Ауыл шаруашылық ғылымдары Агрономия ауыл шаруашылық Ғылымдары

1


3


2

2-Сурет – Қошқардың ені және ен қосалқасының веналары (рентгенограмма)

1 – ен қосалқасының жүзім сабағы тәрізді денесі; 2 – қосалқаның басы;

3 – еннің басы
Егер қаптаманың жалпы ауданың және көпқабаттылығын ескеретін болсақ, онда бұнда жүзім сабағы тәрізді денемен байланысатын 132-235 венозды тамырлар сиып кетеді сурет 2. Жүзім сабағы тәрізді дене барлық веналары артериялдық тұзақ өсіне перпендикуляр орналасады және оны қоршайды. Бірақ та кейбір артериялдық тұзақтар қынап қабықшасының қабырғасына жартылай жақындайды және бұл жерде венозды тамырлар болмайды. Жүзім тәрізді денеде терезе сияқты түзілістер бар. Қан тамырлары конустың ұшы деңгейінде ұсақ веналар бір-бірімен диаметрі 2-4 мм екі венозды тамырға бірігеді. Олар ен бауда ішкі ен артериясымен қосақталады.

Қошқарларда артериялдық конусы венозды тамырлармен толықтай қоршалады және артериялдық тұзақтар үшін терезелер сияқты түзілістер өте сирек. Қошқарларда ен қосалқысынан веналар үш өзіндік жүзім сабағы тәрізді дене түзеді: басынан, денесінен жіне қосалқаның құйрық бөлігінен. Олар қан тамырлы конус ұшы аумағында бірігеді немесе бір-бірінен бөлек жүреді және жүзім сабағы тәрізді дене ұшы аумағында әртүрлі деңгейде байланысады. Қан тамырлы конустың ұшы аумағында негізгі веналарға бірікпестен бұрын ен және оның қосалқысының веналарында клапандары болмайды. Бұл бір ғана венаны тесу арқылы жыныс безінің бүкіл венозды жүйесін құюға мүмкіндік береді. Веналар біріккен жерде клапандар пайда болады, олар бір-бірінен 1,5-2 см қашықтықта орналасады. Ал қынап каналы аумағында арақашықтығы көбірек. Ен веналары қосалқы немесе ұрық жолы веналарымен анастомозданбайды .

Жүзім сабағы тәрізді дене көп қабатты венозды тордан тұрады. Ол бір жағымен еннің барлық жоғарғы бөлігін, ал басқа жағымен артерияльды конусты қамтиды, бұл артерияның созылуына кедергі болады. Сондықтан да жүзім сабағы тәрізді дене ұстап тұрушы және бекітуші аппарат қызметін атқарады. Венозды тордың артериялдық конустың перифериясымен оның тұзақтары арасында орналасуы және артерияльды тамыр өсіне веналардың көлденең орналасуы, венозды қанды жоғары қарай итеру ролін атқарады. Осымен бірге пульсты толқынның амортизациясы жүреді, бұл спермиогенез кезінде ен қалдығында қалыпты қан келуді және температуралық режимді ұстап тұру үшін керек.

Осыған орай қошқарлардың ұмасы және оның құрамының қан тамырлы жүйесі артерияльды және венозды тамырлар аралығындағы бірегей орналасуымен ара қатынасына қарай күрделі құрылысқа ие.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Траисов, Б. Б. Некоторые показатели продуктивности акжаикской мясошерстных овец / Б. Б. Траисов, А. Н. Баяхов, А. К. Бозымова, Х. С. Алиев //Известия Оренбург. гос. аграр. ун-та. – 2004. – № 3. – С. 110-111.

2. Антипова, Н. В. Рост и развитие мясо-шерстного молодняка овец различного происхождения / Н. В. Антипова // Известия Оренбург. гос. аграр. ун-та. – 2004. – № 3. – С. 111-112.

3. Ханин, М. А. Рациональный метод и возрастной срок кастрации баранчиков и бычков / М. А. Ханин, И. А. Тыныбеков // Мат. всесоюз. межвуз. конф. по вопр. ветеринарной хирургии. – Харьков – 1970. – С. 127-129.

4. Мосин, В. В. Результаты внедрения бескровного способа кастрации бычков и баранчиков в ветеринарную практику / В. В. Мосин, А. Н. Корнишин, И. А. Телятников, А. Б. Максин // Мат. всесоюз. межвуз. конф. по вопр. ветеринарной хирургии. – Харьков. – 1970. – С. 126-127.

5. Кереев, А. К. Актуальность кастрации баранчиков акжаикской породы перкутанным методом / А. К. Кереев, А. К. Днекешев // Ғылым және білім. – 2007. – № 4(9). – С. 35-38.

