Ауданның және электрмен жабдықтау жүйесінің қысқаша сипаттамасы

T_к=(tр.з.+T_а)=3с

4.2 - кестесінен таңдалған айырғыштың есептік шарттарға толық лаиықты екені және желілік, шиналық айырғыштар сонымен қатар жөндеу жалғастырмасы ретінде қабылдануға жарайтыны көрінеді.

Бөлгішті таңдау Бөлгішті таңдау деректері 4.3- кестесіне ендірілген.

4.3- кестесі.

Қысқа тұйықтағышты таңдау

Таңдаудың деректері 4.4.кестесіне ендірілген
4.4 кестесі

Ток трансформаторын таңдау

Ток трансформаторын таңдау деректері 4.5- кестесіне ендірілген

4.5- кестесі

4.5 кестесінде келесі белгілер қабылданған:

І_!н- т.т. -ң номиналдық біріншіреттік тогы;

К_д - динамикалық төзімділіктің коэффициенті;

K_t - қызуға төзімділіктің коэффициенті.

жабдығын таңдау.

110 кВ таратушы құрылғы ұядан шығатын арбаша жэне ВМ-110 типті май ажыратқышы бар ТВ-47 сериялы сыртқа қондыруға жинақы орындалған (КРУН). ТҚ-110 кВ калыпты жағдайда бөлек жүмыс істейтін шиналардың екі секциясынан тұрады. 110 кВ кірменің әрқайсысына РЛНД-16-110/600 разрядниктері жэне ПР-2-110/600 сақтандырғыштары арқылы ТМ өзіндік мұқтаж трансформаторлары қосылған. Шығатын желілердің ұя (шкаф) саны-4. Барлық тізбектерде ТОЛ-110 екі өзекшесі бар біртипті ток трансформаторлары пайдаланылған . Шиналардың эр секциясына ПР-90 сақтандырғыштары арқылы ТДЦТН -110 кернеу трансформаторлары қосылған .

110 кВ шиналарын таңдау

110 кВ ТҚ-ң шиналары қатты материалдан жасалынады, жұмыс тогы бойынша

таңдалады, сосын динамикалық жэне қызу төзімділігіне тексеріледі.
Шинаны таңдау шарты

І_доп ≥I_pm

110 кВ кірмесіндегі максималдық жұмыс тогы

І_Рm= S_p._m/√3*U_H=175300/1,73*110=921A ,

Алюминнен жасалған шиналар таңдалады

b х һ = 30 х 4, мм

1000 > 921 А. Шарт орындалады.

4.6 кестесі

Айырғышты таңдау

Өзіндік мұқтаждар трансформаторының тізбегіндегі айырғышты таңдайды жэне тексереді

4.7 кестесі

4.8- кестесі

Ток трансформаторларын таңдау

Минималды біріншіреттік номиналды тогы бар ток трансформаторы қ.т. тогының эсеріне тексеріледі, яғни S_pm = 1248,6 кВА қуаты бар ТТ-Ф-3. Ф-2 елісіндегі тогы тең.

I_pm=1015.9/1.73*10=58,7 A.

Ток трансформаторын таңдау деректері 4.9 кестеие енгізілген
4.9- кестесі

Кернеу трансформаторын таңдау

110 кВ шиналарының әрбір секциясына ТДЦТН-20000/110 кернеу трансформаторы орнатылған.

Кернеу трансформаторының параметрлері

U1н=115 кВ U21н=38,5 В U3н=11 В

Максималдық қуат Sном=200 МBA.

[10]-ға сәйкес 110/10 кВ қосалқы станцияларының өзіндік мүқтаждар

трансформаторының қуаты ҚС қуатыың 0,3-2% құрайды. Орнатуға ТМ-2500/110 екі трасформатор қабылданады.
Бақылаушы - өлшеуіш аспаптарды таңдау

ЭҚЕ (ПУЭ) сэйкес аспаптар таңдалады [9]. Аспаптардың саны, типі, дәлдік, класы, тұтынатын қуат 4.10 кестесінде келтірілген.

4.10 кестесі

5. Релелік қорғаныс

Кернеуі 220/110/10кВ трансформаторлар үшін зақымдардың келесі түрлерінен жэне жұмыстың қалыпсыз режимдерінен релелік қорғау қүрылғьшары қарастырылуы керек:

-орамдар мен шықпалардагы көпфазалық түйықтаулардан (бойлық дифференциалдық қорғау);

-орауыштардағы орамдардың түйықталуларынан жэне май деңгейінің төмендеуінен (газ қорғанысы);

-сыртқы қ.т. байланысты орамдардағы токтардан (максималдық ток қорғанысы-МТҚ);

-асқын жүктемеге байланысты орамдардагы токтардан(белгі беретін МТҚ).

