§ 423. Диспетчер жабдығының және телеавтоматиканың электрмонтері

Арнайы орта білім қажет.

1. Телемеханикалық қадамдық іздеуіштер - жөндеу.

2. Телеавтоматиканың жоғары жиілікті каналдары – өңдеу және икемдеу.

3. Магнитофондар - жөндеу.

4. Элекронды осциллографтар - тексеру.

5. Күрделі сынаулардың пульттері - жөндеу.

6. Аспаптар мен жабдықтардың сыхбалары – ақаулықтарды дыбыстау әдісімен анықтау.
§ 424. Электр жабдықты жөндеу және қызмет көрсету бойынша электрмонтер

2-разряд

Жұмыс сипаттамасы. Анағұрлым жоғары білікті электр монтердің жетекшілігімен электр жабдықтарды жөндеу және қызмет көрсету бойынша арнайы жеңіл жұмыстарды орындау. Бөлшектеуші жәшіктерді, клеммиктерді, сақтандырғыш қалқандарды және жарықтандырушы арматураларды құрастырудау және жөндеу. Ауамен сығылған бөлшектік сұрыптаумен, бөлшектерді жуу және сүртумен тазарту әрі үрлеу. Байланыстарды және байланыстық беттерді тазарту. Сымдарды қуаттылығы 1000 В дейін дәнекерлеу, мүшелеу, тұтастыру, оқшауландыру. Қондырғыш сымдарды және кабельдерді төсеу. Күн және желдік электр қондырғыларды қуаты 50 кВТ-ға дейін қызмет көрсету және жөндеу. Электр қондырғыларды жөндеу барысында қарапайым слесарьлық құрастырулық және ағаш ұсталық жұмыстарды орындау. Электр жабдықтарды қосу және өшіру, қарапайым өлшеулерді жасау. Пневмо және электр құралдармен жұмыс жасау. Еденнен басқарылатын қарапайым жүк көтергіш құралдарды және крандарды пайдалана отырып, такелажды жұмыстарды орындау. Электр қозғалтқыштардың статор және ротор бөлшектеуші жүйелерін оқшаулануға қарсылығын, кабельдердің кірісін және шығысын мегомметрмен тексеру және өлшеу,

Білуге тиіс: Электр қозғалтқыштардың, генераторлардың, трансформаторлардың, коммутациялық және аппаратуралардың, аккумуляторлардың және электр аспаптардың іске қосушыларын реттеушінің құрылымы және жұмыс істеу қағидасы; электр техникалық материалдардың негізгі түрлері және олардың қасиеті мен белгіленуі; орындалып жатқан жұмыс көлемінде электр жабдықтарды құрастыру мен жөндеудің ережесі және әдістері; жұмысшымен қолданатын және бақылаулық-өлшеуші құралдың атауы, белгіленуі, және ережесі және жұмыс орнын өндіру мен ұйымдастыру туралы негізгі мәлеметтер; төмен кернеулі сымдарды қиыстырудың, дәнекерлеудің және ауыстырудың әдістері мен жолдары; электрлік токпен тартылу барысында алғашқы көмек көрсетудің ережісі; ІІ білікті топ көлемінде электр қондырғылардың қызмет көрсетуі барысындағы техникалық қауіпсіздік ережелері; такелаждық жұмыстарды өндірудің әдістері және бірізділігі.

Жұмыс үлгілері

1. Жарықтандырушы арматура: сөндіргіштер, штепселдік розеткалар, патрондар және т.б. – желіге қосылған қондырғы.

2. Кабельдердің кірісі және шығысы – оқшаулануға қарсылықты магомметрмен тексеру.

3. Қарапайым бөлшектер – шиыршық серіппелер, қапсырмалар, маңдайшалар, ұштамалар және байланыстырушылар – дайындау және орнату.

4. Иллюминация - орнату.