УДК 619: 616.9: 636.3
ПАСТЕРЕЛЛЕЗГЕ ҚАРСЫ ҚОЛДАНЫЛҒАН ЭМУЛЬГИРЛЕНГЕН ВАКЦИНАҒА АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МАЛДАРЫ АҒЗАЛАРЫНЫҢ РЕАКЦИЯСЫ
К. Е. Мырзабаев, аға оқытушы, Ө. Б. Таубаев, ветеринария ғылымының кандидаты, доцент
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцина иммунделген тәжірибелік қояндарда қажетті деңгейде күшті иммунитет қалыптастырды.
Эмульгированная вакцина против пастереллеза сельскохозяйственных животных у иммунизированных подопытных кроликах формирует стойки иммунитет.
Emulsified vaccine against pasteurellosis of agricultural animals at immunised experimental rabbits forms durable immunity.
Қазақстан территориясында елді мекендердің орналасуы салыстырмалы түрде сирек, кең байтақ далада бір-бірінен алшақ. Соның нәтижесінде үй жануарларынан жабайы жануарлар популяциясының үлесі басым. Бұрын індеттік жағдай негізінен үй жануарлары арқылы айқындалса, ендігі уақытта үй жануарларының үлесінің төмендігінен індет жағдайының қалыптасуында жабайы аңдардың маңыздылығы артады. Бұдан табиғи ошақты аурулар көбейеді. Ауыл шаруашылығы жануарларының арасында орын алған індеттің жабайы жануарларды қамтып, олардың қатысуымен инфекция қоздырушыларының бастауы табиғи ортада сақталып қалу қаупі артады. Осындай себептер ауру мен күрес шараларын қиындатып, оларды жоспарлау мен іске асыруды түбегейлі өзгертуді қажет етеді [1].

Жануарларда кездесетін көптеген аурулардың ішінде жұқпалы аурулардың алатын орны ерекше. Олардың қоздырғыштары ұсақ тірі организмдерге жатады да, бір малдан екінші малға тез беріледі, сондықтан аз уақыттың ішінде көптеген малдың ауруына әкеліп, шаруашылықтарға айта қаларлықтай экономикалық зиян келтіреді. Солардың ішінде малдан адамға берілетін өте қауіпті аурулар аз емес [2].

Осы заманғы жеңіл өнеркәсіп технологиясы малдан алынатын шикізаттың сапасына өте жоғары талаптар қояды. Ол талаптарға дені сау малдан алынған өнім ғана сай келеді. Қазіргі уақытта меншіктің барлық түрлері қатар дамып, жеке меншіктегі мал санының шұғыл артуына байланысты мал шаруалылығына ветеринариялық қызмет көрсету, оның ішінде індетке қарсы шараларды іске асыру қиындай түседі.

Індетке қарсы шаралар жұқпалы аурулардың шығуына және олардың таралуына жол бермеуге бағытталады. Жұқпалы ауруларды болдырмау үшін сақтандыру шаралары іске асырылады, ал ауру шыға қалған күнде оны сауықтыру шаралары қарастырылады. Сонымен індетке қарсы шаралар сауықтыру және сақтандыру шаралары болып екі салаға бөлінеді. Бұлардың қай-қайсысы болмасын бірнеше салаға бағытталған кешеннен тұрды. Бұл күрделі кешенге кіретін шаралар індет бұғауының барлық буындарына қарсы бағытталуы керек, сондықтан да олар инфекция қоздырғышының бастауына, инфекция қоздырғышының берілу тетігіне және ауруға бейім жануарларға қатысты жүргізілулері керек.

Індетке қарсы шаралардың басты негізі – олардың кешенді түрде жүргізілуі. Бұл кешенділік жоғарыда көрсетілген індеттенудің барлық қозғаушы күштеріне қатысты біртұтас ұйымдастыру шаруашылық, ветеринариялық-санитариялық және арнайы шаралар ретінде жүргізілуінен туындайды [3].

Пастереллез немесе геморрагиялық септицемия (Раsteurellosis) – бактериялардың раsteurellа түрі тудыратын үй және жабайы жануарлардың, кұстардың жұқпалы ауруы [4].

Пастереллез қоздырғыштарын қойдан Спинола (1863ж), Линьер (1896 ж), тауықтан Е. М. Земмер (1878 ж.), Пастер (1880 ж), қояннан Графки (1883 ж), шошқадан Леффлер мен Шютц (1885 ж), қодастан Орест, Арман (1887 ж) бөліп алып, сипаттаған. Сол жылдары Пастер алғаш рет бактерия культурасын әлсірету бойынша тәжірибе жүргізіп, құстарды иммундады. Осы еңбегінің құрметіне ауру қоздырғышы пастерелла, ал оны тудыратын ауру пастереллез деп аталды [5].

Ө. Б. Таубаев, К. Е. Мырзабаев, 97-А эпизоотиялық штаммының токсигендік қасиеттерін Р-20 (пастерелла мультоциданың А серологиялық варианты) референттік штамымен салыстырмалы түрде зерттеу нәтижелерінде, тәжірибедегі өскіндердің токсин түзу қасиеттері 24, 120 сағаттан және 10 тәуліктен соң өсірілгеннен кейін зерттелген. Жұмыс нәтижесінде пастерелла мультоциданың ескі өскіндері токсинді жақсы түзетіндігі және 97-А штамының жоғары вируленттігі дәлелденген [6].

Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы иммундық алдын алу шаралары індетке қарсы шаралар жүйесінде жетекші орынға ие. Пастереллезге қарсы ұзақ жылдар бойына көптеген тірі және белсенділігі төмендетілген вакциналар өндірілді [7].

Ресей және ТМД елдерінде пастереллездің алдын алу үшін келесі вакциналар ұсынылады: мүйізді ірі қара, қодас, қой пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцина; күйіс қайырушылар мен шошқалардың пастереллезіне қарсы майлы формолвакцина; мүйізді ірі қара және қодас пастереллезіне қарсы жартылай сұйық ГОА формолвакцина т.б. [8].

Зерттеу мақсаты: пастереллезге қарсы қолданылған эмульгирленген моновалентті вакцинаны еккеннен кейінгі қояндар қанының гематологиялық және биохимиялық көрсеткіштерін анықтау.

Материалдар мен әдістер. Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцинасы формалинмен инактивтелініп, концентрленген пастерелл культурасы, сарғыш түсті, консистенциясы созылмалы, түсі мөлдір емес. Вакцинаны мұқият араластырғанда гомогенді біртекті құрылымды және флакон қабырғасына жабысқыштығы тұрақты болып келеді.

Организмге егілетін вакцинаның реакциясын анықтау мақсатымен әрқайсысының тірілей салмағы 2,5-3,5 кг болатын шиншилла тұқымының қояндарына сынау жүргізілді. Аналогтар қағидасы бойынша экспериментке әрқайсысы 20 бастан тұратын тәжірибелік және бақылаулық қоян топтары іріктеліп алынды. Тәжірибелік қояндарға нұсқауға сай эмульгирленген вакцина егілді. Вакцина реактогендігі жергілікті және жалпы реакцияны бақылау арқылы зерттелді.

Алынған нәтижелер мен талдаулар. Вакциндеуге дейін және одан кейінгі 3, 7, 14, 21 және 30 күндері тәжірибелік қояндардан гемотологиялық және биохимиялық зерттеуге қан сынамасы алынды, ал қан сынамасын серологиялық зерттеу жұмыстары 90 күнге дейін созылды. Иммундеуден кейінгі 30-шы күні қояндарға тәжірибе жүзінде ауру жұқтырылды.

Вакциндеуден кейінгі дене температурасы қалыптағыдан 1,0 °C-қа артып, қысқа уақытқа күйзеледі. Кей кездері азықтан бас тартып, вакцина егілген орында ауырсынатын тығыз ісік байқалды.

Эмульгирленген вакцинаның иммунделген қояндар қанының морфологиялық құрамына әсерін анықтау үшін гемотологиялық көрсеткіштері зерттелді.

Зерттеу нәтижелеріне келетін болсақ: вакциндеуден кейін эритроцит мөлшері өзгеріссіз қалып, гемоглобин иммундегеннен кейінгі 7 күннен бастап 3 %-ды, максимальды көтерілуі 14 күні 7,2 %-ды, ал 21-30 күндері гемоглобин көлемі 3,4 %-3,1 % болды.

Лейкоцит мөлшері вакцинациядан кейінгі 3-күні 16,8 %-ға көтерілді. Лейкоцитоз 7, 14, 21 күндері 21,9 %-ды, 25,3 %-ды және 23,6 %-ды құрап, ал 30 күні 4,7 %-ға төмендеді.

Лейкоцитарлық формулада таяқшаядролы нейтрофилдердің төмендеуі салдарынан лимфоциттердің, сегменттіядролы нейтрофильдердің, моноциттердің мөлшері артатыны байқалды. 7-ші күндері – 14,8 %-ға, 14-ші күндері – 11,8 %-ға сегменттіядролы нейтрофильдің мөлшері артып, таяқшаядролы клеткалардың мөлшері 3,7 % және 5,6 %-ға төмендеді.

7, 14, 21-ші күндері моноцит мөлшері артып 14,3 %, 20,2 %, 12,5 %-ды құрады. 7-14 күндері вакцинделген жануарларда лимфоцитоз 12,2 %-ды және 15,9 %-ды құрады.

Алынған деректерді талдай келе, иммунделгеннен кейінгі 7-ші күні егілген вакцина әсерінен жалпы белок құрамы 8,7 %-ға артып, 21-ші күндері де сақталатындығы, ал 30-шы күндері жалпы белок деңгейінің физиологиялық қалыпта, болатыны дәлелденді.

Иммундеуден кейінгі 7-ші күні тәжірибелік қояндарда альбуминдердің 12,4 %-ға төмендегені байқалса, сәйкесінше 14-ші және 21-ші күндері альбуминдердің 15,1 % және 3,7 %-ға төмендегенін ескеру керек. 30-ші күндері альбумин мөлшері физиологиялық қалыпта болды.

Мұнда, γ-глобулин деңгейі 7-ші күні 11,1 %-ға, 14-ші күні 12,4 %, 21-ші күні ол одан да жоғарылап 20,3%-ға дейін жетті. 30-шы күндері иммунделген қояндардың қан сарысуы құрамындағы γ-глобулин деңгейі бастапқы деңгеймен шамаласты.