Оқшауланған бейтарабы бар кернеуі 10 кВ желілер үшін көпфазалық қ.т.және жерге бірфазалық түйқталудан қорғаныстар қарастырылуы керек. Көпфазалық тұйықтауларға қарсы біршші сатысы ток кесер, ал екшші уақыт ұстамасы бар МТҚ түрінде орындалған екі сатылы ток қорғанысы орнатылу керек. Жерге бірфазалық түйықталу қорганысында оқшауламаны бақылау құрылғысы (НТМИ) пайдаланылады.

Тұтынушылар трансформаторларын жогары кернеу жагынан қорғау типі ПКТ балқыма сақтандырғыштарымен орындалады,оның балқыма ендірмесінің тоғы келесі өрнекпен анықталады[1].

I_енд≥к_н*I_н

мүнда: к_н = 1,2-2- сенімділік коэффициент;

І_н =110 кВ АЖ-н қоректенетін қуаты 160 KB А трансформатор дың номиналдық тогы (ф-4)

І_н=S/√ 3Uн=160/1,73*110=10,1 A ;

І_енд=1,3'І_н =1,3*10,1= 13,13A

Тогы І_енд=15 А балқыма ендірме қабылданады.

5.2. АЖ -110 кВ қорғау (Ф-2)

1 . Максималдық ток қорғанысын желінің максималдық жүмыс тогы анықтайды.

І_pm=S/√ 3Uн=1477,8/1,73*10=85 A ;

Қорғаныстың іске қосылу тогы келесі шарттардан таңдалады [11,12]:

-а) жүктеменің максималдық тоғы іске қосылмау шарты бойынша

Iсз=(kн*kзап)*Ipm/kв,

мұнда: k_H - сенімділік коэффициенті ;

k_B -реленің қайту коэффициенті;

kзап -жүктеменің өзінен-өзі қосылу коэффициенті.

Ф-4-те ТОЛ- 110 ток трансформаторы орналасқан

(І_ІН=100А, Ін=5А, к_тт=20) .

Реле РТ-85/1 үшін І_у =4-10 A, k_tl =1,2, к_в =0,8 ,

-к_зап нақты деректер болмаса, 1,1 теңестіріліп қабылданады.

Онда І_сз1=1,2*1,1*85/0,8=140А

2. ПКТ сақтандырғыштарының балқыма ендірмелерімен үйлестІру шарты бойынша

Ісз2 >К_н *І_Н5,

мү:нда: К_н - сенімділік коэффициенті тәуелді сипаттамасы бар қорғаныстар үшін (РТ-85/1; Кн =1,4) ;

І_н5 -күйу уақыты t_n =5 с типтік сипаттамасы бойынша анықталған балқыма

ендірменің тогы.

І_енд = 15 A -re тең балқыма ендірме үшін І_Н=50А тең;

І_сз2> 1,4-50 =70 А.

Екі шарттан қорғаныстың іске қосылу тогы І_сзз= 140 А болады. Реленің іске қосылу тогын табады

I_c=k_cx*І_С kтг=1*140/20=7А ;

I_c=k_cx* kтг=140 А ;

Тағайыншама тогын қабылдайды І_у= 7А ,

МТҚ-ң сезгіштік коэффициентін келесі формуламен анықтаМды [12]

Kч=Iмин⁽²/Iсз

мүнда Імид -минималдық режимде желінің соңындағы екіфазалық қ.т. тогы

(І_мин⁽²⁾=830А)

К_ч = бұл [11] бойынша нормаланған 1,5 -нан артық.

РТМ-ды шунтсыздандыратын сұлбасы бар РТ-85 релесімен орындалған қорғаныстар үшін көрсетілген релелердің сезгіштігі бойынша үйлестіру шарттарының қамтамасыз етілуін қосымша тексеру керек. РТМ релесі үшін келесі шарт орындалу керек [12]

мүнда: І_со - РТМ релесінің іске қосылу тогы (І_со =5 А)

І_У>1,2-5>6А, шарт орындалады. МТҚ-ң уақыт тағайыншамасын келесі шартпен таңдайды:

I_C3>0,25S_H,

мұнда S_n - берілген желіге қосылған ТП- 10/0,4 кВ трансформаторларынның қосынды орнатылған қуаты, кВА.

