Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі

8 

 

мен  міндеттердің  барлық  талаптарына  сай  келетіндігі.  Критериалды  бағалау  сабақтың  барлық 

кезеңінде іске асырылатын процесс екендігі. 

        Критериалды  бағалау  интерактивті  оқытудың  ұжымдық,  топтық,  жұптық  түрлерінің 

барлығында    тиімді.  Топ  жұмысын  критерийлермен  бағалау  жұмыстың  нəтижелігіне, 

оқушылардың  өзара  бағалау  арқылы  пікірлерін  ортаға  салып,  ойларын  еркін  жеткізуіне 

жетелейтіндігі. 

       Критериалды бағалау жүйесінде ең маңызды нəрсе – оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы 

өзін-өзі  бағалауды  үйреніп,  өз  білімінің  артықшылықтары  мен  кемшіліктерін  көріп,  əрі  қарай 

қалай даму керектігін түсінетіндігі, яғни бұл жүйеде оқушының қалай жұмыс жасағаны, қалай 

ойланғаны  бағаланатындығы.  Бағалауды  өткізу  үшін,  оқушылардың  нені  білетіндігін  жəне  не 

істей 

алатындығын 

анықтау 

қажеттігі.Бағалаудың 

критериалды 

формативті 

(қалыптастырушы),суммативті  (жиынтық),    дескрипторлы  (сөзбен  баяндау)  түрлері. 

Формативті  бағалау  да,  суммативті  бағалау  да  білім  беру  жүйесінде  қолданылатындығы.  

Формативті  бағалаудың  мақсаты    білім  алушылардың  оқуын  жақсарту    екендігі.  Білім  алушы 

өзінің  білім  деңгейін  біледі,  ал  мұғалім  бағалау  үшін  қай  бағытта  жұмыс  атқару  керектігі.  

Жылдық, тоқсандық, қорытынды бағалау. 

 

 Блум таксономиясы жəне бағалау  критерийлері 

         Блум таксономиясы туралы түсінік. Блум танымдық саласының алты деңгейі: білу, түсіну, 

қолдану,  талдау,  синтездеу,  бағалау.  Аталған  деңгейлердің  ең  күрделісі  бағалау  деңгейі 

екендігі.  

         Білім беруді сапаландыру мен білім алушылардың білім деңгейін  анықтауда критериалды 

бағалаудың маңызы. Қазіргі кезеңде білім алушылардың білім деңгейін сапаландырумен қатар, 

оқушылардың  жеке  тұлғалық  қасиеттері  мен  құзыреттіліктерін,  қоршаған  ортада  қарым-

қатынас жасауға қабілеттілігін, өзіндік білімін көтеру мақсаттары нақты қойылғандығы.        

Критериалды бағалаудың негізгі критерийлері: 

•

 

Алдын-ала ұсынылған бағалау шкаласы; 

•

 

Тапсырманың анықтығы мен айқындылығы; 

•

 

Бағаның əділдігі; 

•

 

Өзін бағалауға мүмкіндіктің берілуі. 

 

Қазақ  тілі мен əдебиеті пəндері бойынша критериалды  бағалау жəне     дағдылары 

 

        Критериалды  бағалау   бүгінгі  білім  беру  жүйесінде  зор  маңызға  ие.   Өйткені  қазір  білім 

алушылардың  білімділігі  ғана  басты  рөлде  емес,  басты  рөлде  оқушының    жеке  тұлғалық 

қасиеттерін  дамыту,  қоршаған  ортамен  дұрыс  қарым-қатынас  жасау,  өзін-өзі  дамыту,  өзіндік 

білімін  көтеру  сияқты  мақсаттар  қойылғандығы.  Критериалды  бағалау  бұл  мақсаттар  мен 

міндеттердің барлық талаптарына сай орайластырылған.     

         Мұнда    күтілетін  нəтиже:  болашақ  маман  білімді  бағалау  туралы  ақпарат  алады, 

салыстырады, топтық бағалау арқылы критерий жасауды үйренеді. Бағалау парақшасын жасап, 

сабақта қолдануға бейімделетіндігі. 

        Қазақ  тілі  мен  əдебиеті  пəндері  бойынша        критериалды  бағалаудың  дағдылары.  Білім 

алушылардың  білімін  бағалау  техникалық  тəсіл  ғана  емес.  Оқушының      оқуы  мен  ынтасы 

туралы түсінік, сонымен қатар өзін өзі бағалау, қабілеттілік ұғымдарына қатысты құндылықтар 

жататындығы. 

 

Қазақ тілі мен əдебиеті пəндері бойынша  бағалаудың 

 ұстанымдары 

 

     Оқу  үшін  бағалау  жəне  оқуды  бағалау  модулі.    Қазақ  тілі  мен  əдебиеті  пəндері  бойынша 

бағалаудың    дидактикалық  ұстанымдармен  байланыстылығы.  Бағалаудың  ғылымилық, 

когнитивтік (танымдық), коммуникативтік, саналылық ұстанымдарымен байланысы. Қазақ тілі 

9 

 

мен əдебиеті  пəндері бойынша бағалаудың  ұстанымдары. 

     Оқу оқушылармен жүзеге асырылатындығы.Оқушылар нені оқу керектігін,  қалай оқу керек  

екендігін   үйрету. 