5. Кабельдер мен сымдар – ұштарын өңдеу, ұштамаларды сығымдау және дәнекерлеу.

6. Электр аспаптарға болаттан және басқа металлдардан конструкцияларды дайындау және орнату.

7. Контакторлар, релелер, контроллерлар, командоаппараттар – бекіткіштерді тексеру және тартып қою, байланыстырғыштарды тазарту және егеу; оларды ауыстыру және майлау, доға сияқты қондырғылармен ауыстыру.

8. Тұрмыстық электрлік аспаптар: плиталар, өтектер және т.б. – ашу, жөндеу және жинақтау.

9. сымдар мен арқандар (ауалық) - құрастыру, бөлшектеу, жөндеу, айырбастау.

10. Дәнекерлеуші трансформаторлар – ашу, жеңіл жөндеу, жинақтау, клемдік қалқанды қондыру.

11. Цоколдар және электршамдар – ұштарын дәнекерлеу.

12. Қалқандар және бөлшектеуші жәшіктер – қорғандырғыштарды және шаппаларды ауыстыру мен қондыру.

13. Қарапайым кестелі күш қалқандарын және жарықтандырғыш жүйені (сегіз топқа дейін) – дайындау және қондыру.

14. Электр қозғалтқыштар және генераторлар – жартылау ашу, тазарту және сығылған ауамен үрлеу, майлау, қалқандарды ауыстыру.

15. Жерге қосылған электрдтар – қондыру және қағып кіргізу.

1. Электр магниттік және магниттіэлектрлік жүйелерінің амперметрлері мен вольтметрлері – арнайы жағдайларда тексеру.

2. Іске қосушыны реттеу аппаратурасы: реостаттар, магниттік жіберушілер, іске қосушы жәшіктер және т.б. – жанып кеткен байланыстырғыштарды тазарумен жинау және жөндеу, ашу, оларды аустыру.

3. Жалданған стандардың магниттік іске қосушы аппаратурасы бөлшектеу, жөндеу және құрастыру.

4. Тежегіш аппараттар және ұштама сөндірушілер – жөндеу және қондыру.

5. Сүзбелер, ақырғы муфтілер – кабельді бөлшектеу және құрастыру.

6. Қоныстандырғыш түзеткіштер – тексеру және жөндеу.

7. Электр шамдардан жасалған гирляндтар – параллельдік және бірізділік қосылу барысында дайындау.

8. Электр аппаратуралар үшін күрделі конфигурациялардың бөлшектері - фиксаторлар, шапқыштар, қарсылық саусақтары және жәшіктері – даярлау.

9. Кабельдер – мегомметрмен оқшауландырудың жағдайын тексеру.

10. Бұрғылық қондырғыны басқару станциясының контроллерлері – тексеру, жөндеу, құрастыру және қондыру.

11. Порталдық крандар, контейнерлік қайтажүктеуші – бөлшектеу, жөндеу, контакторларды құрастыру, командоаппараттар, релелер, шаппалар, сөндіргіште.

12. Арнайы, трюмдік, шанышлық тиегіштер және қоймалық машиналарды, контроллерлерді, контакторларды, сөндіргіштерді, іске қосушыға кедергілерді, жарықтандырғыш және сигналдау аспаптарын жөндеу және құрастыру.

13. Электр қозғалтқыштардың тайғанақтауына подшипниктер – ауыстыру, құю.

14. Тесетін пештердің және кептіретін жабдықтардың температурасын реттеу автоматикасының электрндық потенциометрлері – құрастырудау, ауыстыра отырып, жөндеу.

15. Температура мен қысымдылықты автоматтық өлшеу құралдары – қарапайым ақаулықтарды жою, тетіктерді ауыстыру.

16. Электрлік қоректену кабельдерінің сымдары – газдық құбырлардың станкісіне жеткізулер.

17. Аралық автореттеушінің релесі – тексеру және ауыстыру.

18. Жарықтық жарнама – монтаж.

