Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитеті

69 

 

2015  жылы  «Зорлық-зомбылықсыз  балалық  шақ»,  «Әйелдер  мен 

балалардың  зорлық-зомбылыққа  қарсы  16  күн»  (25  қарашадан    16  желтоқсанға 

дейін)  жылсайынғы  ұлттық  ақпараттық  науқандар,  «Отбасыдағы  зорлық-

зомбылықты  тоқтатамыз»  (22  -  27  тамыз),  адам  саудасын  болдырмау  (  1  –  12 

маусым),  «Қауіпсіз  мектеп»  (қыркүйек)  акциялары  өткізілді.  Оның  барлығы 

балаларға  қатысты  зорлық-зомбылықтың  кез  келген  түрлерін  болдырмауға 

бағытталған. 500 мыңнан астам үлкендер мен балаларды қамтумен төрт мыңнан 

астам шаралар өткізілді. 

 

 

Барлық  білім  беру  ұйымдарында  қазіргі  заманғы  дизайнмен  және 

педагогтарға, ата-аналарға, білім алушылар мен тәрбиеленушілерге өтініш беру 

форматында  анықтамалық  ақпараты  бар  «Қатыгездіксіз  және  зорлық-

зомбылықсыз балалық шақ» ақпараттық стендтер орнатылған.  

Шығыс  Қазақстан  облысының  мектептерінде  балаларға  қатысты  зорлық-

зомбылық  мәселелері  жөнінде  жүргізілген  зерттеудің  нәтижесі  бойынша  БҰҰ-

ның (ЮНИСЕФ) Балалар қоры пилоттық жоба шеңберінде Жалпы білім беретін 

мектептерде балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың профилактикасы бойынша 

моделді бағдарлама енгізілді.  

Бағдарлама  3-7  сыныптағы  оқушыларды  позитивті  тәртіп  түрлеріне, 

мектептегі  зорлық-зомбылықты  анықтап  тану,  шиеленісті  жағдайды  уақытылы 

тоқтату, құрбыларына құрметпен қарауды оқытуды қамтиды.  

 

Кәмелетке толмағандардың суицидтік мінез-құлқын алдын алу

 

 

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және 

арнайы  есеп  комитетінің  деректеріне  сәйкес  2015  жылғы  9  ай  ішінде 

республикада кәмелетке толмағандар  суицидінің 159 оқиғасы тіркелді. 

Кәмелетке  толмағандар  арасында  суицидтік  мінез-құлықтың  алдын  алу 

мақсатында шаралар кешені өткізілуде.  

70 

 

Республиканың  білім  беру  ұйымдарында  қолайлы  психологиялық  ахуалын 

құру үшін психологиялық қызмет жұмыс істейді (2012 жылдан бастап).  

Жергілікті  атқарушы  органдармен  бірлесіп  мектеп  психологтарының  штат 

санын көбейту бойынша жұмыстар жүргізілуде. Қазіргі уақытта республиканың 

білім  беру  ұйымдарда  8130  астам  психологтар  және  4204  мың  әлеуметтік 

педагогтар қызмет етуде. 

Астана  қаласында  денсаулық  сақтау  басқармасының  №3  қалалық 

емхананың  филиалы  базасында  шұғыл  психологиялық  балалар  кабинеті  жұмыс 

істейді. 

Суицид  деңгейін  төмендету  және  балалардың  дене  мен  психикалық 

денсаулығын қалыптастыру мақсатында 9 жаңа жастар денсаулық орталықтары 

ашылды, олардың жалпы саны – 67. 

Екінші  жылы    түлектерді  қорытынды  аттестаттауға  дайындау  мақсатында 

барлық  облыстық  орталықтарда  бірдей  уақытта  «Жасөспірімді  ҰБТ  тапсыру 

кезінде  ата-аналарға  психологиялық  көмек  көрсету»  республикалық  ата-аналар 

жиналысы өткізіледі.  

Суицидті насихаттайтын сайттарды жабу бойынша шаралар қабылдануда. 

Психологтарды,  педагогтарды  және  ата-аналарды  оқыту  бойынша 

халықаралық және қоғамдық ұйымдармен ынтымақтастық жандандырылды. 

Алдыңғы  жылдары  халықаралық  сарапшылардың  қатысуымен  осы  салада 

жұмыс  істейтін  мамандарды,  мүдделі  мемлекеттік  органдардың,  облыстардың, 

Астана және Алматы қалалары әкімдіктерінің, елшіліктердің, халықаралық және 

үкіметтік  емес  ұйымдардың  өкілдерін  шақыра  отырып  «Мемлекеттік  деңгейде 

суицидтер  превенциясының  ведомствоаралық  аспектілері»  конференциясы 

өткізілді.  

ДСӘДМ  психиатрия,  психотерапия  және  наркология  ғылыми-практикалық 

орталығында суицидология бөлімшесі ашылды. 

Дәрігер-психиатр 

мамандарымен 

ЖОО 

және 

ТжКБҰ 

кәмелетке 

толмағандарға  психологиялық,  әлеуметтік,  психотерапевтикалық  көмек 

көрсететін  барлық  қызметтердің  телефондары  мен  мекенжайлары  бар 

ақпараттық стендтер жасауға әдістемелік көмек ұсынылады.   