γ- және β-глобулиндері мөлшері вакцинделген қояндардың қан сарысуын зерттеу барысында аздаған ауытқулар ұшырасады.

Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцинамен егілген қояндардың антидене түзуін зерттеу, жалпы ақуыз және оның фракцияларының өзгерістері мен қанның морфологиялық құрамына вакцинаның әсерін анықтаумен қатар жүргізілді.

Пастереллездік гемагглютининдердің орташа геометриялық титрінің динамикасы тәжірибелік қояндарда 7 күннен бастап артып, 1:175 ± 0,18 құрайтынын көрсетті.

Бұдан кейінгі антидене титрінің өсуі 14-ші күні 1: 269 ± 0,15, 21-ші күні 1:372 ± 0,17 болып, ал 30-ші күні пастереллездік гемагглютиндердің титрі 1:110 ± 0,21 төмендеді. 60-90-шы күндері антидене титрі 1:18 ± 0,23 және 1:8 ± 0,20 құрады. Вакциндеуден кейінгі 14-21 күндеріндегі тәжірибелік қояндардан алынған қан сарысуы P. multocida 90 штаммының уытты өскінімен енжар егілгеннен кейінгі залалданған ақ тышқандарды 75 %-80 % қорғайды және ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцина иммунделген тәжірибелік қояндарда қажетті деңгейде күшті иммунитет қалыптастырды.

Қорытынды. Ауыл шаруашылық малдарының пастереллезіне қарсы эмульгирленген вакцина иммунделген тәжірибелік қояндарда қажетті деңгейде күшті иммунитет қалыптастырды.

ӘДЕБИЕТТЕР
1. Сайдуллин, Т. С. Індетке қарсы шаралардың өзекті мәселелері / Т. С. Сайдуллин // Жайық ветеринары. – 2008. – №2. – 3 б.

2. Бакулов, И. А. Індеттану және микробиология негіздері / И. А. Бакулов, Е. И. Буткин, В. А. Ведерников, Г. Г. Юрков. – Алматы : Қайнар. – 1993. – 400 бет.

3. Сайдуллин, Т. Ветеринарлық індеттану / Т. Сайдуллин – 1 кітап. – Алматы. – 1999 ж

4. Домарадский, И. В. Возбудители пастереллезов и близких к ним заболеваний / И. В. Домарадский – М. : Медицина. – 1971. – 288 с.

5. Ярцев, М. Я. Пастереллезы животных и птиц: специфическая профилактика, лечение и методы борьбы / М. Я. Ярцев, В. И. Белоусов, О. В. Главацкая, Л. А. Елисеева, Г. П. Дубинина // Госагропром СССР ВАСХНИЛ. – 1989. – 57 с.

6. Таубаев, Ө. Б. Пастерелла мультоциданың 97-А штамының токсигендік қасиеті / Ө. Б. Таубаев, К. Е. Мырзабаев // Ғылым және білім – 2007 – №4 – 47-50 б.

7. Mosier, D. A. The evalution of vaccines for bovine pneumonic pasteurellosis / D. A. Mosier, A. W. Confer // Res.Vet.Sci. – 1989. – V.47. – №1. – P. 1-10.

8. Анников, В. В. Иммунопрофилактика инфекционных болезней животных / В. В. Анников., Л. Г. Белов., В. А. Каптюшин. – Учебно-методическое пособие по эпизоотологии для студентов ветеринарных вузов и ветеринарных врачей. – Саратов 2007.

УДК 619:617.5:577
ПРИМЕНЕНИЕ ШУНГИТОВОЙ ВОДЫ ПРИ ЛЕЧЕНИИ

СТОМАТИТОВ У КОШЕК
А. М. Наметов, доктор вет. наук, профессор, А. А. Абдулла, кандидат вет. наук

К. А. Орынханов кандидат вет. наук
Казахский Национальный аграрный университет
Мақалада шунгит суын мысықтардың стоматиттерін емдеуде қолдану жөнінде деректер келтірілген. Алынған деректер шунгит суының ауыз қуысының кілегейлі қабатының қалпына келуін ынталандыратынын және соған сәйкес жануарлардың жазылу уақытын қысқартатынын дәлелдейді.
В статье изложено исследование по изучению влияния шунгитовой воды при лечении стоматитов у кошек. Результаты исследования показывают, что метод лечения с применением шунгитовой воды является наиболее эффективным.
The article has data about using shungit water in the treatment of cats’ stomatite. The received data showed that treatment method with the use of shungit water is the most effective.
Работа по изучению влияния шунгитовой воды при лечении стоматитов у кошек проводилась в условиях НПВЦ «Айболит» Казахского Национального аграрного университета. Диагноз ставили на основании общих и местных клинических признаков. За отчетный период поступило 8 животных разного возраста и породы с патологиями в ротовой полости, которая проявлялась наличием зубных камней и воспалением десен. Клинические исследования показали, что у больных животных в ротовой полости наблюдается кровоточивость и покраснение десен, наличие неприятного запаха, серовато-желтого налета на зубах и в ротовой полости, а также зубных камней (рисунок 1-2).

