Қазақстан Республикасы іім төтенше жағдайлар Комитеті Көкшетау техникалық институты рмм

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Күндізгі оқу факультеті

Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы

5В100100 «Өрт қауіпсіздігі»

мамандығы бойынша дипломдық жобаны дайындауға
ДАЙЫНДЫҚ
Тақырып: Атырау қаласында «Мир» кинотеатрында болған өрт жағдайының анализі және өрт сөндіру бойынша ұсыныстарды жасау

1. Институт бойынша « 10 » қырқұйек 2014 ж. № 157 бұйрығымен бекітілді.

2. Біткен жұмыстың (жобаның) тапсыру уақыты « 25 » мамыр 2015 ж.

3. Жобаға «Атырау қаласында «Мир» кинотеатрының өрт сөндірудің жедел жоспарының бастапқы берілгендері».

4. Қарастыруға арналған мазмұны және оларды орындау мерзімі:

6. Бекітемін (каф.бастығы) ө.қ.қ подполковнигі С.А. Карденов

(лауазымы; т., а., ж.; қолы)

7. Жетекшісі полковник Г.А. Аубакиров

(лауазымы; т., а., ж.; қолы)

8. Тапсырманы орындауға алған Ә.А. Кенесов

(күні, студенттың қолы)

9. Экономикалық тиімділігін есептеу тарауы бойынша

10. Графикалық бөлімі бойынша

(должность; ф.и.о.; подпись)

МАЗМҰНЫ

Қалалар мен ауылдық жерлерде шаруашылық салаларының қазіргі уақыттағы даму жағдайлары, ғылым мен техниканың жетістіктерін енгізу мәселелері өртке қарсы қызметтің тәжірибиесі тәрізді, қоғамдық, өндірістік, ауыл шаруашылық кешендерінде, энергетика нысандарында, көп мөлшердегі материалдық құндылықтардың үлкен концентрациясы орындарында және адамдардың көп келуінде өртке қарсы қорғанысын қамтамасыз етеді.

Техногенді алға басуы жеделдетілуі жаңа технологияларды енгізуіне әкеледі, ал мұнымен қоса құрылыс пен өндірістегі жаңа материалдар мен заттардың енгізілуіне.

Біздің қоғамның басты тапсырмасы, экономикалық белсенді даму жолына аудару және ғылыми - техникалық алға басудың дамуы, мемлекеттің өндірістік қарымға, дүние жүзілік шикі заттың барлық түрін дұрыс пайдалану және жұмыс сапасын жақсарту.

Туындаған қиындықтарға қарамастан біздің мемлекет қысқа тарихи уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік ортада үлкен көлемде түрлендірулер жүргізді және қазіргі кезде гүлдену және демократизацияландырудың тұрақты даму жолында қозғалып жатыр.

Көптеген жылдарда Қазақстан Республикасы үшін қиын уақытта мәдени өмірі сөнген жоқ, керісінше жаңа ауқымға ие болды.

Жыл ішінде Республикада төрт жаңа театр, қырық тоғыз клубтық мекеме, отыз екі кітапхана, екі мұражай және де көптеген мәдени мекемелер жөнделіп өзгертілді деп айту жеткілікті. Дүние жүзілік мәнге ие болған жағдай, ол Астана қаласында опера және балет театырының ашылуы. Сонымен қатар сақталған мәдени ошақтар екінші дем алғандай, толық күшінде жұмыс жасады. Кинотеатр ғимараттардың жағдайын беріктену үшін 145 млн тенге шығындалды. Мұндай салымда бұл салаға қайта соғу уақытында байқалмаған.

Келер жылдарда мәдениетті көтеру жұмыстары жалғасады және сол мақсаттарға Қазақстанда 14 млрд тенге бөлінген, соның ішінде 8,6 млрд тенге бюджеттен.

Көбіне жаңа театрлар үлкен құрылыс көлемін алады, ішкі жоспарлануы күрделі, техникамен қамтамасыздандырылған, коммуникациялары дамыған болып келеді. Бұның барлығы өртке қарсы қорғанысты қиындатады. Мәдени көркемдік мекемелерде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешенінің көмегімен онда өрттер саны азайды.

Өрттерді болдырғымыз келмеседе, олар болып жатады. Көптеген жағдайларда өрттің бастапқы ошақтары театрдың сахналық жағында пайда болады, сол жерден өткен түтін көрермендер залына тарап, адам өміріне қауіп төндіреді.

Өрттерде адам өлімі үрей, жоғары температура, оттегі концентрациясының азаюынан (14% дейін), шығу жолдарының жетіспеушілігі нәтижесінде болады. Өртке қарсы қызметінің көп жылдық тәжірибесіне сүйенсек, сөндірудің ұйымдастыруының қиындығы театрлардағы өрттер қиын салдарға тәнті зақымдарға және адам өлімініе әкеледі. Көркемдік мекемелерде қауіпсіздік жолдарға жеткізу – бұл ең алдымен құрылыстың жоспарлық шешімдердің дұрыстығы, шығу жолдарымен қамтамасыз етілуі, өрт сөндіру қондырғылары мен автоматты дабылдағыш жүйесін енгізу, шығару және сөндіру бойынша өрт бөлімшелерінің жедел жұмысы, қауіпсіздік жағдайына әкімшіліктің жауапкершілігі толығырақ адам өміріне және денсаулығына қиындық туғызады.

Қазіргі уақытта ірі қоғамдық орталықтар және театрлік ғимараттар соғылуы және жоспарлануы, бөлмелер трансформация және әртүрлі театрлік қойылымдар, кинофильмдер көрсету, спорттық көрсетулер қоюға мүмкіндіктер қарастырылған.