19. Шаппа, ажыратқыштар – біруақытта қосу және сөндіруен байланыстырғыштарды реттеу.

20. Центрифуга – тарелкаларды тазарта отырып тесеру.

21. Күрделі кестемен күшті немесе жарықтандырушы қалқандарды немесе жүйелерді (сегіз топтан жоғары) – дайындау және қондыру.

22. Қуаттылығы 500 кВт дейінгі фазалық ротормен асинхрондық электр қозғалтқытар – бөлшектеу және құрастыру.

23. Қуаттылығы 1000 кВт дейінгі қысқатұйықталған электр қозғалтқыштар.

24. Қуаттылығы 50 кВТ дейінгі жарылуға қаупсіз электр қозғалтқыштарды – бөлшектеу, жөндеу және құрастыру.

25. Электрқұрал – бөлшектеу, жөндеу және құрастыру.

26. Зікірлер, магниттік орауыштар, электр машиналардың щеткіұстағыштары – жөндеу және ауыстыру.
§ 426. Электр жабдықты жөндеу және қызмет көрсету бойынша электрмонтер

4-разряд

Жұмыс сипаттамасы. Біліктілігі анағұрлым жоғары электрмонтердің басшылығымен кез келген қолданыстағы электр жабдықтарды, типтерді және габариттерді бөлшектеу, капитальды жөндеу. Жөндеуден кейін элекр жетектеуші аппаратураларды және құралдарды реттеу мен тексеру. Жүйелік құралдарды, күшейткіштерді және дыбыс сигналдарын, контроллерді, басқару посттарды, магниттік станцияларды жөндеу. Қосылу күрделі кестелермен күшті және жарықтандырғыш элекр қондырғылардың қызмет көрсету. Кернеуден толығымен өшіре отырып, ведомсттік электр станцияларда, трансформаторлық электр подстанцияларда жұмыстарды орындау. Трансформаторларды, сөндіргіштерді, ажыратқыштарды және оларға конструктивті элементтердің жетектерін құрастыруды тексере отыра электр жүйелерде жедел қосылуларды орындау. Люминисценциялық жарықтандыру кестелерін тексеру, құрастырудау және жөндеу. Кабельдерді тарқату, мөлшерлеу, төсеу, енгізуші қондырғыларды және біріктіруші муфтілерді құрастыру, қуаттылығы 30 кВт дейін кернеумен кабельдік сызықтардың ұштарын бітеу. Кабельдердің бұзылған орындарын анықтау, жерге қосылудың кедергілерін өлшеу, кабельдің қабықшасындағы потенциалдарды өлшеу. Орташа күрделі қосылу кестесімен электр жабдықтардың бас тартулары мен ақаулықтарын анықтау және жою. Жұмсақ және қатты дәнекерлермен дәнекерлеу. Сызулар және кестелер бойынша жұмыстарды орындау. Электр қозғалтқышдер үшін іске қосудың кедергілерін іріктеу.

Білуге тиіс: электрониканың негіздері; тұрақты және ауыспалы токтың, қорғаушы және өлшеуші аспаптардың, коммутациялық аппаратуралардың, әртүрлі электр қозғалтқыштарының типтерінің қондырғысы; электр қозғалтқыштар мен электраппараттардың қызмет көрсетуінің, оларды тексерудің, жөндеудің, құрастырудың, қондырудың анағұрлым рационалды әдістері, жоғары кернеуліліктен қорғау әдістері; релелік қорғаудың белгіленуі; максималды ток қорғанысының кестесі және әрекет қағидасы; жартылай өткізгіштердің және басқа түзеткіштердің қондырғысы мен жұмыс істеу қағидасы; барлық типтегі электрлік сымдарды орындауға техникалық талаптар; электрлік оқшауландырғыштарды және өткізілетін материалдарды жөндеу барысында қолданылатын номенклатура, ерекшелік; жөндеуден кейін іске қосушы аппаратурасы бар электр жабдықтарды тапсыру және реттеуші-тапсырылатын жұмыстарды жүргізудің әдістері; қызмет көрсетілетін жабдықтың негізгі электрлік нормалары, оларды тексеру және өлшеу әдістері; құрал-жабдықтардың әрекет қағидасы, қоректенудің қайнар көзі; күрделі бақылаулық-өлшеуші құралды қолданудың шарты, құрылысы және белгіленуі; әмбебап және арнайы құралдардың конструкциясы; IV білікті топ көлемінде техникалық қауіпсздік ережесі.