Аталған шарт орындалғанда МТҚ-ң іске қосылу уақыты t_y=0, ал

орындалмағанда t= 0,5с деп қабылданады.

Евгеневка трансформаторларының қосынды номиналдық қуаты тең :

Онда І_сз> 0,25 -S_H > 0,25-2326 = 581,5 А ,

Олай болса, МТҚ әсерінің уақыты

t_y =t_ycT +Δt= 0,5 +0,5 = 1,0 с.

Максималдық ток кесер (ТК)

ТК іске қосылу тогы келесі шарттардан таңдалады:
а) ТП- 10/0,38 кВ трансформаторларыньщ магниттеу токтарыньщ секіруіне іске қосылмау шарты бойынша

Ісоі1≥ 0,25- S_H ≥ 0,25 • 2326 = 581,5 А;

б) ТП- 10/0,3 8 кВ трансформаторларыньщ 0,38 кВ шиналарындағы қ.т.тоғына Іске қосылмау шарты бойынша

ІС02 ≥ І 0,38

мұнда: К_н - сенімділік коэффициент! (РТ-85релесі үшін К_н=1,5);

Іо,38 -максималдық режимде ең қуатты трансформатордың 0,38 кВ шиналарындағы 3 фазалық қ.т. тоғы (І₀,38 ^{(3) =}1,63 кА), 10 кВ жағына келтірілген бұл ток тең:

I0.38 ⁽³⁾ =0,4-1630/10- 65,2 A;

онда

Екі шарттан ТК-ң іске қосылу тоғын І_со2= 264,5 А деп қабылдайды. Реленің

іске қосылу тоғын анықтайды

Iсро=К сх/К_{mm *}1_со; 1_Ср_O=К_{СХ *}I _СО /К_TТ = l*581.5/20=29;

РТ-85 релесі ток кесерінің іске қосылуының еселігі табылады

Кomc Jcpc/ Iу=29/7=4;

ТК-ң сезгіштік коэфиценті анықталады

к = I ⁽²⁾ _min • / I;

К у = I⁽²⁾ mm/ Ico ;

мұнда: I⁽²⁾ _min - минималды режимдегі ток кесер қондырылған орындағы екі фазалық

К.т.то5ы (I⁽²⁾_minA-1400A):

К_у= 1400/581,5=2.4, ,

бұл нормаланған 2,0 мэнінен көп.

Резервтеуді ескерсе:

I=лSрфаз/√3*Uн=1477.8/1.73*10=85A

І_ср> 1,4 (120 + 85) = 287 А.

ТОЛ-10 ток трансформаторы үшін І_ІН=300А, І_2н =5А, КТТ =60;

Екі шарттан І_сз =581,5А деп қабылданады

Реленің іске қосылу тоғы анықталады

І_ср=287/60=4,7А ;

Тағайыншама тогы қабылданады:

І_У=5,ОА(РТВ-1);

Қорғаныстың іске қосылу тоғын қабылдайды

I_cP=I_y*k_mm =60*5 = 300 A ;

Негізгі аймақ үшін сезгіштік коэффициент! табылады:

Kср=Iminк.з⁽²⁾ /I’cз=1400/300=4,7 ;

бүл нормаланған 1,5 мәнінен көп

Резервтік аймақ үшін сезгіштік коэффициенті анықталады

Kср=Iminк.з⁽²⁾ /I’cз=830/300=2,8 ;

бүл нормаланған 1 ,2 мэнІнен көп.

МТҚ релесінің іске қосылу уақыты таңдалады.

Қ.т. тогының 1,4 жэне оданда көп еселігінде 10 кВ АЖ-де МТҚ-ң РТ-85 релесі тәуелсіз бөлігінде жүмыс істейді, олай болса

tусв=tувп+Δt=1,0+0,5=1,5 c

3. 10 кВ кірмесінің максималдық тоқ қорғанысы

ТОЛ -10 тоқ трансформаторы үшін I1н=300 I2н=5 кmin=60 ,

Кірменің максималды жүмыс тогы тең

І_рт=3098,3/1„,73-10=179А

Жүктеменің максималдық тогы арқылы қорғаныстың іске қосылу тогы табылады.

Iсз1=1,3*1,1*179/0,7=366 А

Алдындағы қорғаныспен үйлестіру шартынан қорғаныстың іске қосылу тогы табылады

Ісз2>к_нс(Ісзп+Іп) >1,4 (120 + 57) = 248 А .