Жаңа театрлік мекемелер типтік жобаларға сәйкес соғады, өзгешілігі олардың үлкен құрылыс ауданында, күрделі ішкі жоспарлануында, техникалық қамтамассыздандыруда, дамыған коммуникациясында. Бұның барлығы өртке қарсы қорғанысты қиындатады. Мәдени көркемдік мекемелердегі өрт қауіпсіздігіне бағытталған шаралар кешеніне байланысты ондағы өрттер саны азайды.

Өртке қарсы қызметтің органдары ұйымдастырушылық және техникалық шешімдерді іздеуде. Өртке қарсы қорғаныс саласында бүгінгі күнгі ғылыми-техникалық даму деңгейі, мәдени және экономикалық даму қарқынына сәйкес. Бірақ даму тарихы, театрларда пайда болған өрттер куәләндірады, себебі олар адам өліміне келесі себептерге байланысты:

А) Амалсыз шығаруға байланысты – 49,9 %

Б) Үрей салдарынан – 46,55%

В) Терезеден лақтыру – 0,4%

Г) Отпен қоршалған – 3,2%

және де үлкен шығындар әкелген.

Мемлекеттік мәдени – көркемдік мекемелердегі өрттердің пайда болу себептеріне байланысты талдаулар келесі қосалқы мәліметтер алынған: барлық өрттердің 70% сахналық қорап шегінде пайда болады. 40,3% түнгі уақытта болады; өрттердің 22,6% қойылымның бірінші сағатында . негізінде мәдени сарайлардағы және театрлардағы өрттерде адам өміріне қауіп туады және театрды өрттен құтқару өз уақытында өртті анықтау және сөндіруге байланысты.

1. 
   Күш пен құрал жеткілікті кезде және тыңдаушыларға қауіп төнген кезде бөлімдердің әрекеті. Өрт күндіз тыңдаушылар екі қабатты кірпішті ғимаратында туындады. Қабат арасындағы және шатырлы аражапқыштар және ғимарат қабырғалары жанғыш, екі жағынан сылақталған; шатыр шифрлы ағашты тор бойымен.
   

Адамдардың жартысы сасқалақтап өздігінен қозғала алмайды.

Өрт екінші қабатта орналасқан сахна бөлмесінен басталған. Жалын ағаш аражапқышқа, қабат арасындағы жабқыштарға және шатырға таралған. Өртке екі өрт бөлімінің кезекші қарауылы шыққан.

Өртке бірінші қарауылдың келген сәтінде қиын жағдай болды, адамдарды құтқару және өртті сөндіру шараларын қабылдауды қажет етті; екінші қабат терезелерінен және шатыр астынан қою түтін және жалын шығып жатты. Қабат арасындағы және шатыр аражапқыштары жанып жатты. Жалын мен түтін дәлізге тарап тыңдаушылардың құтқару жолын қиып тастады. Қарауыл және мәдени үйіндегі жұмысшылар көмегімен науқастар екінші қабаттан көшірілді.

Қарауылмен келген бөлім бастығы сыртынан қарап шешім қабылдады – шақырудың жоғары номерін беру және өрт сөндіруге, науқастарды құтқару жолдарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 2 «Б» оқпанын беру. Екінші қабаттан адамдарды көшіру сәтті екеніне көз жеткізіп ӨСБ тыңдаушыларды бірінші қабаттан шығаруға және өрт сөндіруге тағыда 2 «Б» оқпанын беруге бұйрық берді. Осымен сөндірудің бірінші кезеңінде екі бөлімшемен 5 «Б» оқпаны берілді: үшеуі ішкі шерулік сатымен екінші қабатқа, екеуі жылжымалы сатымен шатырға және біреуі бірінші қабатқа қабат арасындағы аражапқыштарды сөндіруге берілді.

Шақырудың жоғарылатылған номері бойынша келген басқа бөлімдердің жеке құрамының күшімен ӨСБ екінші қабаттағы және шатырдағы конструктивті элементтерді бұзуға ұйымдастырады, шатырлы бөлмеден түтін шығу үшін.

Өртті ғимараттың мағыналы зақымдалуынсыз жойды.

2. 
   Өртке қарсы қызмет бөлімінің әрекеті науқастарға тікелей қауіп жоқ кезде және ӨСБ өртті тез сөндіруге болатынына және осымен адмдарға қауіпсіздік қамтылатына көз жеткен кездегі. Өрт қыста 5 қабатты ғимараттың шатырлы бөлмесінде шықты. Өртке шақыру бойынша 6 бөлімше келді.
   

Өрт сөндіруші бөлімдердің сәтті әрекетінен және мәдениет үйі персоналының таза жұмысынан мәдени үйіндегі адамдарды көшірмей-ақ өрт жойылды.

3. 
   Бір мезгілде өрт сөндіруге және адамдарды құтқаруға күш пен құралдар жетпеген кездегі бөлімдердің әрекеті. Екі қабатты жанатын мәдени үйі тұла бойы өрт сөндіруге автоцистернада бір бөлімше келді. Жалын екінші қабаттан шатырлы бөлмеге тараған. Өрт ауданы шамамен 75 м². Қарауыл бастығы тыңдаушыларды тез арада қызмет көрсету қызметкерлермен және келген бөлімше көмегімен көшіруді ұйымдастыру туралы шешім қабылдады; қосымша күштерді шақыру; адамдарды көшіру жұмыстарын орындағаннан кейін 2 «Б» оқпанын беру керек. Қосымша күш келгенге дейін көрші нысанға дұрыс шешім қабылдау қорытындысында және қызмет көрсету қызметкелердің және өрт сөндірушілердің таза әрекетінен барлық тыңдаушылар көшірілді. Кезекті оқпандарды берумен екінші қабатта және шатырда өрт жойылды.
   

