Бақылау сұрақтары
1. Құжаттау дегеніміз не?
2. Құжатау кезінде қойылатын негізгі талаптар қандай болуы тиіс?
3. Фирма жарғысы дегеніміз не?
5. Жұмысқа қабылдау рәсімі қалай жүргізіледі?
9-сабақ. Директорлар Кеңесінің мәжілісінде. Жиналыс, мәжіліс отырыс өткізуге байланысты құжаттар. Құттықтау, мадақтау, сынау, қанағаттанбау, ризашылық білдіру әдебі.
Тірек сөздер: мәдениет, сыпайылық, міндетті, уәде, сыйлы, ұстаным, тәрбиелі, қабілетті, талапты, ереже, талғам, көрсеткіш, тіл, сыпайылық, мәдениет, шебер, халық, байлық,сөйлеу,өнер, құнарлы, эстетикалық, эмоциялық, жетілдіру, ар, намыс, қылмыс, күнә, шырайлы, ізеттілік, инабаттылық, тәлім, қажеттілік, кешіру, қалыптасу, жақындық.
Тәжірибелік сабақты өткізу үшін қолданылатын әдебиеттер тізімі: Ақанова Д.Х., Алдашева А.М... Ресми-іскери қазақ тілі. Алматы., 2002. –408б., Әлмұрзина Г. М. Іскерлік қазақ тілін деңгейлік оқыту курсының бағдарламасы: мемлекеттік тілді оқыту курстарының тыңдаушыларына арналған. – Өскемен, 2003. – 56 б.
1-тапсырма. Хаттаманың жазылуын еске сақтаңыздар.
Хаттама
Басқарушылық шешімдерді қабылдау процесі және шешімдер хаттама арқылы құжатталады. Хаттаманы іс қағаздарын жүргізуге жауапты адам жүргізеді.
Хаттама кәсіпорын бланкісіне толтырылады. Хаттама - алқалы органдардың жиналыстарында, мәжілістерде, конференцияларды өткізу барысында, яғни қаралған, талқыланған, қорытындыланған мәселе, қабылданған шешім туралы мәлімет беретін құжат түрі.
Хаттаманың міндетті деректемелері мыналар: кәсіпорын атауы, құжат түрінің атауы, мәжіліс өткен күн, индекс, мәжіліс өткен жер, бекіту белгісі (егер хаттама бекітілуді қажет етсе), бас тақырыбы, мәтін, қолы.
Хаттаманың күні –бұл мәжіліс өткен күн. Бас тақырып – мәжіліс өткен ұйымның, мекеменің, бөлімнің атауы немесе алқалы (коллегиальный) басқару органының атауы.
Хаттама мәтіні кіріспе немесе негізгі бөлімнен тұрады. «Төраға», «хатшы», «қатысқандар» аты-жөні толық беріледі. Мысалы:
Хаттамадан көшірме.
Хаттамадан көшірме
5.02.2000 ж. № 10
Көкшетау қаласы
Ш.Ш. Уәлиханов атындағы КМУ-нің қазақ тілі кафедрасының кезекті отырысы.
Төрайымы: каф. Меңг. Б.К. Омарова
Хатшы: оқытушы Б.Қ. Шағырбаева
Қатысқандар: 16 оқытушы (тізімі келтіріледі)
Күн тәртібі:
1. Қысқы сессияның корытындысы және үлгермеуші студенттермен атқарылатын шаралар.
2. 1 семестрдегі оқу жүктеменің орындалуы
3. 1 семестрдегі оқу жүктемесін толық орындалды деп карастырылсын.
Төрайымы: қолы каф. меңг. Б.К. Омарова
Хатшысы: қолы оқытушы Б.К. Шағырбаева
|
Хаттама-жиналыстар, кеңестер мен мәжілістердің өту барысы туралы жазылатын іс қағаздарының түрі. Хаттама қаралған мәселелер бойынша баяндамашының, талқылауға қатысқан сөйлеушілер сөздерінің қысқаша мазмұны және алынған нақты қаулылардан тұрады.Хаттама қысқа мазмұнды немесе кең көлемді болуы мүмкін.
Қағаздың орта тұсына құжаттың аты, нөмірі, оның астына мекеменің, ұйымның, т. б. Алқалық топтың аты, жиналыс, мәжіліс, кеңестің болған күні, айы, жылы,жиналыс басқаруға сайланған төраға мен хатшының аты-жөндері жазылады. Оның төменгі жағына қатысқан, шақырылған адамдардың тізімі, күн тәртібіндегі мәселелер тізімі беріледі.