Рисунок 1, 2 – Зубные камни у кошек, воспаление десен

Исследованиями общеклинических показателей определено, что у всех животных клинические параметры при поступлении в лечебницу несколько выше физиологических показателей. Это связано с реакцией организма на воспалительный процесс в ротовой полости, но в некоторых случаях (две кошки), клинические параметры были ниже показателей здоровых животных.

Больные животные были разделены на две группы по 4 головы в каждой (опытная и контрольная). Животных контрольной группы лечили традиционным способом, а опытной группы с применением шунгитовой воды в качестве антисептика. Для успокоения животных использовали нейролептик рометар в дозировке 0,2 мл на 1 кг живой массы, после фиксации животного механическим путем удаляли зубные камни, при этом в случаях поражения зубов или при выдвижении зубов из зубной альвеолы под воздействием камней проводили их удаление. Чаще всего поражались премоляры и моляры, на клыках как правило наблюдались незначительные отложения.

У всех животных провели общую антибиотикотерапию и витаминотерапию в течении 6-7 дней. В течении процесса лечения животным контрольной группы проводили орошения раствором перманганата калия и отваром коры дуба, а опытной группы орошения шунгитовой водой. Шунгитовая вода была приготовлена по следующей схеме: 10 г шунгита (порошок) заливается 100 мл обычной воды и выдерживается в течении суток при комнатной температуре. Результаты общеклинических исследований приведены на рисунке 3.

Рисунок 3 – Динамика клинических показателей у кошек со стоматитом при лечении традиционным способом и с применением шунгитовой воды
На первые сутки после проведения обработки у животных обеих групп снизилась температура тела до верхних пределов нормы (39,5 и 39,3 ⁰С соответственно), сократилась частота дыхательных движений и сердечных сокращений. Аппетит не появился, кошки были не активны, это связано, по нашему мнению, с действием нейролептика использованного для обездвиживания и успокоения животных. На третьи сутки после начала лечения у кошек незначительно повысились температура тела, частота пульса и дыхания, болезненность в ротовой полости снизилась у животных обеих групп. На 5 сутки после начала лечения у кошек нормализовались клинические параметры. Спала отечность и кровоточивость десен, отсутствовал запах, нормализовался аппетит. У животных опытной группы где применяли шунгитовую воду процесс восстановления десен и губ протекал несколько активнее, небольшие изъявления десен исчезли уже на 6-7 сутки, тогда как у животных контрольной группы изъявления и поражения десен наблюдались до окончания опытов. В связи с этим к концу эксперимента у кошек опытной группы наблюдалось усиление аппетита и соответственно повышение живой массы. Тогда как кошки контрольной группы все еще отказывались от некоторых видов кормов.

Таким образом, сравнительное лечение стоматитов у кошек показало, что метод лечения с применением шунгитовой воды является наиболее эффективным. При этом восстановление целостности слизистой оболочки ротовой полости протекало активнее, по сравнению с традиционным методом. А также при применении шунгитовой воды повышается аппетит, что в свою очередь положительно влияет на общее состояние кошек.


ЛИТЕРАТУРА
1. Баскакова, И. В. Применение шунгитовой пасты в комплексном лечении заболевании пародонта у рабочих модеплавильного производства / И. В. Баскакова // Научно-практическая конференция – Алматы, 30-31 мая, 2002г. – С.175.

2. Петров, С. В. Общая хирургия / С. В. Петров – Санкт-Петербург : ПИТЕР. – 2002 – С. 184.

3. Плахотин, М. В. Общая ветеринарная хирургия / М. В. Плахотин, С. Т. Шитов, А. Д. Белов и др. – М. : Колос. – 1981. – С. 22.

УДК 619:616.995.428

АБАМЕКУР ПРОТИВ ГИПОДЕРМАТОЗА

КРУПНОГО РОГАТОГО СКОТА
Н. Ж. Сариев, кандидат вет. наук
Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана
Абамекур – өте төмен терапевтикалық мөлшерде ДВ 0,2 мг/50 кг жануар массасына антипаразитарлы әсерімен сипатталатын кең спектрлі жоғары тиімді препарат болып табылады. Табиғи қосылыс болғандықтан ол жануарлардың клинико-физиологиялық және иммунды статусына теріс әсерін бермейді. Барлық жағдайда 100 % тиімділік алынды.
Абамекур является высокоэффективным препаратом широкого спектра антипаразитарного действия в очень низкой терапевтической дозе по ДВ 0,2 мг/50кг массы животного. Являясь природным соединением, он не оказывает отрицательного влияния на клинико-физиологический и иммунный статус животных а также окружающую среду. Во всех случаях получен 100 % эффект.
Abamecur is the highly efficient preparation of wide spectrum of antiparasitic action in low therapeutic dose reactant 0,2 mg/kg of animal’s mass. Being natural compound, it does not have negative impact on clinico-physiological and immune status of animals and environment. 100 % effect was gained in all the cases.
В последнее двадцатилетие на ветеринарном рынке Республики Казахстан появилось большое количество препаратов широкого спектра антипаразитарного действия, которые достаточно применить однократно и получить 100%-ный эффект. Это препараты авермектинового ряда, относящиеся к макроциклическим лактонам [1].