1. 
   Өрттердің және олардың себептерінің статистикасы
   

Көрермен залы бар ғимараттарға көркемдік мекемелер жатады. Бұл мекемелерге театр, мәдени сарайы, клубтар, кинотеатрлар және цирктар жатады. Бұл ғимараттарға кітапхана, лекция залы, қоймалар, кружок жұмыстары кіреді. Театр ғимараттары екі бөлікке бөлінеді: сахналық және көрермен бұлардың арасында өртке қарсы қабырға бөліп тұрады. Шатыр бөлмесінде көрермен залына шахталы желдету жүйесі орнатылған. Көрермен залының сиымдылығы 800 және одан көп орын, порталды ойықтар және жанжағында өртке қарсы перделер орналасқан.

Өртке қарсы қызметінің мамандары көрермен мекемелердегі өрттердің нақты себептерін анықтайды.

Бұл өрттердің негізгі себептері.

• 
  отты абайсыз пайдалану
  
• 
  электр құралдарының пайдалану ережесінің бұзылуы
  
• 
  электр өткізгіштер мен қондырғылардағы қысқа тұйықталу
  
• 
  құрылысты жөндеу жұмыстарында өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы
  
• 
  өртеу
  

Өрттер жайындағы мәліметтерді талдап, өрттердің көбінде анықталу уақыты үлкен жиілігімен өтеді, әсіресе түнгі уақытта, анықталу уақыты орташа 40 – 60 мин құрайды соның салдарынан өртті сөндіру қиындайды және үлкен шығындарға әкеледі.

Кинотеатр ғимараттарында өрттеді табысты сөндіру үшін өрттің еркін даму уақыты, бұл уақытқа оның кең таралу уақытынан басқа өрт жайында хабардың түсуі ол кезекші ауысымның бар болуы, бөлімшелердің тікелей байланысына 7 ден 20 минут арасында (орташа 12 минут ) тікелей байланысты.

Кинотеатр ғимараттарында өрттердің дамуы сызықтық жылдамдыққа 0,83 тен 1,9 м/мин . Мұндай жағдайға ондағы жанғыш материалдардың көп болуы және көлденең орналасуы себепші болады. Өзге жағдайларда өрттің таралу жылдамдығы үлкен өрт жүктілікке байланысты сахна етегі бойынша 3 м/мин, ал көлденең декорация беті бойынша 6 м/мин жетеді. Бұл себептердің барлығы көрермен мекемелеріндегі өрттер ауданының тез өсуіне, санымен келтірілген өрттерде 3 тен 56 м²/мин дейін өзгереді.

Сахна көлемінде портал қуысында қысым туады ол 40 – 60 кг/м² және одан артық болуы мүмкін . Кинотеатр мен мәдени сарайларындағы өрттердің адам үшін қауіпі ол үрей. Оны туғызбау үшін шаралар қолдану керек.

Ең кіші оқшаулау уақыты, сөндіруге қуатты лафетті оқпандары (3 – 5 дана), көп уақытта «А» оқпандарын қолданғанда сәтті аяқталуы, ол егер күштер мен құралдар жетіспеген жағдайда өрттер белсенді сиптқа ие болып мәдени сарайлары мен театрлар толығымен құртылған. Өрттің орташа оқшаулау уақыты 2 сағ 20 мин құрайды. Егер күштерді орналастыру 35 мин көп құрайды. Егер күштерді орналастыру 35 мин көп болса, онда ғимаратты қалпына келтіру мүмкін емес.

• 
  ^{отпен дұрыс қолданбау;}
  
• 
  ^{электр қондырғыларымен қолдану ережелерін бұзу;}
  
• 
  ^{электр қондырғыларда және сымдарда қысқаша тұйықталу;}
  
• 
  ^{құрылыс жұмыстары кезіндегі өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы;}
  
• 
  ^өртеу.
  

ӨСБ өртке келісімен әкімшілікпен және қызмет көрсету қызметкерлермен байланыс орнатады, адамдарды көшіру бойынша, көшіруге жататын мәдени үйіндегі адамдар санын, олардың жағдайын, көшіру орынын анықтайды, сонымен қатар қай қызмет көрсету қызметкерлерін адамдарды құтқаруға қатыстыруға болатынын анықтайды. ӨСБ тез адамдарды құтқаруға күштің жеткілікті екенін бағалайды және қосымша күштер мен құралдардың өртке қажеттігін анықтайды.

Адамдар көп келетін ғимараттардағы дәліздер қабат көлемінде бөлмелер арасындағы байланысты қамтамасыз ететін негізгі көлденең коммуникация болып табылады, сонымен қатар бөлмелерден сатыға бару жолдары.

Қозғалыс көп дәліздердің минималды ені 1,5м (тазалықта) және екінші дәрежелі (ұзындығы 10м) 1,25м. Мәдени ғимараттарында дәліздедің ені 2,2 м кем емес. Жаттығу бөлмелерінің есіктері кіретін, дәлізге ашылатын есіктермен ені 1,8 м кем емес етіп жасалынады.

Адамдар көп келетін ғимараттарда тік коммуникация ретінде баспалдақтар қолданылады.

Адамдардың өліміне немесе есінен тануына әкелетін өртте шынайы жағдайда негізгі әсерлер болып табылады: жалынмен тікелей байланыс, жоғары температура, оттегі жетіспеушілігі, түтін құрамындағы көміртегі тотығы және басқа улы заттар, механикалық әсер ету. Ең қауіптісі оттегі жетіспеушілігі мен улы заттардың бар болуы, өйткені өлімнің 50-60% түн шығудан және уланудан болады.

Өрт пайда болғаннан бастап 1-2 минут ішінде жабық бөлмелерде оттегі концентрациясы төмендеуі мүмкін. Мысалы, театрларда көрермен залы мен сахнаның көлемі 25000 м³ декорация жанған кезде оттегі концентрациясы 2-3 мин ішінде қауіпті мағынаға дейін төмендейді.

Өрттерде адам өміріне аса қауіп төндіретін жану өнімдерінің құрамында улы заттар бар түтінді газдар және әртүрлі заттар мен материалдардың бөлінуі. Көміртегі тотығының концентрациясы түтінде 0,05% мөлшерінде адам өміріне қауіпті.