Одан әрі мәселенің қаралған реті бойынша қысқаша мазмұны (шығып сөйлеушілердің сөзі, қойылған сұрақтар, жауаптар)«тыңдалды», «шығып сөйлеушілер», «қаулы қабылданды» деген бөлімдердің реті бойынша жазылады.Соңынан жиналыс, кеңес, мәжілісті жүргізген төраға мен хаттама жазған хатшының қолы қойылады. Хаттама арнаулы қағаздарға да жазылады.
2 - тапсырма. Мәтінді оқып, аударыңыздар. Жоспар құрыңыздар.
Сөйлеу де өнер
Сөз этикеті әлеуметтік лингвистикалық құбылыс болғандықтан да оның өзіне тән қызметі тіл табиғатынан тілдің функцияларынан туындайды. Ал жалпы тілдің ең басты қызметі қарым -қатынас құралы болу. Сөз этикетінің арнаулы функциясының негізі сыпайылық білдіру функциясы болып табылады. Бұл ұжым мүшелерінің қарым-қатынасы, құттықтау, мадақтау, сынау, қанағаттанбау, ризашылық білдіру т.б .Қазақ тілінде сыпайылықты білдіру екі ыңғайда көрініс табады. Сөз этикетінде сіз, сен, ол кісі, біз (мен ,өзіңіз) т.б .есімдіктердің қолданылу ерекшеліктері мен осылар арқылы білдіретін мағыналар. Тіл үйренуді амандасу, рахмет айту, кешірім сұрау, комплимент айту тәрізді этикет сөзден бастайды. Бұлай болуы, әрине тегіннен-тегін емес, сөз этикетінің байланыс орнату, қарым-қатынасқа ұйытқы болу тәрізді өзіндік қызметі мен ерекшелігіне байланысты. Құттықтау, мадақтау,сынау, кешірім сұрау, жұбату, көңіл айту тәрізді этикет түрлерінде сезім-күйді білдіру функциясы өте айқын көрінеді. Мысалы, кешіріңіз, мүмкін болса, айып етпеңіз, қалауыңыз білсін,т. с. с.
Жеке кісінің мәдениеттілігі қоғамда алатын орнымен, білім дәрежесімен, өнерге қанықтығымен өлшеніледі.Солардың бәрін игеріп, игілікті іс-әрекетіне пайдалану кісіні тіл мәдениетіне жетектейді. Мәдениетті адамның көп қырлы сырының бір көрінісі-тіл мәдениетінің жоғары болуы.
3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Тілдің ең басты қызметі не?
2. Сыпайылық дегенді қалай түсінесіз?
3. Мәдениетті адамның сөйлеу мәнері қандай болу керек?
4-тапсырма. Өзіңізді тексеріңіз.
1.Қазақ халқында танымайтын кісіге «сен» демейді.
|
Дұрыс
|
Дұрыс емес
|
2. «Сіз» дегенді үлкен кісілерге айтады.
|
|
|
3. » Айналайын»-еркелетуді білдіретін сөз.
|
|
|
4.»Балақай» деп жасы үлкен кісіге айтады
|
|
|
5.»Мырза» -ресми қатынаста қолданылатын
сөз.
|
|
|
6.Әжей» деп өз әжесін айтады.
|
|
|
7.Ақсақал»-ресми қатынаста қолданылатын
сөз қатарына жатады.
|
|
|
8.Жастар үлкендермен қол беріп амандасады.
|
|
|
9.Қазақтар жақсы тілек айтуға,бата беруге мән
береді.
|
|
|
10.Жастар үлкендердің батасын алады.
|
|
|
5-тапсырма.
«Жақсы сөз-жарым ырыс» дейді қазақтар, сондықтан олар бір-біріне тілек айтуға мән береді.
Құттықтау;
-Сізді(сені) туған күніңмен,мүшелтойыңмен, жаңа жылыңмен, Наурыз мейрамыңмен, мерекеңмен құттықтаймын!(-мыз)
Тілек;
-Сізге бақыт,денсаулық,табыс, абырой тілеймін.(-міз)
-Ас дәмді болсын !
-Қайырлы түн. Қайырлы күн!
-Қайырлы таң!
-Жасың ұзақ болсын! т. б.
6-тапсырма. Досыңызды туған күнімен құттықтап жеделхат жіберіңіз.
7-тапсырма. Өлеңді жаттап,мәнерлеп айтып беріңіз.
Достарыңызбен бөлісу: |