В этом плане для ветеринарных специалистов большой научный и практический интерес представляет отечественный препарат абамекур, разработанный в Республике Казахстан. Абамекур представляяяяет собой инъекционный 1 %-ный раствор абамектина.

Абамекур обладает выраженным действием на личинок всех стадий подкожных, носоглоточных, желудочных оводов, вшей, кровососок, возбудителей саркоптоидозов, нематод животных. Препарат блокирует передачу нервных импульсов у паразитов, что вызывает их паралич и гибель.

Для теплокровных животных препарат малотоксичен, не оказывает эмбриотоксического, тератогенного и сенсибилизирующего действия, выводится из организма в течение двух недель, а уже начиная с 7 суток следы препарата улавливаются только высокочувствительными приборами.

Абамекур вводят животным, больным смешанными паразитозами, с соблюдением правил асептики и антисептики, внутримышечно в заднюю треть шеи в дозе 1 мл на 50 кг массы животного, что по действующему веществу соответствует 0,2 мг/кг однократно или двукратно с интервалом 10-11 дней. Если животные крупные, то дозу желательно разделить пополам и вводить в две точки с двух сторон. Эффективность абамекура против смешанных видов паразитов крупного рогатого скота изучали в серии опытов непосредственно в производственных условиях различных регионов Республики и получили хорошие результаты.

Время летит быстро и скоро будет необходимо проводить осеннюю дегельминтизацию животных перед постановкой на стойловое содержание. Поэтому напоминаем, что паразитарные болезни животных широко распространены и занимают значительное место среди других заболеваний, причиняя большой экономический ушерб хозяйствам за счет снижения продуктивности и качества продукции (прирост массы, надой молока, размер и качество шкур, выход приплода), утраты племенной ценности животных [2, 3].

Так, например, наиболее опасными заболеваниями крупного рогатого скота являются: гиподерматоз, саркоптоз, псороптоз, хориоптоз, демодекоз, сифункулятозы, диктиокаулез, стронгилятозы желудочно-кишечного тракта, стронгилоидоз, трихоцефалез телязиоз. Своевременное и правильное проведение профилактических и лечебных мероприятий способствует сохранению поголовья и повышению продуктивности животных.

До недавнего времени против каждого заболевания применяли индивидуальный препарат, поэтому, например, молодняк пораженный личинками оводов, чесоточными клещами, диктиокаулами и стронгилоидами лечили 5 и более раз. Теперь достаточно однократного введения абамекура.

Наибольший ущерб скоту причиняют личиночные стадии оводов – гиподерматоз. При гиподерматозе крупного рогатого скота абамекур вводили в дозах от 0,1 до 1,2 мл на 50 кг массы животного в осенний период при постановке животных на стойловое содержание после их выпасания на пастбищах, неблагополучных по лету оводов. В результате при осмотре дегельминтизированных животных в конце марта-начале апреля следующего года получили 100 % эффект от доз 0,5; 0,7 мл/50 кг и выше, дозы 0,1-0,4 мл/кг оказались малоэффективными.

У нелеченных животных количество оводовых желваков варьировало от 5 до 2, а у животных, леченных абамекуром в дозах 0,1-0,4 мл/кг, выявили от 1 до 7 оводовых желваков. Этих животных повторно, а контрольных вновь в начале апреля обработали абамекуром в дозе 1,0 мл/50 кг, что по действующему веществу составило 0,2 мг/кг массы животного. Результаты учли через месяц и получили 99,2 % эффект, т.е. абамекур подействовал на личинок I и II стадии, а на личинок гиподерм III стадии препарат не подействовал.

Считаем, что лечение гиподерматоза крупного рогатого скота лучше проводить в осенний период на ранней стадии развития личинок оводов. При этом, одновременно животные освобождаются от всех видов нематод легких и желудочно-кишечного тракта. В наших опытах зараженность животных нематодами варьировала от 59 до 90 %. При учете результатов дегельминтизации через 10 дней после дачи абамекура получили 100 %-ный эффект против диктиокаул, нематодир и других видов стронгилят желудочно-кишечного тракта, стронгилоид и 89 % против трихоцефал.

Против чесоточных клещей и вшей абамекур применяли скоту двукратно с интервалом 10-11 дней. Окончательную оценку результатов проводили через 30 и 60 дней после второй инъекции. Во всех случаях получили 100 % эффект.

Таким образом, абамекур является высокоэффективным отечественным препаратом широкого спектра антипаразитарного действия в очень низкой терапевтической дозе по ДВ 0,2 мг/50 кг массы животного. Являясь природным соединением, он не оказывает отрицательного влияния на клинико-физиологический и иммунный статус животных и окружающую среду.