Әр 

түрлі 

ведомстводағы 

мамандардың 

(психиатрлар, 

алғашқы 

медициналық-санитарлық  бөлімдер  мен  оқу  орындарының  психологтары, 

педагог-психологтар)  күйзелістегі  және  суицидтік  мінез-құлықты  адамдарға 

арнайы  көмек  көрсету  мәселелері  бойынша  біліктілігін  арттыру  курстары 

ұйымдастырылды. 

Психологтар 

мен 

әлеуметтік 

педагогтарды 

дайындаудың 

оқу 

бағдарламаларына өзгерістер енгізілді (қобалжушылықта, суицидтік мақсатта 

және  депрессияда    жүрген  адамдарға  жеке  кеңес  беру,  суицидтік 

клиенттермен түзету жұмыстарын жүргізу бойынша  шаралары енгізілді).  

«Өрлеу» 

біліктілікті 

арттырудың 

ұлттық 

орталығының 

оқу 

бағдарламаларының  мазмұнына  қиын  өмірлік  жағдайда  жүрген  білім 

алушыларға  психологиялық-педагогикалық  көмек  көрсету,  балалардың  мінез-

құлқында 

қобалжушылық 

тенденцияларын 

анықтау 

және 

балаларда 

сабырлылықты қалыптастыру бойынша өзгерістер енгізілді.   

71 

 

Суицидті превенциялау мақсатында «Қазақстан Республикасында кәмелетке 

толмағандар  арасында  кезең-кезеңмен  суицидті  алдын  алу  жөніндегі  жобаны 

енгізу туралы» Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 

27  ақпандағы,  Білім  және  ғылым  министрінің  2015  жылғы  2  наурыздағы,  Ішкі 

істер  министрінің  2015  жылғы  11  наурыздағы  бірлескен  бұйрығы  бекітілді. 

Аталған  бұйрықты  іске  асыруға  ведомствоаралық  іс-шаралар  жоспары 

әзірленуде.  

Қазіргі  уақытта  БҰҰ  Балалар  қоры  халықаралық  сарапшыларды  тарта 

отырып,  суицид  превенциясы  бойынша  оқу  модулін  әзірлеп,  енгізуде,  бұл 

модуль  Шығыс  Қазақстан  облысында  апробациядан  өтіп,  Астана  қаласында 

және Қызылорда облысында енгізілуде.  

 

Балалар еңбегін қанаудың алдын алу 

18  жасқа  толмаған  адамдардың  еңбегін  пайдалануға  тыйым  салынған 

жұмыстардың тізімі бекітілді. Бұл тізімге ауыл шаруашылығы қосылды.  

Тыйым  салынған  жұмыстардың  тізіміне  енгізілмеген  басқа  жағдайлары 

үшін  балалар  еңбегін  пайдалануды  шектеу  регламенттелді,  балалар  еңбегін 

қанау  және  еңбек  заңнамасын  бұзуына  байланысты  қылмыстық  жауапкершілік 

күшейтілді.    Адам  саудасына  байланысты  кәмелетке  толмағандарға  қарсы 

қылмыстар жасағаны үшін бұрын сотталған адамдармен еңбек шартын жасасуға 

шектеу енгізілді.   

Мыналар:  1)  кәмелетке  толмағандарға  қатысты  жұмыс  берушінің  еңбек 

заңнамасын  бұзуына;  2)  жаңа  жарақат  алу,  жаралану,  қылмыстық  аборт  жасау 

бойынша  хабарласқан  адамдар  туралы  ішкі  істер  органдарын  хабардар  ету 

жөніндегі міндеттердің бұзуына; 3) жезөкшелік және жеңгетайлықпен айналысу 

үшін  көрінеу  үй  жайларды  ұсынатын  жеке  және  заңды  тұлғаларға  әкімшілік 

жауапкершілік енгізілді.    

Мемлекеттік  еңбек  инспекторларының  және  жергілікті  атқарушы 

органдардың    еңбек  заңнамасын  сақталуына  бақылау  жөніндегі  құзыреті 

күшейтілді.  

Мемлекеттік  органдардың,  ҮЕҰ,  ЮНИСЕФ,  ХЕҰ  қатысуымен  Балалар 

еңбегінің ең  нашар  түрлеріне  қарсы  күрес  жөніндегі ұлттық  үйлестіру кеңесі 

жұмыс істейді. 

Қазақстан Республикасында балалар еңбегінің ең нашар түрлерін жою 

және ХЕҰ №182 халықаралық конвенциясын іске асыру жөніндегі 2015-2017 

жж. арналған бірлескен жұмыс жоспары іске асырылуда. 

ҮЕҰ  және  бизнес  өкілдерімен  бірге  тұрақты  ақпараттық  науқандар 

өткізіледі  және  әлеуметтік  жобалар  іске  асырылады,  оның  ішінде  ауылдық 

жерлерде  фермелерді  бизнесті  жүргізудің  тиімді  әдістері  бойынша  оқытылады 

және  қазіргі  заманғы  технологияларды  пайдалана  отырып  үздік  бизнес-идеялар 

жүзеге асырылады.