81
жеткізеді. Балабақшаға келгеннен бері қандай суретті кітаптар қарастырғанын,
топтағы шығармалар жинағынан қандай ертегі, қандай әңгімелерді ерекше
ұнататынын айта білетін балаларды тәрбиелейтін орта бақшада қалыптасуы
керек. Оның бірден-бір жолы балалар мен кітаптар туралы әңгіме ертегілер оқу
және балалардың бірнеше сүйікті шығармаларын бір сабаққа жинақтап, талдату.
Ересектер тобында «Кітап – біздің досымыз» тақырыбына әңгімелесу
сабағын өткізуге балалар бақшасында жылдар бойы пайдаланып келген
шығарма жинақтарын алуға болады. Олар «Біздің кітап», «Үйіміз – ортақ,
жырымыз–ортақ», «Тілашар», «Асыл сөз», т.б. жинақтар шығарылған. Қолда
бар кітапты тәрбиешісінің қалай қадірлейтінін көріп өскен балалар «Кітаптар
туралы сабақ өтеміз» деген тәрбиеші талабына бірден талаптанады. Сабақ
алдында топ балаларымен кітаптарды түптеу, жинастыру жұмыстары
ұйымдастырылады.
Кітаптармен арнайы өткізілетін әңгіме мақсаты – балалардың көркем
шығармаларға деген қызығушылықтарын арттыру, белгілі бір тақырып
төңірегінде бірнеше ғасырда түрлі кітаптар шығарылатын, кітапта жағымды
қылықтар мадақталып, жағымсыз нашар қылықтар әшекерелейтінін сездіру.
4. Кітап бұрышында ұйымдастырылатын шаралар
Жас ерекшеліктеріне байланысты топтарда бала өздігінен талпынып
қолға алған кітапшадағы суреттерді бірге қарастыру; кітапшаның мұқабасының
көркемделуін, қағазының жалпы түсі мен түрін, жұқа-қалыңдығын, неше беттен
тұратынын, қалай сақталғандығын, әлі де қалай сақтауға болатындығын жәй
әңгіме түрінде түсіндіру; егер топта бірнеше суретті, мазмұнды кітапшалар
жинақталса, әрқайсысының аттарымен балалардың таныс болуы жоспарлы
түрде күн тәртібіне енгізілгені дұрыс.
Осындай жұмыстармен қоса әрбір топқа арнайы түрде тақырыптық кітап
бұрыштары безеңдіріледі. Олардың тақырыптары топтардың бағдарламалық
оқу-тәрбие міндеттеріне орай шамамен былай алынғаны тиімдірек болмақ:
Сәбилер тобында–«Ойыншықтар туралы кітапшалар», «Жан-жануарлар не
дейді?», «Ертегіден келген кейіпкерлер»: а) «Мен болып сөйле»; ә) «Мен болып
ән сал», б) «Мен болып биле», т.б.
Естиярлар тобында–«Біз қай ертегіденбіз деп біз?», «Хайуанаттар туралы
ертегі-аңыздар»,
«Күлкілі
кейіпкерлер»,
«Аңыз-әңгіме
батырлары»,
«Жаттамақтар жаттайық», «Мақал-мәтел, жұмбақтар әлемі» т.б.
Ересектер тобында – «Таңғажайып ертегілер әлемінде», «Ерден ата
ертегілері», «Біздің сүйікті аңызымыз», «Жанымыздағы, жадымыздағы
жазушылар», «Ел туралы не білеміз?», «Мультик кейіпкерлері», «Жыл
мезгілдерін сипаттайық», т.б.
Алты жасқа қараған балалар тәрбиешілері ұсынған әр түрлі тапсырмадан
өздігінен орындау дағдыларына ие бола бастайды. Бала жетілісімен келетін осы
қабілет қітаптарды балалардың жан досына айналдыру мүмкіндіктерін туғызуда
қолданылғаны жөн. Кіші, топтан бастап кітап туралы түсінікке тәрбиеленген
балалар жоғары топта, мектепке барар алдында кітап бұрышында кезекші болып
тұру, экскурсия жүргізуші, кітапханашы рөлдеріне еніп, кітаптар жайлы түсінік
82
беру, топқа келген қонақтарға өздері танысқан көркем дүниелер-диафильм,
қызықты ертегі, бейнетаспадағы тартымды шығармалар туралы деректермен
таныстыру міндеттерін атқара алады.