Жұмыс үлгілері

1. Электр магниттік және электр механикалық блоктау – жөндеу және реттеу.

2. Майлы сөндіргіштер – байланыстырғыштарды дайындау мен және ауыстырумен, үш фазаны бір уақытта реттеумен және байланыстырғыштарды теңдеумен жөндеу.

3. Командоаппараттар, орындаушы механизмдер, температураның тетіктерін тексеру, жөндеу және дайындау.

4. Жалдамалы стандардың көтерілетін үстелдерін басқарудың командоаппараты, тексеру және жөндеу.

5. Порталды крандар, контейнерлік жүктеушілер – ағымдық жөндеу, электр жабдықтарды реттеу және сынау.

6. Жоғары кернеулі электр қоректенудің сызықтары – кернеу негізінде тексеру.

7. Пневматикалық-техникалық қызмет көрсетілуі, жетектердің ағымдық жөнделуі және іске қосылушы аппаратураларды реттеу, тексеру және реттеу.

8. Барлық қуатымен айналатын тайғанақ электр қозғалтқыштардың подшипниктері.

9. Кептіретін және тесетін пештердің температурасын электрондық автоматтық реттеу потенциометрлері – жөндеу және дайындау.

10. Уақыт релесі – электр магниттік сымдарда ақаулықтарды тексеру және жою.

11. Төселінетін түзеткіштер – шайбаларды ауыстыра отырып жөндеу, реттеу және жөндеу мен мандайшаларды дайындау.

12. Қаранғылағыш – қалқандарды және микросөндіргіштерді жасай отыра ұштамы сөндіргіштерді жөндеу.

13. Екілік коммутацияның алқасы – индукторларды тексеру.

14. Жоғарғы вольтті щиттер – арматураны қондыра отырып құрастыру.

15. Қуатталған 500 квт жоғарғы асинхрондық Электр қозғалтқыштар және қуаттылығы 1000 квт жоғарғы қысқа тұйықты электр қозғалтқыштар – зақымдануларды орната отырып бөлшектеу, құрастыру.

16. Қуаттылығы 50 квт жоғары электр қозғалтқыштардың жарылуы қауіпсіз орындалуы – бөлшектеу, жөндеу және құрастыру.

17. Қоректенуші крандық электр колонкалар – бөлшектеу, жөндеу, құрастыру және реттеу.

1. Коксохимиялық заводтарды сөндіру башясының автоматтық қондырғыларын жөндеу және электр кестені дұрыстау.

2. Жоғары вольтты майлы сөндіргіштер – капиталды ремонт.

3. Қатты кернеу кабелі – зақымдануларды табу, зақымданған жерлерді кесіп алып тастау және көрмені құрастыру.

4. Контакторлар, магниттік контроллерлар, жетекші сөндіргіштер – жөндеу және реттеу.

5. Жоғары кернеулі бөлшектеуші қондырғылар және аппаратура – жөндеу және құрастыру.

6. Магнитті электрлік жүк көтергіш шектеулері – тексеру, дұрыстау және реттеу.

7. Жалдамалы стандардың жоғары вольтті электр қозғалтқыштардың магниттік станциялары және басқару панелі – тексеру және жөндеу.