Қорғаныстың талап етілетін сезгіштігін қамтамасыз ету шартынан қорғаныстың іске қосылу тогы анықталады

Үш шарт бойынша қорғаныстың іске қосылу тогы

Ісзз<933А

аспау керек.

Реленің іске қосылу тогы табылады

Ісз = 1*933/60 =15,6 A ,

РТВ-1 релесі қабылданады, Іy=20 А.

МТҚ-ң іске қосылу тогын нақтылайды

Ісз ¹ = Іу К_тг = 20*60= 1200 A .

Сезгіштік коэффициенті анықталады

к= І⁽²⁾_min2 /І_сз =1400/1200=1,6 ,

бұл қойылатын талаптарға сай.

РТВ-1 релесі токтың 1,4 жэне оданда көп еселігінде сипаттаманың тәуелсіз бөлігінде жұмыс істейді.

Оған сэйкес

tусв=tувп+Δt=1,5+0,5=2 c.

Максималдық ток қорғанысы

МТҚ схемасы РТ-40, аралық реле РП-341 және РВМ-12 уақыт релесі

негізІнде қысқа тұйықтағышты қосатын шартының шунтсыздандыру қағидасында орьшдалған.

МТҚ дифференциалдық қорғаныс жэне асқын жүктеме релелері күштік трансформатордың 220кВ жағында орнатылған ТФН ток трансформаторларының екіншіреттік орамдарына қосылған. Ток трансформаторлары үшбұрыш сұлбасымен жалғанған.

МТҚ-ң іске қосылу тогы келесі шарттардан анықталады

а)жүктеме тогына іске қосылмау шарты бойынша

Iсз=k_н*Iроп/К_в ;

I_pm=3098_,3/1,73*35=51 А ;

І_СЗ=1_,2-51/0,85=72 А ;

б) кірменің қорғанысымен үйлестіру шарты бойынша

Iсз > kтг*Iсзвв ,

220 кВ жағына келтірілген кірме қорғанысының іске қосылу тогы

І_сзвв=1200*10/35=343 А; І_сз> 1,4*343 =480А;

в) қажетті сезгіштікті қамтамасыз ету шарты бойынша

Iсз ≤ I ² min/ kч ,

мүнда: К_ч - сезгіштік коэффициентінің нормалаған мәні (К_ч= 1,5);

I ⁽²⁾ min- 220 кВ жағына келтіршген 110 кВ шиналарындағы екіфазалық қ.т. тогы

I_C3<830*10/l,5*35=158 A

МТҚ-ң іске қосылу тогы 120 А қабылданады, І_сз = 120 А.

Реленің іске қосылу тогы табылады

Іср =к_сх*Ісз/ктт.=√З*343/З0 =20 A.

Уақыт бойынша қорғаныстың тағайншамасы

tусв=tвсв+Δt=2,0+0,5=2,5 c

Ток трансформаторының екіншіреттік орамына қосылған РТ-40 релесінің негізінде 220 кВ жағындагы «В» фазасында орындалган. Қорғаныс белгі беру режимінде жүмыс істейді.

Қорғаныстың іске қосылу тоғы табылады

Iсз=k_н*Iн/К_в ;

мұнда: I_H - трансформатордың номиналды тогы

I_H=S_H/l,73-U_H=2500-35/1.73=41.3A;

РТ-40 релесі үшін Кн=1,05; Кв=0,85

Ісз =1,05*41,3/0,85=51 A

Реленің іске қосылу тоғы тең

І_ср=√3*51/30=2_,9А ,

РТ-40/6 релесі қабылданады. Уақыт тағайыншамасы t_y = 3,0 с. Уақыт релесінің типіРВ-237.

I_H-S_H/l,73*U_H=2500/l,73*35=41,3 A ;

РТ-40 релесі үшін К_н= 1,05; К_в= 0,85

I_сз=l,05*41,3/0,85=51A ,

Реленің іске қосылу тогы тең

I_cp=√3-51/30=2_,9A .

РТ-40/6 релесі қабылданады. Уақыт тағайыншамасы t_y = 3,0 с. Уақыт релесінің типіРВ-237.