Анализируя полученные данные, можно сказать, что ветеринарная практика Казахстана получила перспективный отечественный препарат широкого спектра антипаразитарного действия в очень низкой дозе и по низкой цене. Абамекур – экологически безвредный препарат должен занять ведущее место среди наводнивших рынок иностранных препаратов при лечении паразитарных болезней крупного рогатого скота и других видов жвачных, а также вытеснить фосфоорганические соединения, применяемые против арахноэнтомозов, уже сослуживших свою добрую службу ветеринарии.

ЛИТЕРАТУРА
1. Campbel, W. C. Ivermectin and abamektin, New York, Berlin, Heidelberg, London, Paris, Toky / W. C. Campbel – 1989 – 363 p.

2. Сазанов, А. М. Методические рекомендации по определению экономической эффективности противогельминтозных мероприяий и результатов науно-исследовательских работ, изобретений и рационализаторских предложений / А. М. Сазанов, С. И. Мамержанов, Р. Т. Сафиуллин, П. А. Чулков – ВИГИС : М. – 1986. – 42 с.

3. Сафиуллин, Р. Т. Организация и экономика ветеринарного дела. Методические рекомендации / Р. Т. Сафиуллин, Т. И. Минеева, Е. В. Мелоян, М. А. Мусатов – М. : Наука. – 2001. – 50 с.

УДК 619:616.9:57.063.8
ІРІ ҚАРАНЫҢ ПАСТЕРЕЛЛЕЗІНЕ ҚАРСЫ ПОЛИВАЛЕНТТІК

ВАКЦИНАНЫҢ ИММУНОГЕНДІГІН ЖӘНЕ ИММУНОГЕНДІК КОЭФФИЦИЕНТІН АНЫҚТАУ НӘТИЖЕЛЕРІ
Ө. Б. Таубаев, ветеринария ғылымының кандидаты, доцент
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Мақалада ақ тышқандар мен үй қояндарына 97-А, 96-В және 97-Д штамдарынан дайындалған ірі қара пастереллезіне қарсы инактивтелген вакцинамен егілгеннен кейінгі зерттеу бойынша деректері келтірілген. Алынған көрсеткіштер бойынша аталған препараттың иммуногендік коэффициенті ірі қара, қодас және қойлардың пастереллезіне қарсы эмульсияланған вакцинаға қарағанда 4,5 % жоғары екені анықталған.
В статье приведены данные по исследованию иммуногенности инактивированной вакцины против пастереллеза крупного рогатого скота из штаммов 97-А, 96-В и 97-Д на белых мышах и кроликах. Согласно полученным данным, коэффициент иммуногенности вышеназванного препарата на 4,5 % выше, чем у эмульгированной вакцины против пастереллеза крупного рогатого скота, буйволов и овец.
The data about immunogenicity research of inactivated vaccine against pasteurellosis of cattle from strains 97-А, 96-В and 97-Д on white mice and rabbits are given in the article. According to the obtained data, coefficient of immunogenicity of aforenamed preparation is higher on 4,5 % than at emulsified vaccine against pasteurellosis of cattle, buffalos and sheep.
Пастерелла мультоциданың иммуногендік қасиеттері аз зерттелінгендіктен, пастереллезге қарсы арнайы сақтандыру жұмыстары да аяқталынбаған болып саналынады. Пастерелла штамдарынан дайындалған антигендер мен вакциналардың иммуногендік белсенділігін анықтаудың негізгі тәсілі – биологиялық сынама. Вакциндік профилактиканың нәтижелілігі пастереллалардың далалық және өндірістік штамдарының капсулалық және соматикалық антигендер бойынша сәйкес келуіне байланысты [1]. Бірақта, пастерелланың туыстас штамдары иммуногендігі жағынан бір-бірінен ерекшеленеді [2]. Бұл ерекшелікке әлі күнге дейін толық түсіндірме берілмегендіктен, пастереллез қоздырғышының иммуногендігін зерттеу сұрақтары өзекті де күрделі мәселелердің қатарына жатады.

Біздің зерттеу жұмысымыздың мақсатының бірі пастерелла мультоциданың 97-А (А серологиялық түрі), 96-В (В серологиялық түрі) және 97-Д (Д серологиялық түрі) штамдарынан дайындалған вакцинаның тәжірибелік үлгілерінің иммуногендігін ақ тышқандар мен үй қояндарында анықтау болды.

Тәжірибеде салмақтары 18-20 г ақ тышқандар және 2,5-3,0 кг болатын шиншилла тұқымының үй қояндары пайдаланылды. Зертханалық жануарларды үш топқа бөлдік: біреуі-бақылау, екеуі-тәжірибелік.

Бірінші топтағы ақ тышқандар мен үй қояндарына ірі қара, қодас және қойлардың пастереллезіне қарсы эмульсияланған формолвакцинаны ендірілді.

Екінші тәжірибелік топтағы ақ тышқандар мен үй қояндары 97-А, 96-В және 97-Д (Д серологиялық түрі) штамдарынан дайындалған ірі қара пастереллезіне қарсы инактивтелген вакцинамен егілді.

