Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

 
143 
Сонымен, В нүктесінің тікбұрышты координаталарын табу керек 
делік (9-сурет).  
Нүктелердің координаталарын келесі формулалар арқылы анықтайды: 
 
 
 
мұндағы  Х
N 
және  Ү
N 
-
 
В  нүктесі  жатқан  6507  километрлік  торының 
оңтүстік-батыс  төбесінің  координаталары,  ал  ΔХ  және  ΔҮ  –  В 
нүктесінен  квадраттың  оңтүстік  және  батыс  қырларына  дейінгі 
координаталардың өсімі. 
Х
N 
және Ү
N 
мәндері картадан алынады, ал ΔХ және ΔҮ көлденең 
масштаб арқылы картадан өлшенеді.  
Осыдан В нүктесінің координаталары анықталады:
 
 
 
 

 
144 
№9 Зертханалық жұмыс  
 
12-тапсырма. Берілген картада белгілі тікбұрышты координаталары 
арқылы нүктені табу (10 кесте). 
 
10-кесте 
 
Нұсқа 
У-34-37-В-в-4 (Снов) картасы бойынша 
Х 
Ү 
1 
6 067 784 
4 314 236 
2 
6 065 750 
4 314 000 
3 
6 065 070 
4 313 400 
4 
6 066 500 
4 311 594 
5 
6 066 780  
4 312 360 
6 
6 066 610 
4 314 370 
7 
6 067 235 
4 311 880 
8 
6 066 606 
4 311 970 
9 
6 066 010 
4 312 070 
10 
6 065 135 
4 312 502 
11 
6 067 620 
4 313 835 
12 
6 066 790 
4 313 530 
13 
6 066 865 
4 314 442 
14 
6 065 730 
4 312 035 
15 
6 066 040 
4 312 445  
16 
6 066 530 
4 311 004 
17 
6 065 300 
4 310 608 
18 
6 066 535 
4 312 830 
19 
6 066 380 
4 313 846 
20 
6 067 445 
4 314 610
 
 
 
Тапсырманы 
орындауға 
арналған 
ұсыныстар. 
Белгілі 
тікбұрышты  координаталар  арқылы  нүктені  табу  үшін  алдыңғы 
шығарған есепке кері етіп шығару керек.  
Мысалы,  координаталары  Х  =  6 066 220  м,  Ү  =  4 309 850  м 
болатын нүктені табу керек. Координаталық тордың сандарына қарап 
(6066  және  4309),  нүктенің  қай  квадрат  аралығында  жатқанын 
анықтауға  болады.  Бұл  6609  квадраты.  Содан  кейін  квадраттың 
оңтүстік  сызығынан  үстіне  қарай  масштаб  бойынша  220 м 
арақашықтықты  өлшеп  алып,  екі  нүкте  арасын  қосамыз  (9  сурет). 
Осылайша квадраттың батыс қырынан 850 м арақашықтықты есептеп, 
ізделініп отырған Г нүктесіне тірелеміз. 

 
145 
№10 Зертханалық жұмыс  
 
13  тапсырма.  Белгілі  магниттік  азимут  А
М
,  магниттік  бұрылу  δ 
және  меридиандардың  жақындасуы  γ  арқылы,  географиялық  азимут 
А, дирекциялық бұрыш α пен румбты ρ анықта (11 кесте).  
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Магниттік  және 
географиялық  азимуттың  арақатынасы  келесі  формулалар  арқылы 
анықталады: 
А = А
М
 + (±δ);  (1.1) 
А
М
 = А - (±δ). (1.2) 
Диррекциялық бұрыш географиялық азимут пен меридиандардың 
жақындасу шамасының айырымына тең (10 сурет).  
А = α + (±γ); 
α = А - (±γ); 
 
 
10 сурет. Диррекциялық бұрыш пен ақиқат  
азимуттың байланысы 
 
 
 