5.5 Трансформатордың дифференциалдық қорғанысы

Трансформатордың дифференциалдық қорғанысы РНТ жэне ДЗТ сериялы

Релелердің негізінде орындалады. Жүктемесі барда кернеуді реттемейтін (ЖБР) екі және үшорамды трансформаторларда әдеттегіде сериясы РНТ релесі, ал ЖБР (РПН) бар трансформаторлар ұшін сериясы ДЗТ релесі колданылады (5.l сур).

Кернеудің төменгі жағында Ү/Ү/Δорамдар жалғау тобы бар үшорамдық

трансформаторлардың дифференциалдық қорғаныстарының өхемаларында үш ТТ, ал кернеудің төменгі жағында Ү/Δ орамдар жалғау тобы бар екіорамдык трансформаторлардың қорғаныс сұлбаларында фазаларда

мінетті түрде і реле қосып, 2 ТТ қондыру қажет. Қорғаныс сұлбалары екі релелі болып орындалады. Қалыптасқан сезгіштікті қамтамасыз ету шарты

бойынша, тағы да үлкен қуатты (40МВА және жоғары) және үшорамды

трансформаторлардың қорғанысы үшін үш релесі бар схемалар қолданылады.

МТҚ ток релесі және осы реленің түйіспелері шунттан ажырататын АО (ЭО) тізбектеліп қосылған төменгі кернеу жағынан дифференциалдық

қорғаныстың иініндегі сұлба қолданылмайды.

Дифференциалдық қорғаныстардың қағидалық орындалу сұлбасы

5.1. сур. көрсетілген.

Т рансформатордың дифференциалдық қорғанысын есептеу барысында реленің типі мен санын, реле орамдарының қосылу сұлбасы және орам сандарын анықтайды, қорғаныстың сезгіштігін тексереді. Есеп тәртібімен [4]-те танысуға болады.

а) негізгі жағындағы жұмыс б) екі теңестіру және

(дифференциалдық) орамның жэне жүмыс орамдарын қосу; негізгі емес жағындағы бір теңестіруші

орамның қосылуы;

ДЗТ-11

г) дифференциалдық тізбекті

пайдаланбай тежеуіш орамы бар релені қосу;

д) 10 және 110 кВ жагындағы .қорганыс иіндері қосындысына

тежеуіш орамды қосу


5.1 сур. Трансформаторлардың дифференциалдық қорганысыд сұлбасындағы ТТ және реле жалғаулары
5.6 Трансформатордың газ қорғанысы

Трансформатор екі газ қорғанысымен жабдықталған: а)Трансформатордың газ қорганысы РГУЗ-66 релесімен орындалган. Реле ішкі зақымдарга қарсы эсер жасайды жэне 110 кВ кірменің ажыратқышын агытып, қысқа тұйықтагышты қосуға эсері жасайды. Газдың баяу шыққанында және майдың шектемді деңгейінен түскенінде реле белгі беруге жұмыс істейді;

б) РПН багінің газ қорганысы ПГЗ-22 релесімен орындалган. РПН-ң ішкі

зақымдарында реле кірмені ағытуга жэне қысқа тұйықтагышты қосуға жүмыс істейді.

6. Ауа желісін өткізу қабілетін көтеру мәселелері

Жалпы қағидалар

Электр жүйесіне қосылған электор қабылдағыштардың маңызды бқлігі активтік қуаттан басқа реактивтік қуаты тұтынады. Реактивтік-осы уақытағы электр жүйелеріне трансформатор (мұнда реактивтік қуаттың бөлігі жойылады) мен ұзын ауа желілерімен ұзын саны нысты беретін құрылғының реактивтік кеднргісі өте маңызды болады, ал бұл кернеумен реактивтік қуттың біраз шығындарын тудырады.

Тораппен реактивтік қуаты беру кернеудің қосымша шығындарына келтіреді.

ΔU=∑(PR+QX/)U

Жоғарыда келтірілген теңдуден тораппен беріліпжатқан реактивтік қуатпен тораптың реактивтік кедергісі тұтынкшы кернеуінің деңгейіне маңызды әсері бар екені көрінеді. Беріліп жатқанреактивтік қуатпен активті қуатпен энергиясының шығындарына әсері бар, бұл келесі өрнекпен шығады:

ΔР=S²/U²* R=P²+Q²/U²*R

Беріліп жатқан реактивтік қуатқа сипаттайтын шама болып табылатын қуат коэфициенті:

cosφ=P/√P²+Q²

Қуат коффициентерінің мәндерін активтік қуат шыфғындарының теңдеуіне қойып алады

ΔР=Р²/U² * cos²φR

Бұдан активтік қуатың шығындары қуат коэффициентінің шартысына кері пропорционал екі екені көрінеді. Топаптағы электр энергия шығындарын азайту үшін және таратушының кернеуі көтру үшіе берілетін реактивті қуаттың шамасын азайтуға ұмытылу керек. Бұған тұтынушылардың қуат коэффициентінің келесі жолдарымен көтеріп, көтерцге болады;