Кейбір жағдайларда түтінді газ құрамында күкірт газы, азот тотығы, күкірт қышқылы және басқа улы заттар болады, олар адам ағзасына аз уақыт әсер еткен кезде (күкірт газы 0,05%; азот тотығы 0,025%; күкірт қышқылы 0,2%) өлімге әкеледі.

Адам өміріне синтетикалық полимерлі материалдардың жануы төтенше жоғары қауіпті.

Қауіпті концентрациялар тіпті термиялық тотығу кезінде және синтетикалық полимерлі материалдардың аз көлемде бұзылуы кезінде де түзіледі.

Осыны ескере отырып, қазіргі кездегі бөлмелердегі синтетикалық полимерлі материалдар 50% жоғары, өрт жағдайында адам үшін олар қандай қауіп төндіретіні белгілі.

Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда адам өміріне қауіп төнуі оданда жоғарылайды. Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда жану өнімдері ғимараттың қабаттары бойынша 2-3 мин ішінде тарайды. Сол уақытта адамдарды көшіру үшін, тіпті жақсы жағдай кезінде, 1,-15 мин кем емес уақыт керек, кейде оданда көп.

Сонымен қатар адам өміріне жану өнімдерінің жоғары температурасыда қауіпті. Қыздырылған газдар температурасы адам денесінің температурасынан асып кетсе мұндай жағдайда жылу соққысына әкеледі. Температура 42-46^оС жоғарылаған кезде-ақ суыру сезімдері сезіледі. Қоршаған орта температурасы 60-70^оС болғанда адам өміріне қауіпті болып табылады, көбінесе мәнге сәйкес ылғалдылық және ыстық газдарды шығарған кезде, ал температура 100^оС кезінде есінен танады және бірнеше минуттан кейін өлім келеді.

Жоғары температурадан кем емес адам денесінің ашық жерлеріне жылулық сәуле әсері қауіпті болып табылады. Жылуылық сәуленің қарқындылығы 1,1-1,4 кВт/м² болғанда адамда 42-46^оС температура кезіндегідей әсер тудырады.

Критикалық сәулелену қарқындылығын 4,2 кВт/м² тең қарқындылығын санайды. Кестеде уақыт мәліметтері келтірілген, онда адам жылулық сәулесін қолдың қорғалмаған буынымен әртүрлі қарқынды сәулелену кезінде төзе алады.

Адамдарға тағыда үлкен қауіп жалынмен тікелей байланыста төнеді, мысалы, құтқару жолдары отпен кесілген жағдайда. Кейбір жағдайларда өрттің тарау жылдамдығы жоғары болады, бұл кезде өртке шалдыққан адамды құтқару өте қиын немесе арнайы қорғаныссыз құтқару мүмкін емес. Адам үстіндегі киімнің жануы аса қауіпті. Егер уақытында киімнен жалынды сөндірмесе адам өлімге әкелетін күйіктер алуы мүмкін.

Өрттегі ең қауіптісі ол үрей, ол көп адамда болатын кенеттен, есепсіз, ұстамсыз қорқыныш әкеледі.

Ол кенеттен қауіп төнгенде пайда болады. Адамдардың есі мен еркі өрт елесімен басылып қалады, содан туындаған жағдайдан тез арада шығу есігін таба алмайды.

Кесте 1.

Адамдарды құтқару үшін ең алдымен қысқа және қаупсіз жолдар таңдайды.

Адамдарды құтқару әдісі адамдар мен өрт жағдайына байланысты анықталады. Адамдарды құтқарудың негізгі әдістері болып табылатындар: адамдардың өз бетімен шығуы, адамдарды өрт сөндірушілердің көмегімен шығару; адамдарды көтеріп шығару; құтқарушыларды жоғарыдан түсіру.

Көп жағдайларда қауіп төнгенін байқап адамдар бөлмеден өрт бөлімдері келгенге дейін шығады.

Құтқару жолдары қатты түтінденген болса және құтқарушыларға жол белгісіз болса, сонымен бірге құтқарылушылардың жағдайы мен жасы өз беттерімен қауіпті аймақтан шығуларына күмән келтірсе (адамдар қатты қобалжыған болса немесе бұлар балалар, қарттар), онда құтқарылушыларды шығару ұйымдастырылады.

Адамдарды қауіпті аймақтан көтеріп шығару олар өз беттерімен жүре алмаған кезде (есінен тану немесе жатқан науқастар, төмен жастағы балалар, мүгедектер және т.б.) жасалады.

Адамдарды жоғарыдан түсіру құтқару жолдары отпен қиылған жағдайда және басқа әдістерді қолдануға болмаған жағдайда орындалады. Бұл үшін, жоғарыда көрсетілгендей, стационарлы, жылжымалы және тасымалы сатылар, көтергіштер, құтқару жіптері және т.б. құралдар қолданылады.

Кейбір жағдайларда құтқару әдістерін қиыстырумен орындайды. Мысалы, өз бетімен анықталған орынға дейін шығу және әрі қарай өрт сөндіруші көмегімен шығу; адамдарды шатырға немесе қылтипанға шығару және тік ұшақтардың, құтқару жібінің, жылжымалы сатының және басқалардың көмегімен төмен түсіру.

Шақыру орынына ӨСБ келісімен объекттің қызмет көрсету қызметкерлерімен байланыс орнатуы керек және жанып жатқан бөлмедегі адамдар саны туралы мәліметтер алуы керек (кейде бұл мәліметтер өрт туралы хабарлаған кезде жеткізіледі), содан кейін түтінденген бөлмелерде жақсылап барлау жүргізеді.