11 сурет. Румб пен азимуттар арасындағы байланыс 

 
146 
11-кесте 
 
Нұсқа 
А
М
 
δ 
γ 
Нұсқа 
А
М
 
δ 
γ 
1 
256
0
15’ 
357
0
30’ 
7
0
30’ 
-12
0
45’ 
+9
0
30’ 
-10
0
45’ 
+1
0
30’ 
-2
0
30’ 
+1
0
45’ 
11 
8
0
50’ 
6
0
40’ 
359
0
10’ 
-12
0
50’ 
+13
0
30’ 
+9
0
30’ 
+1
0
15’ 
+3
0
20’ 
-2
0
10’ 
2 
8
0
45’ 
355
0
00’ 
185
0
15’ 
+15
0
30’ 
-11
0
30’ 
+10
0
10’ 
+2
0
15’ 
-2
0
30’ 
-1
0
15’ 
12 
350
0
40’ 
152
0
20’ 
6
0
30’ 
+11
0
20’ 
+10
0
25’ 
-13
0
10’ 
-1
0
50’ 
+3
0
15’ 
-3
0
10’ 
3 
98
0
10’ 
105
0
40’ 
124
0
30’ 
+7
0
15’ 
+4
0
20’ 
-1
0
30’ 
-2
0
10’ 
+1
0
40’ 
-2
0
50’ 
13 
96
0
40’ 
182
0
50’ 
268
0
40’ 
+6
0
00’ 
-3
0
55’ 
-8
0
40’ 
-1
0
25’ 
+1
0
30’ 
+2
0
05’ 
4 
182
0
15’ 
175
0
45’ 
210
0
10’ 
+4
0
20’ 
+1
0
50’ 
+8
0
30’ 
-2
0
30’ 
-2
0
10’ 
-2
0
30’ 
14 
3
0
30’ 
356
0
10’ 
191
0
25’ 
-5
0
40’ 
-2
0
10’ 
+2
0
45’ 
+2
0
45’ 
-1
0
25’ 
-3
0
10’ 
5 
273
0
15’ 
324
0
40’ 
35
0
50’ 
-7
0
45’ 
+4
0
30’ 
+14
0
15’ 
+2
0
45’ 
-3
0
00’ 
+2
0
45’ 
15 
126
0
00’ 
15
0
25’ 
311
0
10’ 
-8
0
00’ 
-8
0
05’ 
+7
0
25’ 
-3
0
10’ 
+3
0
55’ 
+2
0
35’ 
6 
165
0
25’ 
358
0
45’ 
8
0
15’ 
-11
0
45’ 
+8
0
30’ 
-11
0
45’ 
+2
0
40’ 
-1
0
30’ 
+2
0
45’ 
16 
81
0
35’ 
12
0
40’ 
193
0
15’ 
-12
0
10’ 
+8
0
00’ 
-5
0
55’ 
-1
0
15’ 
-2
0
45’ 
+2
0
30’ 
7 
9
0
45’ 
358
0
00’ 
275
0
15’ 
+5
0
15’ 
-7
0
30’ 
+9
0
10’ 
+3
0
30’ 
-3
0
15’ 
-2
0
45’ 
17 
275
0
30’ 
2
0
45’ 
306
0
25’ 
-7
0
15’ 
-5
0
50’ 
-4
0
10’ 
+2
0
10’ 
-1
0
55’ 
-1
0
05’ 
8 
189
0
10’ 
130
0
40’ 
142
0
30’ 
+8
0
15’ 
+5
0
20’ 
-11
0
30’ 
-3
0
10’ 
+2
0
10’ 
-2
0
15’ 
18 
293
0
15’ 
201
0
00’ 
7
0
25’ 
+3
0
40’ 
-7
0
00’ 
-9
0
15’ 
-3
0
00’ 
-2
0
05’ 
+1
0
40’ 
9 
128
0
25’ 
157
0
50’ 
120
0
10’ 
+3
0
40’ 
+11
0
50’ 
+8
0
30’ 
-1
0
30’ 
-1
0
10’ 
-2
0
30’ 
19 
359
0
10’ 
140
0
00’ 
154
0
30’ 
+8
0
15’ 
-6
0
00’ 
-9
0
30’ 
+1
0
45’ 
-2
0
00’ 
-2
0
15’ 
10 
237
0
15’ 
342
0
50’ 
135
0
40’ 
-7
0
45’ 
+6
0
40’ 
-3
0
15’ 
-11
0
45’ 
-11
0
45’ 
-11
0
45’ 
20 
215
0
30’ 
347
0
10’ 
9
0
45’ 
-11
0
00’ 
-12
0
30’ 
+4
0
15’ 
+3
0
05’ 
+3
0
20’ 
-1
0
30’