а) тұтынушыларда орнатылған электр жабдықта ұтымды пайдаланып;

б) тұтынушыларда реактивті қуатты өтемдеу;

Трансформатордағы реактивті қуттың шығындарын аз жүктелген трансформаторды қуаты аз трансформатордмен ауыстырып, ал екі трансформаторлы қосалқы станцияларда екі трансформатордың біреуін авторматты резерптке көшіріп ағытып қойып, төмендетеді.

Реактивті қуаттан торапты жеңілдету үшін бұл қуаттың бір бөлігін оны тұтынатын орында өндірген дұрыс. Тұтыну орынында қондырылған реакті қуаттың көздері болып табылады;

а) синхронды өтемдеушілер ;

б) статикалық конденсаторлар ;

в) басқарылатын статикалық реактролар.

С уретте энергия көзін тұтынушы қосалқы санцияға электр энергиясын берудің шығындарын ескермейік, статикалық конденсаторлар қондырылған және қондырылмаған ағдайларындағы сүлба бейнеленген

P-jQ

P-jQ

+Qk

а) статикалық конденсатор қондыралған ;

б) статикалық конденсатор қондырылмаған байқауға болады .

Келтірілген суреттерден электр энергия көзінен беріліп жатқан реактивті қуат конденсаторлық батарея өндірген қуаттың шамасына келмейді, яғни реактивтік қуат Qk қуатының шамасы өтемделеді;

Реактивтік қуаты өтемдегенде электр берілістерінде кернеу шығындары азаяды. Егер өтекмдеуге дейінгі жергілікті торапта кернеу шығыны.

ΔU=(PR+QX/)U ;

Тең болса, онда өтемдеу жағдайында ол :

ΔU=(PR+(Q-Qk`X/)U ;

Шамасына дейін төмендейді, мұнда R және X - топтың кедергілері.

Өтемдеуден жоғары нәтиже алу ұшін өтемдеуші құрылғыларды барынша электр энергиясының қабылдағыштарына ақын қондыру қажет, сонымен тоаптың молдау айналым реактивті қуаттан босатады. Бірақ қуаты аз өтемдеуші құрылғылардың квар құны қуаты басымдау құрылғыларымен салыстырғанда жоғары сондықтан өтемдеуші құрылғылардың тирін және жайғастыру орнын таңдау техникалық- экономкалық есептермен және электр энергиясын бергендегі шығындардың төмендеуінен алынатын экономиямен өтумдеуші құрылғыларға жұмсалған күрделі қаржылар қайтарылатын мерзімдерді салыстырумен шешілу керек. Кернеуі 500 В торапта өтемдеуші құрылғыларды күштік торап жағындағы, ал ернеу 1000 В жоғары асинхронды қщзғалқыштар болғанда 6-10 кВ ағында қондыру ұсынылады.

Кернеу 0,4 кВ техникалық-экономикалық есептнрі анықталған қайтарым мерзімі бойыша таңдайды.

Кернеуі 0,22 кВ тораптары бар кәсіп орында КБ орнату табиғи cosφ<0,7 болғанда ғана тиімді cosφ үлкендеу мәндерінде КБ 6-10 кВ кернеуінде қолданған тиімді.

Мысалы: екі ауысумен ұмыс атқаратын кернеуі 6 кВ электр қозғалқыштарының маңызды сан бар ірі өндірістік кәсіп орынның 6 кВ ҚС-да статикалық конденсаторлар батереясының қуатын таңдау керек. Кәсіп орнынының максималдық қуаты 5200 кВт, табиғи cosφ1=0,78(tgφ1 =0,8). Максималдық жүктемені пайдалану уақыты Т=4000 cағат.

Шешуі: аталған мекеменің электр энергияны жыл бойына тұтынуы құрайды

Wt=P*T=5200*4000=28000000 ;

Жүктеменің жыл бойындағы тербелістік мәні емес деп есептесе, бір ойдағы электр энергияны тұтыну шамасын алады:

Wm=Wr/12=20800000/12=17300007.