8. Уақыт релесінің көмегі арқылы бір кнопкамен бес барабанды күрделі автоматтық іске қосушыны бірнеше рет сымдауды басқару панелі – жөндеу және дұрыстау.

9. Вагондық, қоймалық, трюмдық жүк тиегіштер, пневможүк тиегіштер және тағыда басқа электр жабдықтарды толық көлемде капиталды реттеу және жөндеу.

10. Потенциометрлер, өткізгіштік сельсинді тетіктер – тетіктерді дайындай отар жөндеу.

11. Радиозотоптық аспаптар – құрастыру және жөндеу.

12. Операторлық жарықтандыруды басқару пульттері – жөндеу және құрастыру.

13. Максималды реле, фотореле – тексеру, жөндеу жәнее реттеу.

14. Электр қозғалтқыштардың роторлары – баланстау, дірілдерді анықтау және жою.

15. Автоматтық спредерлер – ақаулықтарды анықтау, жөндеу, құрастыру және бөлшектеу.

16. Рольганг автоматикаларының, тіректердің, мартенов пештерінің ауа жылытушы қақпақтарының кестелері – жөндеу және дұрыстау.

17. Домендік пештерді жүктеу механизмдерінің электр жүйелері – толық жөндеу және дұрыстау.

18. Металлургиялық заводтардың агрегаттарында телемеханикалқ қондырғылардың ұзындықтарын арнайы басқару жүйесі кестесінің шоттық элементтері – жөндеу, құрастыру және дұрыстау.

19. Жоғары вольтті электр қозғалтқыштар – капиталдық жөндеу, құрастыру, қондыру және орталықтандыру.

20. Магиниттік станциялары және автоматика мен блоктаудың күрделі кестелері бар көп қозғалтқышты электр жетектер.

21. Барлық жүйенің электр сағаттық – орта және капиталды жөндеу.

Арнайы орта білім қажет.

1. 
   Электрондық релесі бар сұйық компоненттерге арналған автоматты мөлшелергіш аппаратура-тексеру, жөндеу және электр кестесі.
   
2. 
   Тұрақты токтың генератоллары – капиталды жөндеу, реттеу және дайындау.
   
3. 
   Порталдық крандар, қайтажүктеуші контейнерлерді-электр жабдықтауларды капиталды жөндеу.
   
4. 
   Тұрақты токты машиналардың коллекторлар-құрастыру, шаблондарды дайындау және қолдық коллектордың пластинасын жеьтілдіру.
   
5. 
   Металл кесуші станоктардың автоматтық сызықтары- күрделі жөндеу және электркестелерді дайындау.
   
6. 
   Көпдвигательді, синхрондалған және автоматтық привотары ар ағымдық сызықтар – жөндеу және дайындау.
   
7. 
   Тігуші электр дәнекерлеуші, көптелген машиналар – жөндеу және дайындау
   
8. 
   Электр еріткіш пештер және жоғары жиілікті тексеру,ақаулықтарды бұзу және дұрыстау.
   
9. 
   Электрондық жүйенің аспаптары және аппараттары – жөндеу және дұрыстау.
   
10. 
    Космохимиялық заводтардың электрондық сөндіру мұнара релесі – жөндеу, қондыру және дұрыстау.
    
11. 
    Рентген аппараттары – тексеру, деффектерді жою және дұрыстау.
    
12. 
    Тиристік басқару жүйесі – дұрыстау.
    
13. 
    Спредерлер, электр магниттік жүк көтергіштер – капиталды жөндеу, реттеу және электр жабдықтарды дұрыстау.
    
14. 
    Электроника және фотоэлементтерді қолдана отырып, күрделі электрлік кестелер – тексеру, жөндеу, дұрыстау.
    
15. 
    Автоматтық қашықтықтан басқару кетесі – тексеру, жөндеу және дұрыстау.
    
16. 
    Жұмыс тәртіптерін дистиллиграфирлеу күрделі басқару кестесімен электр жетектері.