Барлау адам өміріне қауіп бар екенін, орналасу орынын анықтайды және өздігінен қозғалу икемдігін; құтқару жолдары мен әдістерін; құтқару жұмыстарын жүргізу кезектігін; құтқару жолдарына от пен түтіннің қауіпін; адамдарды құтқару үшін күш пен құралдардың жеткіліктігін; құтқару жұмыстарына қатыстырауға болатын қызмет көрсету қызметкерлердің барын; құтқарылған адамдарды орналастыру орынын анықтайды (әсіресе қыс мезгілінде).

Жағдайға байланысты барлау бірнеше бағытта жүргізілуі мүмкін

Адамдарды бөлмелерде іздеу кезінде дауыстап айғайлау керек. Үлкендерді есік, терезе маңынан, дәліздерде, яғни бөлмеден шығу жолдарында іздеу керек. Бөлмелер тексерісін барлық жағдайларда жүргізеді, оны жанып жатқан ғимаратта адамдар жоқтығына көз жеткізіп толық тексергеннен кейін тоқтатады.

Өртті барлау кезіндегі алынған мәліметтер негізінде ӨСБ адамдарды құтқару бойынша шешім қабылдап қажетті бұйрықтар береді. Бұл кезде әртүрлі мүмкін бөлімдер әрекетінің нұсқалары:

• 
  егер өртке жеткілікті күш пен құралдар келсе және құтқару жұмыстарын жүргізу қажетті болса, ӨСБ тез арада адамдарды құтқаруды ұйымдастыруға міндетті. Бұл кезде ӨСБ құтқару жұмыстарын өзі басқаруы керек, сонымен қатар өрт сөндіруді басқаруы керек;
  
• 
  егер адамдарға өрт қауіп төндірсе және құтқару жолдары отпен қиылған болса адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті;
  
• 
  егер өртке күш пен құрал жеткілікті келсе және адамдарға тікелей қауіп төнбесе, ал ӨСБ өртті өрт тарау жодарында енгізілген оқпандармен сөндіруге сенімді болса және бұл кезде адамдар үшін қауіпіздік қамтамасыз етілсе, бөлімдердің әрекеті үрейді басуға және бір уақытта өрт сөндіруге бағытталады;
  
• 
  адамдарды құтқару мен өртті сөндіру жұмыстарына бір уақытта күш пен құралдар жеткіліксіз кезде, барлық өрт бөлімдерінен келген жеке құрам құтқару жұмыстарына жіберілуі мүмкін, өртті содан кейін сөндірумен. Бұл жағдайда адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті, адамдарға өрт тікелей қауіп төндірген кезде және өрт тарау орындары мүмкін жерлерге.
  

Адамдарды құтқару кезектігі адам санына байланысты емес, ал олардың өміріне қауіптілік дәрежесінен анықталады. Бірінші кезекте адамдарды өте кауіпті жерлерден құтқарады. Қауіптілік дәрежелері бірдей кезінде алдымен балаларды, және қарттарды құтқарады.

Құтқару жұмыстарын жүргізген кездегі барлық жағдайларда ӨСБ күш пен құралдарды жаю кезінде сонымен бірге жедел жәрдем шақыруы керек. өртке медицина қызметкерлері келгенге дейін алғашқы көмекті жарақаттанғандарға өрт сөндіру бөлімінің жеке құрамы көрсетуі керек.

3. 
   Кинотеатр мекемелерінде өртті сөндіру және даму ерекшеліктері
   

Кинотеатр арнайы салынған ғимараттарды немесе тұрғын және қоғамдық ғимараттардың бірінші қабаттарында орналастырады. Кинотеатр ғимараттарының негізгі тұла бойының элементтері жанбайтын материалдардан жасалған. Кинотеатрлар негізгі бөлме топтарынан тұрады:

• 
  көрермен залдары, сахна және дайындық залдары;
  
• 
  әкімшілік және тұрмыстық бөлмелер.
  

Кинотеатр негізгі бөлмелері биіктігі 3,3 м, үлкен ауданды сахна залдары, ал кейбір кездерде жарық шамдары бар, қабаттар бойынша ашық сатылармен қосылған болып табылады. Кинотеатр залдарының шкафтарында, жаймасөрелерде түрлі тұрмыстық заттар көп мөлшерде болад ы. Тауарларды сақтау және өңдеу бөлмелерінен сахна залдары, шекті есік ойықтары бар жанбайтын материалдардан жасалған қабырғалармен бөлінген. Бұл бөлмелердің жоспарында шекті есік және терезе ойықтарымен дәлізді жүйе бар, олар өзара және сахна залымен, жабық саты торларымен қосылған заттарды, сонымен қатар сахналық киімдерді сақтау және өңдеу бөлмелері жертөлелерде орналасуы мүмкін. Бұл бөлмелердің ауданы сахна залдарының аудандарына жақын.

Қазіргі заман кинотеатр ғимараттарында негізгі өрт ауыртпалығын сөрелер және шкафтар құрайды, сахна залдарында ол 100 кг/м² жетеді, ал жер асты және қойма бөлмелерде 2-3 есе үлкен.

Кейбір кинотеатр қабаттарында цехтер, шеберханалар, ателье және сахналық төрге қойылым көрсететін басқа да бөлмелер орналастырылады.

Кинотеатр ғимараттарында ішкі өрт суқұбырлары, өрт сөндірудің стационарлы және жылжымалы қондырғылары, сол сияқты ОӨБП тура байланысы бар, күзет дабылдағышының пультына қосылатын өрт туралы хабарлау және анықтау жүйелері орналастырылады.

Кинотеатр болған өрттер оттың тез таралуымен, тығыз түтінденумен және жоғары температуралық тәртіппен сипатталады. Оттың таралу жылдамдығы көбінесе материалдық құндылықтар түріне, оларды жинау әдісіне, сол сияқты жанғыш ыдыстың бар болуына тәуелді. Осылайша, жабық бөлмелерде тоқыма бұйымдары жанған кезде оттың сызықты таралу жылдамдығы 0,3-0,4 құрайды, ал қағаз бұйымдар жанған кезде – 0,4-0,5, резинотехникалық бұйымдарда - 0,4-1 м/мин құрайды.

