 

жұмыс берушімен келісім бойынша жұмыстан босатылуы не жұмысты толық емес жұмыс уақыты 

жағдайында орындауы мүмкін. 

6.  Келісімде,  ұжымдық  және  (немесе)  еңбек  шарттарында  оқытуға  байланысты  жеңілдіктер 

мен өтемақы төлемдері көзделуі мүмкін. 

7. Жұмыс беруші техникалық және кәсіптік білім берудің оқу бағдарламаларын іске асыратын 

білім  беру  ұйымдарына  кадрларды  даярлауға,  қайта  даярлауға  және  олардың  біліктілігін 

арттыруға жәрдемдеседі.