Сегіз сағаттық жұмыс күнімен аптасына бес күн жұмыс атқаратын екі ауысымды кәсәп орын үшін бір ай ішіндегі жұмыс уақыты:

tp=2*8*22=352 сағ.

Мұнда 22 – бір айда сегіз сағат ұзақтығы бар жұмыс күндерінің саны

cosφ2 =0,93 (tgφ2=0,4) болғанда:

Qk= Wa(tgφ1-tgφ2)/tp ,

Мұнда Wa- жүктемесі ең көп айдағы активтік энергияны тұтыну.

4.1 кестесі [ ] бойынш бір фазаға 66 түйірден саны 198 түйір, қуаты квар типі км – 6-10-1 бі фазалық конденсаторларды қабылдайды Qy =Qk*n=198 *10=1980 квар ,

Мұндай Qк- конденматордың қуаты –квар ;

n-конденсаторлар саны, түйір .

Кернеуді сатылы петтеу үшін қондырғыны екі (990+990) квар немесе үш (660+660+660) квар топқа бөлуге тиімді.

Желінің индуктивтігінің онымен тізбектеліп қосылған конденсаторлардың бойлық өтемдеу қамтамасыз етіледі, осыған байланысты желідегі кернеу шығындары азаяды.

P-jQ P-jQ

a) I2cosφ б) I1cosφ

Сурет 62 үш фазалық тораптың бір фазалық сұлбасы;

а - өтемдеусіз ;

б – бойлық өтемдеуі бар.

Қарастырылып жатқан жүктеменің кернеу құлауының бойлық және көлденең шамалары өрнектермен анықталады.

ΔUф=I(Rcos φ+Xsin φ) ;

ΔUф=I(Xcos φ-Rsin φ) .

Осы жағдайға байланысты кернеудің векторлық диагреммасын келтіреді.

Тұтынушының Uф2 фазалық кернеуінің берілген векторына қорек көзіндегі кернеу Uф1 (А нүктесі) векторымен анықталады. Егер желіге Xс реактивтік кедергісі бар. Конденсаторларды бір ізді қосса, онда реактивтік кедергідегі кернеу құлауы I (X-Xс) шамасын құрайды. Кернеу құлауының құрушылары тең болады.

ΔU’ф=I[Rcos φ+(X-Xc)sin φ] ;

δU’ф=I[(x-Xc)cos φ+Rsin φ] .

Желіге бірізді конденсатор қосылғандағы кернеудің векторлық диаграммасын келтіреді Xc=XL , яғни желінің индуктивиік кедергісін толық өтемдеген жағдайды тудыру үшін конденсаторлардың сиымдылығын таңдаса, онда кернеудің құлауы желінің тек R активтік кедергісімен анықталады және бұл құладың құраушылыары тң болады ;

ΔUф=IRcosφ ;

δUф= - IRcosφ,

Суретте бұл жағдай В нуктесімен көрсетілген. Егер Xc>XL ,, яғни асқын өтемдеу болса, онда бұл жағдайда қорек көзіндегі кенрнеу асқын өтемдеу болса, онда бұл жағдайда қорек көзіндегі кернеу U”ф векторына тең болып, суретегі в’ нүктесімен анықталу керек. U1ф ≈ U2ф, яғни кернеу шығындарының мәні нөлге жақын ағдайына әкелетін Xc кедергісінің мәнін анықтауға болады. Онда

ΔU”ф=I(Rcos φ+(X-Xc)sin φ]=0,

Rcosφ=(Xc-XL ) sin φ,

Онда Xc =XL +Rctg φ.

Конденсаторлардың реактивті кдергісі бұл жағдайда тек қана желінің индуктивтік кедергісін өтемдеп қоймай, активтік кедергідегі кернеу құлауына бір шама өтемдейді. Жоғаоыда келтірілген теңдеудің көмегімен таңдалған бойлық өтемдеу кондырғысының кедергісін желінің кернеу шығындарын минималды жасау үшін пайдаланады.

Онда конденсаторлардың қуатын формуламен анықталады;

Qc=3I²Xc ,

Мұнда I – елінің ең үлкен жұмыс тоғы, А. Ic жүзінде бойлық өтемдеудің қуатын тоқтың экономикалық тығыздығы бойынша анықталған сымдардың қимасындағы торап кернеудің ойдағы деңгейіне сәйкес есептейді.

Желінің реактиатік қуатын өтемдеу үшін желі сұлбасында бейнеленген. Конденсаторларды қосады.