Материалдарды биік сөрелерге салу кезінде, көлденең бағытта от 2-4 жылдамдықпен таралады, ал тігінен 1-2 м/мин дейін.

Мәдени үйінде жеңіл тұтанғыш және жанғыш сұйықтықтардың бар болуы, оттың тез таралуына жағдай жасайды. Аэрозольді қораптардағы заттар, сол сияқты газы бар баллондар өрттер кезінде жарылуы, тұтануы және жалын лақтыруы мүмкін.

Синтетикалық заттар мен материалдардан жасалған заттар жануы және олардың өрт жағдайларында ыдырауы, жоғарылатылған түтін түзілумен және улы булар мен газдардың бөлінуімен жүреді, олар өте қысқа уақыт аралығында адамдардың келуі үшін қауіпті ортаны құрады. Жану өнімдері тек өрт бөлімшелерінің жұмысын ғана қиындатпайды, сонымен қатар материалды құндылықтарды да зақымдайды. Түтіннің әсерінен, герметикалық тарада орналасқан көптеген тұтыну өнімдері жарамсыз болып қалады, ал тоқыма, галантереялық және басқа да заттар өз сапалығын жоғалтады.

Өрттің тез дамуы және және мәдениет залдарының, бөлмелердің, сонымен қатар сахнаның барлық аймақтарының қарқынды түтіндеуі, көшіру жолдарына бөгет жасауы және адамдарға қауіп төндіруі мүмкін.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда өрттер көбінесе қызмет көрсетуші тұлғалар болмаған кезде пайда болады және өрт бөлімшелерінің келуіне дейін үлкен өлшемдерді қабылдайды. Олар сақталатын материалдардың қасиеттерін ескере отырып, сөндірудің әдістері мен құралдарын таңдауды қажет етеді. Бөлімшелердің жауынгерлік іс-қимылдары металл торларды, төзімді есіктерді ашу қажеттілігімен қиындатылады.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда өрттер пайда болған кезде барлаудың негізгі тапсырмаларын орындаумен бірқатар өрт сөндіру басшысы анықтауы тиіс:

• 
  адамдарға қауіптілігі және қажеттілік кезінде оларды құтқару мен көшіруді ұйымдастыруы;
  
• 
  жану аймағында орналасқан материалды құндылықтардың мөлшері мен орналасу орнын;
  
• 
  қос секцияларға оттың таралу жолдарын;
  
• 
  сөндіру құралдары және оларды қолдану әдістерін;
  
• 
  материалдық құндылықтарды көшіру бойынша жұмыс көлемін және өткізу тәртібін, тиеу-түсіру құралдарының және көшіруді жүргізу үшін қызмет көрсетуші тұлғаларды қолдану мүмкіндігін.
  

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда өрттер пайда болған өрт сөндіру тактикасы. Қоймалық ғимараттар кешеінде тұратын, ашық сақтаулы ауданшаларды, өнеркәсіптік және сахна залының мамандырылған базаларын арнайы аумақтарда орналастырады. Қазіргі заманғы қойма ғимараттары көп қабатты, есік және терезе ойықтары шекті мөлшерлі, I-II от төзімділік дәрежелі. Қоймалардағы материалдық құндылықтарды көп қабатты сөрелерде немесе штабельдерде орналастырады. Ескі құрылысты қоймалық ғимараттар мен имараттар – көбінесе бір қабатты. Материалдық құндылықтары бар үлкен ауданды қоймалық бөлмелерді 700-1500 м² отсектерге бөледі.

Қоймалардағы өрттер кезінде барлау процесінде және қызмет көрсетуші тұлғалардан сұрау көмегімен материалдық құндылықтарды сақтау сипатын, көршілес секциялар мен жоғары орналасқан қабаттарға оттың таралу мүмкіндігін, сақталатын заттар мен материалдарды көшіру тәртібін және қажеттілігін анықтайды.

Кинотеатр ғимараттарыңда өрттер кезінде өрт автокөліктерін орналастыру және жеңдік желілерді өткізу, аула жағынан сахна залдарына оқпандарды енгізуге, қоймалар мен көп жаппай болатың ғимараттарыңда көмекші бөлмелерін қорғау үшін кедергі келтірмейтіндей етіп орналастыру қажет.

Оқпандарды енгізудің негізгі жолдары, сахна залдары жағынан кірулерге, саты торлары және терезе ойықтарына енгізу болып табылады. Жеңдік желілерді өткізу үшін резеңкеленген жеңдер қолданылады. Өртті сөндіру үшін, ереже бойынша, РСК-50 жабылмалы оқпандарды және шашыратқыш оқпандарды пайдаланады, ал жанғыш материалдардан жасалған конструкциялары бар ғимараттардағы дамыған өрттер кезінде «А» оқпандары.

Қоймаларда өрттерді сөндіру үшін, терезе, қақпа немесе терезе арқылы енгізетін РС-70, РСК-50 және оқпан-шашыратқыштарды пайдаланады. Терезелердегі торларды арнайы қайшылармен кеседі немесе өрт автокөліктерінің көмегімен ашады.

Бөлімшелердің өртке келісімен негізгі тапсырмасы жанып жатқан көп жаппай болатың ғимараттарыңда, және де сахна залынан адамдарды көшіру және уақытында қорғау болып табылады. Көшіруді ұйымдастыру үшін ӨСБ тәжірибелі командирді тағайындайды және оның басшылығына күштер мен құралдардың бөлігін бөледі. Материалдық құндылықтарды көшіру үшін қызмет көрсетуші тұлғаларды, және күш-құралдарды жұмылдырады. Көшіру кезінде барлық транспорт механизмдерін қолданады.