Сабақтан тыс уақытта кітаппен жұмыс жүргізудің бірнеше түрлері бар.
Олар: Таныс шығарма мазмұнына құрылған кітап бұрыштарын, безендіру,
тақырыптық концерт, топтық драмтеатр, әдеби кездесу, айтыс, қуыршақ,
көлеңке және саусақ театрларын тамашалаған концерт, театр, фильм мазмұны
жайында әңгіме өткізу, т.б. Кітаппен жұмыс жүргізудің маңызын тәрбиеші
топқа бөлінген кітаптарды ұқыпты сақтаумен қатар, оларды дұрыс пайдалануды
да сабақтан тыс уақыттарда ойластырады, балалармен кітаптарды жаңалайды:
жиырылған беттерін жазып, түптерін бекітеді, ксерокске түсіріп, түпнұсқаларын
сақтап қояды. Балабақшада орысша тәрбиеленіп, үйде қазақи ортада өсіп келе
жатқан бүлдіршіндердің көпшілігінің зейіні тұрақсыз, жалтақ, мінезі бұйығы
ұяң келетіні белгілі жайт. Бұл қиындықты жеңілдету үшін балалармен кітаптың
пайдасы туралы төмендегідей әңгіме-сабақ өткізуге болады. Тақырыбы –
«Кітап-біздің досымыз.»
Тәрбиешінің сөзі: Балалар! Біздің ең жиі оқитын, сүйіп оқитын кітабымыз
қалай аталады? Дұрыс. «Тіл ашар» деп аталады. «Кітап – білім бұлағы. Білім
өмір шырағы» -деп бірнеше рет айтайықшы! (Балалар мақалды үш рет
қайталайды.)
Тәрбиешінің сөзі: Шынында да, балалар, біз осы «Тіл ашар» кітабын топта
оқығалы бері біраз білім жинап қалдық. Қаншама тақпақтар жатқа білеміз,
ертегі-мазмұндарын әңгімелей аламыз. Қазір мына қапшықшаның ішіндегі
кейіпкерлердің қай шығармадан екенін табасыңдар. (2-3 бала ауызша сол
кейіпкердің атынан сөйлейді, немесе оған арналған өлеңді айтады) Балалар
гуілдеп, жауап бере алмай қалған жағдайда тәрбиеші:
Құлақ деген – шұнақ,
Көзің – жанған шырақ.
Түгің –бейне құрақ.
Тұрсың маған ұнап.
– Бұл не, балалар? Иә, бұл сүйкімді лақ туралы өлең. Лақтың құлағы
шұнақ болатынын, түгі (жүні) жол құрақ шөп сияқты жұмсақ екендігін ақын
ағамыз әдемі сипаттап жазған екен. Мен осы өлеңді өте ұнатып қалдым да,
біздің топ балалары төрт түлік малдың төлдері туралы қандай әдемі жырлар
біледі екен деп ойладым. –Қане, төлдер жайлы тағы кімдер, қандай өлеңдер
біледі?-делініп сабақ жалғастырыла түседі.
Тәрбиешінің қорытынды сөзі: Балалар, өлең-тақпақтарың мейіріммен
жақсы оқылды. Бұл шығармаларды ақын ағалар қалай жазса, ойыншықтарыңды
сендер де еркелете білдіңдер. Рахмет. (Алғашқы сабақта ойыншықтармен
байланыста өлеңдердің мазмұны қабылдатылса, келесі сабақта осы тақырып
жалғастырылып, қабылдануы қиын сөздер, сөз тіркестері, мақал-мәтелдері
талданады)
Тәрбиешінің сөзі: Бұл сабағымызда, балалар, «Тілашар» кітабынан сөз
мағыналарына, түсінбейтін жолдарға назар аударайық. Балалар, «Қаз шөпті
бырт-бырт үзіп жейді» деп жазған жазушы аға, әрі қарай бұл әңгімеде
Достарыңызбен бөлісу: |