Үшінші, (бақылау) топтағы ақ тышқандар мен үй қояндарына вакцина ендірілген жоқ.

Вакциналаудан кейін он бес күннен соң тәжірибедегі барлық жануарлардың қандарының сарысуларын тікелей емес гемагглютинация реакциясында тексердік. Тәжірибенің 21-ші күнінде зертханалық жануарларға тәжірибе жүзінде ауру жұқтырылып, аурудан кейін сойылған жануарлардың ішкі паренхималық мүшелері мен лимфа түйіндерін бактериологиялық зерттеуден өткіздік.

Ақ тышқандарға және үй қояндарына қойылған тәжірибе нәтижелері 1-ші және 2-ші кестелерде берілді.

Кесте 1 – Пастереллезге қарсы әртүрлі вакциналар ендірілген ақ тышқандардың антидене титрлері және иммуногендік коэффициенттері (ТЕГАР)

Ендірілген вакциналар (топтың нөмірі)	Реакция нәтижелері	Қан сарысуының сұйылтымдары							Иммуногендік коэффициенті
		1:80	1:160	1:320	1:640	1:1280	1:2560	1:5120
1-ші топ Іірі қара, қодас және қойлардың пастереллезіне қарсы эмульсияланған формолвакцина	1+ 2+ 3+ 4+	- - - 20/20	- 4/20 15/20 -	4/20 7/20 9/20 -	9/20 10/20 - -	10/20 - - -	- - - -	- - - -	10,85
2-ші топ 97-А, 96-В және 97-Д инактивтелінген штамдарынан дайындалған вакцина	1+ 2+ 3+ 4+	- - - 20/20	- 3/20 16/20 -	- 1/20 19/20 -	- 2/20 18/20 -	- 10/20 10/20 -	20/20 - - -	- - - -	16,05
3-ші топ Бақылау	1+ 2+ 3+ 4+	0	0	0	0	0	0	0	0

Алынған нәтижелер екінші топтағы ақ тышқандардың иммунды жауабы бірінші топпен салыстырғанда едәуір жоғары болатындығын көрсетті.

Екінші тәжірибелік топтағы жануарлардағы иммуногендік коэффициент бірінші топпен салыстырғанда 5,2 % және 4,5 %-ға артық, немесе сәйкесінше 16,05 % және 10,85 %; 18,10 % және 13,60 %.

Екі биологиялық препараттың иммуногендік нәтижелілігінің коэффициенттері сәйкесінше 75-80 % және 95-100 % құрады.

Осы кестелерде берілген мәліметтерден, барлық зерттелінген көрсеткіштердің арасында коррелятивтік байланыс бар екендігін байқауға болады.

Иммуногендік коэффициент пен иммунологиялық нәтижелілік сияқты иммуногендік жауап көрсеткіштері ақ тышқандармен салыстырғанда үй қояндарында айқын байқалынды.

Кесте 2 – Пастереллезге қарсы әртүрлі вакциналар ендірілген үй қояндарының антидене титрлері және иммуногендік коэффициенттері (ТЕГАР)

Ендірілген вакциналар (топтың нөмірі)	Реакция нәтижелері	Қан сарысуының сұйылтымдары							Иммуногендік коэффициенті
		1:80	1:160	1:320	1:640	1:1280	1:2560	1:5120
1-ші топ Іірі қара, қодас және қойлардың пастереллезіне қарсы эмульсияланған формолвакцина	1+ 2+ 3+ 4+	- - - 10/10	- - 2/10 8/10	- 2/10 7/10 1/10	3/10 7/10 - -	8/10 2/10 - -	0/10 - - -	0/10 - - -	13,60
2-ші топ 97-А, 96-В және 97-Д инактивтелінген штамдарынан дайындалған вакцина	1+ 2+ 3+ 4+	- - - 10/10	- - - 10/10	- - 4/10 6/10	- 3/10 6/10 -	- 5/10 5/10 -	10/10 - - -	10/10 - - -	18,10
3-ші топ Бақылау	1+ 2+ 3+ 4+	0	0	0	0	0	0	0	0

Мысалы, 2-ші кестедегі келтірілген мәліметтерге сәйкес, екінші топтағы үй қояндарында иммуногендік коэффициент осы топтағы ақ тышқандармен салыстырғанда 2,05 %; ал бірінші топтағы үй қояндарында 2,75 %-ға артық болды.

Тәжірибе нәтижелерін талдай отырып, 97-А, 96-В және 97-Д штамдарынан дайындалған инактивтелген вакцинаның иммуногендігі ірі қара, қодас және қойлардың пастереллезіне қарсы эмульсияланған формолвакцинадан жоғары деп қорытынды жасауға болады.

ӘДЕБИЕТТЕР
1. Каширин, В. В. Иммуногенные свойства штаммов Pasteurella multocida / В. В. Каширин // Ветеринария – 1995 – №10 – С. 25-28

2. Борисенкова, А. Н. Изучение иммунохимических свойств штаммов пастерелл / А. Н. Борисенкова // Сб. Тр. ВНИИБП – 1971. – Вып. 7 (18).