Бірінші кезекте көп жаппай болатың ғимараттарыңда адамдарды, сол сияқты судың тиуінен жанудың күшеюіне әкелетін және жану аймағында жарылысқа, тұтануға, улы газдар мен булардың бөлінуіне соқтыратын заттар мен материалдарды көшіреді.

Барлық адамдарды көп жаппай болатың ғимараттарыңда қауіпсіз жерде орналасқан бос бөлмелерге немесе кинотеатр ауласына көшіреді және күзетті қояды.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда және қойма бөлмелерінде өрттерді сөндіру үшін суды, суландырғышы бар суды, орташа қысқалықты ауа-механикалық көбікті және басқа да арнайы өрт сөндіру құралдарын қолданады. Сөндіру үшін су оқпандарының санын 0,2л/(м²с) тең су беру қарқындылығынан шыға анықтайды, ал орташа қысқалықты АМК генераторларының санын суда көбіктүзгіш ерітіндісін берудің 0,1 л/(м²с) тең қарқындылығынан шыға анықтайды.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда залдарында және үлкен көлемді, биік бөлмелерде өрттерді сөндіру үшін судың жинақты ағыстарын, мәдени үйі қоймаларында – шашыранды ағыстарды пайдаланады. Маталарды, киім, талшықтарды сөндіру кезінде суландырғыш ерітінділерін қолданады, ыдыстағы ЖТС, әсіресе шыны ыдыстағы, аэрозольді заттарды сөндіру кезінде – орташа қысқалықты АМК немесе шашыратылған су қолданылады.

Қойма бөлмелерінде өрттер пайда болған кезде, негізгі күштер мен құралдарды жанып жатқан бөлмелерге, ал резервті оқпандарды – сахна залдарын қорғауға енгізеді. Егер кинотеатрдің бірінші қабатында өрт пайда болды, онда негізгі күштер мен құралдарды өртті сөндіру үшін, ал резервті оқпандарды – екінші қабаттағы дайындық бөлмелерін қорғауға енгізеді. Көп жаппай болатың ғимараттарыңда қоймаларындағы өрттер кезінде, негізгі күштер мен құралдарды жертөлелерде өрттерді сөндіруге, ал қосалқы оқпандарды жертөледен кинотеатр апаратын әрбір технологиялық ойықтарға енгізеді. Жанғыш материалдардан салынған көп жаппай болатың ғимараттарыңда өртті сөндіру кезінде, бірінші оқпандарды, ереже бойынша, «А» және лафетті оқпандарын өрттің негізгі даму жолдарына, ал «Б» оқпандарын- жанып жатқан ғимарат ішіне береді.

Сулы және көбік ағыстарын сөрелер және штабельдер арасындағы өтпелер арқылы береді.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда өрттерді сөндіру кезінде, артық төгілген су сахна залдарындағы зақымдайтынын және үлкен материалдық шығындарға әкелетінін ескеру қажет. Сондықтан да сөндіру кезінде жабылмалы оқпандарды, шашыратылған ағыстарды қолданады. Жанбайтын сөрелер мен штабельдердегі материалдық құндылықтарды брезентпен және басқа да қол астындағы материалдармен жабады. Сөндірумен бір уақытта төгілген суды жою бойынша шаралар қабылдайды.

Кинотеатр ғимараттарында өрт кезінде жауынгерлік учаскелерді сахна залдарын, қоймалық бөлмелер жағынан, көп қабатты ғимараттарда саты торлары жағынан ұйымдастырады.

Түтінденген бөлмелерде өрттерді сөндіру, газтүтіннен қорғаушылар бөлімшелері және буындары көмегімен жүзеге асырылады, бұл жағдайда түтінденген аймақта жұмыс істеушілерді ауыстыру үшін бөлімшелер резервін құрады.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда медени орындары және материалдық құндылықтар қоймалары жобаланылуының күрделiлiгiмен, кiретiн жерлердiң және терезе ойықтарының аз санымен, адамдардың және материалдық құндылықтардың көптігімен, түрлі физика-химиялық сипаттары бар, жануы мен термияалық ыдырауы жарылыс, түтіннің қарқынды түрде пайда болуы, улы заттардың бөлінуімен қатар жүретін материалдардың болуымен сипатталады.

Кинотеатр орындарында және материалдық құндылықтар қоймалардағы өрттерде:

полимерлi материалдардың жануы және жаңадан жану ошағының көлденеңінен, сондай-ақ, төменгі қабаттарда туындауына әсер ететiн жанғыш ерітіндінің ағуы;

темiр конструкциялардың, стеллаждың құлауы және жолдарда үйiндiлердiң пайда болуы мүмкін.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда мәдени орындарында немесе материалдық құндылықтар қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

• 
  адамдардың, материалдық құндылықтардың орналасқан орнын анықтауға, тиеу-түсiру құралдарын пайдалана отырып, оларды көшiру немесе құтқару тәртiбiн анықтап, шара қабылдауға;
  
• 
  сөндiру үшiн жабылмалы оқпандарды, шашыранды суларды, көбiктi, от сөндiргiш ұнтақтарды және инерттi газдарды беруге;
  
• 
  қасақана от қойған немесе басқа себептер болған жағдайда өрттiң себебiн анықтаудың шарасын қолдануға, жедел-тергеу топ келгенге дейiн заттай айғақтардың сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
  

Қазіргі уақытта «Мир» кинотеатры сахна залдары, қызмет көрсетудің өндірістері, халық тұтынатын көптеген түрлі- түсті жарықтар және т.б. көп саны орналасқан. «Мир» кинотеатры негізгі бөлімінде мына сахна залдары бар: жаймасөрелер, қойма бөлмелері. Сондықтан Көп жаппай болатың ғимараттарыңда қазіргі уақытта негізінде сахна көрінісіне жатқызылады.