     Ағымдағы пікірталастар мен сұрақтар:бағалаудың шынайылығы,құндылық, жоғары деңгейде 

тестілеу.  Жетістіктерді  өлшеу:оқу  дағдылары,  түсіну,  метатаным.Оқуға  бейімділігі  төмен 

оқушыларды ынталандыру.Оқушыларға ықпал ету. Жоғары деңгейлі тестілер:  табыстылық пен 

өз  қадір-қасиетіне  сенім  арасындағы  байланысты  нығайтатындығы.    Бағалау  арқылы  оқу 

үдерісін жақсартуға ықпал ететін  қарапайым  факторлар. Оқушылармен тиімді кері байланыс 

орнату.Оқушыларды  өздерінің  оқу  үдерісіне  қызу  араластыру.Оқыту  мен  бағалау  нəтижелері 

арасында    байланыс  орнату.Оқу  табыстылығының  негізгі  факторлары  болып  табылатын 

оқушылардың  ынтасы  мен  өз  қадір-қасиеттерін  сезінуді  дамытудағы  бағалаудың  мəнін 

түсіндіру.  Өз  жұмысын  өзі  бағалау  жəне  өзін  -өзі  жетілдіру  жолдарын  түсіне  білуді  дамыту. 

Табыс критериийі -   бағалаудың  басты өлшемі. Мəнерлеп оқуда, жазба жұмыстарын  жазуда, 

мəтін  талдауда  табыс критерийлерін  алдын-ала  анықтап алу. 

 

                        Бағалаудың негізгі мақсаттары 

 

Бағалау  -  термин. Қалыптастырушы (формативті)  жəне  жиынтық (суммативті) бағалау  

арасындағы    айырмашылық.    Оқу  үшін  бағалау  ұғымының    дербес  тұжырымдама  ретінде  

кеңінен  тарала  бастауы. Жиынтық  бағалау  немесе  оқуды бағалау.  

 

Бағалау  əдістемесі. Бағалаудың негізгі мақсаттарының тізбесі: 1.Оқудағы  қиындықтарды  

анықтау. Тестілер өткізу, өзіндік түзету жəне тестілеу жұмыстарын  қайталап  өткізу.  

2. Жетістікке  жеткендігін  көрсететін кері  байланыс (оқушылар,  мұғалімдер  мен  ата-

аналарға    ұсынылған).    Оқушылар  мен    мұғалімдерге  жетістіктер  мен  даму,  мысалы,  білім, 

түсіну жəне дағды  туралы  хабар беру.  

3. Уəж. Кері байланыс көбінесе уəж түрінде көрінеді. Ынталандыру. 

4.    Болжау    жəне    сұрыптау.  Оқушының    білімі    жəне    дағдыларын    бағалау    арқылы  

олардың  болашақтағы  мінез-құлқы  мен  дамуын  болжау.  Мемлекеттік емтихандық жүйенің 

нəтижелері,  көбінесе  сұрыптау  мақсатында,  атап  айтқанда  бұдан  арғы  (жоғары)  оқу  немесе 

жұмысқа  орналасу  туралы  шешім  қабылдау  үшін  қолданылуы.  Мектеп    шеңберінде 

оқушыларды топтар мен сыныптарға бөлуге арналған бағалаудың  белгілі   нысаны.   

5.  Стандарттарды  бақылау  жəне  орындау. Бағалау  нəтижесінде  біліктілік  дəрежесін 

анықтау.  Халықаралық    тест    бойынша    алынған    мəліметтерді    талдау.    Халықаралық 

стандарттарға  сəйкестікті  анықтауға  бағытталған,  одан  басқа  стандарттың  микро  жəне  макро 

деңгейдегі стандарттарына сəйкестікті бақылау үшін  тестілер қолдану. 

6.    Оқыту    бағдарламасының    мазмұнын    жəне    оқыту    стилін    бақылау.    Бақылау    - 

бағалаудың  негізгі  мақсаты.    Техникалық  тəсілдер  мен  бағалау  жəне  емтихан  -  білім  беру 

бағдарламасының мазмұны мен оның қалай оқытылатындығына ықпал ететін  фактор. 

 

               Оқу жоспары (қысқа, орта, ұзақ) 

 

 

      Оқу  жоспары  (қысқа,  орта,  ұзақ).  Қуатты    педагогикалық  құралдар:оқу  үшін  бағалау  жəне 

оқуды бағалау. 

        Бағалау  үдерісінің  мақсаты.  Оқу  үшін  бағалау.Сыныптағы  оқуды  басқару.  Оқыту  үдерісін 

жақсарту  мақсатында  өзгерістерді  жоспарлау.Сыныпта  оқыту  үдерісінде  болып  жатқан  

өзгерістерді  қадағалау.Оқыту тəжірибесіне бағдарлама идеяларын енгізу.Тізбектелген сабақтар 

топтамасын орта  мерзімдік жоспарлау.  

             Оқыту  мен  оқуды  бағалауға  дайындық.  Оқыту  тəжірибесіне  өзгеріс  енгізу  барысында   

жүргізілетін бағалау. 

       Тізбектелген  сабақтар   топтамасын   жоспарлау(қысқа, орта, ұзақ ) 

Мұғалімдерге    тізбектелген    сабақтар    топтамасын    жоспарлаудың  қажеттілігі.Орта    мерзімді  

жоспар.  Қысқа    мерзімді    жоспар.  Ұзақ    мерзімді      жоспар.  Оқу      бағдарламасы.    Пəндік  

мазмұн.Жұмыс    сызбасы.  Тізбектелген      сабақтар.  Жеке      абақ.    Ұзақ  мерзімді,  орта  мерзімді