Жер жабындысы кафельден және мраморлы өнімдерінен өндірілген. Атырау қаласы «Мир» кинотеатры сыртқы бөлімі темір каркасы бойынша темірбетоннан орындалған, декоративті тордан жасалынған Атырау қаласы «Мир» кинотеатры өрт жүктемесі халық тұтынатын көрермен залдарын құрайды. Сахна залында 100 кг/м² және одан көп құрайды. Ғимараттың артқы жағында сақтау камерасы салынған. Атырау қаласы «Мир» кинотеатры шығу үшін жеті есік қарастырылған. Күндіз қызметкерлердің саны: 35 адам, күнделікті келетін тұтынушылардың орташа саны 300 адам, түнгі мезгілде қарауылдар саны 1адам. Ғимаратта желдету табиғи. Жылытуы – сұйық отын.

2.2 Технологиялық процесстің өрт қауіптілігі
Ғимарат қабаттарында 2 дана өрт крандары орнатылған. Сахна орталығының ғимаратынан 50 метр қашықтықта Амангелді көшесінде айналмалы диаметірі 150 мм 2 № 10 және №6 өрт гидранттары орналасқан, Сахна аумағында диаметірі 250 метр қашықтықта 150 мм айналмалы № 8 өрт гидранттары орналасқан. Өртке қарсы су құбыры торабындағы қысымы - 30 м.су бағ., жалпы су беру 170 ^л/_сек. Сыртқы өрт сөндіруге кететін су шығыны 20 ^л/_с. болып қабылданады.

«Мир» кинотеатры ғимараты халыққа қызмет көрсету объектілеріне жатады, бірақ Сахна нүктелерінің, қоймалардың, үлкен саны бар, сондықтан ғимаратты адам көп жиналатың объектілеріне жатқызуға болады және ол өзінің өрт қауіптілігін ұсынады.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда арнайы салынған ғимаратта орналасқан. Ғимараттың негізгі құрылым элементтері жанбайтын материалдардан орындалған. Мәдени үйі келесі бөлме тобынан құралған:

• 
  кино залдары;
  
• 
  тауарларды қабылдауға, сақтауға және өңдеуге арналған бөлмелер;
  
• 
  әкімшілік және тұрмыс бөлмелер;
  

Өрт уақытында мәдени үйіндегі оның ішіндегі қоймаларда әр-түрлі қондырғылар бар. Ең басты синтетикалық материалдар, олардың жануы және термикалық таралуы көп жағдайда токсикалық заттардың шығарылуымен және жоғарлатылған түтін түзуімен анықталады. Осындай бөлмелерде пайда болған өртті сөндіру үшін белсенді істері оқшалауғыш газқағар мүмкін емес. Оттың таралуы және температураны жоғарлатылуы синтетикалық материалдардың жануы кезінде жылдам болады.

Көп жаппай болатың ғимараттарыңда қоймаларда өрттер, көпшілік жағдайда өрт бөлімшелері келген кезде үлкен өлшемге ие болады, және барлық бөлмелердің күшті түтіндеуімен сипатталады. Ғимаратта бар адамдарға қауіп төндіреді. Осылай, өрттің жылдам таралуының себебі ірі кинотеатр ашық марштық баспалдақтар қолданылады, және бірнеше қабат биіктігінде орталық залдарды орнатады. Әр-түрлі бөлме топтарының технологиялық байланысы үшін ғимараттың қабырғалары мен аражапқыштарында көпшілікте өткізулер жасайды, осындай транспортты галереяларды, көтергіштерді және люктерді орнатады.

Оттың таралу жылдамдығы көпшілік жағдайда материалды құндылықтардың түрлеріне, оларды салу әдісіне, және жану салғышына қатысты болады. Осылай, оттың сызықтық таралу жылдамдығы жабық бөлмелерде өндіріс бұйымдарының жануы кезінде 0,-0,4, қағаз бұйымдарының жану кезінде – 0,4-0,5, резеңкелі техникалық бұйымдарының жануы кезінде – 0,4-1 м/мин құрайды.

Көлденең бойынша жоғары стеллаждарға материалдарды салған кезде от 2-4 және одан көп, ал горизонталь бойынша 1-2 м/мин жылдамдықпен таралуы мүмкін.

Кинотеатр ғимараттарында әйнек ыдысында, аэрозольді, пластмасса және басқа қабықшадағы ЖС мен ЖТС-тың бар болуы оттың жылдам таралуына көмек береді. Аэрозольді қабықшадағы заттар, және газы бар баллондар өрт кезінде жарылуы, жарқ етуі және отты лақтыруы мүмкін.

Синтетикалық заттар мен материалдардан тұратын тауарлардың жануы мен термикалық тарауы өрт жағдайында жоғарлатылған түтін түзуіне және токсикалық булар мен газдардың шығаруына көмек береді, олар қысқа уақытта адамның бар болуына қауіпті ортаны туғызады. Жану өнімдері өрт бөлімшелерінің жұмысын күрделендіреді, және материалды құндылықтардың бұзылуна әкелуі мүмкін. Түтіннің әсерінен көптеген тамақ өнімдері, ақаулы ыдыста орналастырылмаған, бұзылған деп саналады, ал текстиялы, галантерейлі және басқа да тауарлар өзінің сапасын жоғалтады.

Өрттің жылдам таралуы және қарқынды түтінделуі сауда залдарының, бөлмелердің және дүкендердің барлық қабаттарындағы эвакуациялық жолдардың жабылуына және адамдарғы қауіп төндіруіне әкеледі.

Ғимараттың қанау процессінде өрттің талабы болып:

• 
  Отпен қауіпсіз қолдану;
  
• 
  Электр жабдықтарды қолдану ережелерінің бұзылуы;
  
• 
  Электр тізбегінің қысқа зақымдалуы;
  
• 
  Құрылыс-жөндеу жұмыстары кезінде өрт қауіпсіздік ережелерін бұзу;
  
• 
  Жасанды жандыру.