Конденсаторладан өтетін активтік қат тең (конденсаторлардағы активтік қуат шығындары есептеледі)

P=√3U’’Icosφ’=√3U”Icosφ ,

Ucosφ’=U”cosφ ,

cosφ’=U”/U’*cosφ ,

tgφ’=√ 1-cosφ’/cosφ’=√U² -U²cos²φ/U”co²sφ .

Конденсаторлар қуаты тең

Qc=Q”-Q=P(tgφ—tgφ’).

Алынған өрнекке tgφ’ мәнін қойып, оны түрлендіріп, конденсаторлар қуатын анықтайтын өрнектің ақырғы мәнін алады

Qc=P/coscosφ[sinφ-√(U’/U”)²-cos²φ] ,

Есеп. Сұлбада жүктемелері (ква) мен айландарының ұзындығы көрсетілген 10 кВ тораптың реактивтік қуатын өтемдеу үшін конденсаторлар қуатын таңдау керек.

Қоректендірүші пунктте (А) кернеу 10,5 кВ құрайды. Кернеудің шектемді шығыны ΔUдоп =8 % . максималдық жүктемені пайдалану уақыты Тмакс=4000 сағ. Сымдардың арасындағы орташа қашықтық Дср=1000 мм.

Айландарда ағытын тоқтарды анықтайды.

IA-1=√P²A-1 + Q²A-1/ √3* Uн = √100²+750²/1,73*10=72,5 A ;

I1-2=√P²2-1 + Q²2-1/ √3* Uн = √600²+450²/1,73*10=43,5 A ;

I2-3√P²2-3 + Q²2-3/ √3* Uн = √400²+300²/1,73*10=29 A .

Тмакс=4000 сағ j эк=1,1 А/мм ² қабылданатын тоқтың экономикалық тығыздығы әдісі бойынша айландардағы сымдардың қимасы анықталады.

А-1 айланы үшін

Fэк= IA-1/jэк=72,5/1,1=66 мм ² .

Қимасы Fст=70 мм ²

r0=0,412 Ом/км, x0=0,345 Ом/км ;

1-2 айланым үшін

Fэк=I1-2/jэк=43,5/1,1=38,5 мм ²

қимасы Fст=50 мм ² , r0=0,576 Ом/км. x0=0,38 Ом/км , маркасы А-50 сымы қабылданады.

2-3 айланым үшін

Fэк=I2-3/jэк=29/1,1=26 мм ², қимасы Fст=35 мм ² , r0=0,38 Ом/км. x0=0,366 Ом/км , маркасы А-35 сымы қабылданады.

Кернеудің щектемді шығындары анықталады:

ΔUдоп= ΔUдоп%/100*Uн=8/100*1000=800 В ,

Айландардағы кернеу шығындары анықталады (реактивтік қуат өтемдеуін ескермегенде) .

ΔUА-1=Pr0 + Qx0/Uн * lА-1 = 1000*0,42+750*0,345/10=671 В;

ΔU1-2=P1-2r0 + Q1-2x0/Uн * l1-2 = 600*0,576+450*0,58/5=303 В;

ΔU2-3=P2-3r0 + Q2-3x0/Uн * l2-3 = 400*0,83+300*0,366/8=353 В;

Кернеудің қосынды шығындары құрайды:

ΔU∑= ΔUА-1 + ΔU1-2 + ΔU2-3 =671+303+353=1327 В ,

Бұл кернеу шығындарының шектемді мәндерінен едәуір асып ктеді. 1327 В > 800 В

1 нүктедегі кернеу деңгейі рұқсат етілгеншектерде жатып, ал 2 нүктесінде кернеу щығындары ΔU= ΔUА-1 + ΔU1-2 =671+303=974 В құрап, кернеу шығындарының мәндерінен ΔU=974 В, ΔUдоп=800 В, асып кетүіне байланысиы, осы нүктеде өтемдеуші қондырғы орнату қажет оны 1-2 айланның ортасына орналастырған тімді, онда кірмедегі кернеу болады. U’=10500-671-303=9526 В. Шықпадағы қажет кернеуді (конденсатордан кейін)

алады

U”=10500-800+358=10058 В. Конденсаторлардың қажетқуатын формуламен анықталады.

Фазаның кедергісі

Xc=Qc/3I²=75000/3*45,3²=12,2 Ом .

Конденсаторлардағы максималдық кернеу құрайды

U”- U’=10058-9526=532 В.

Сондықтан типі КЛМ-06-50-1 номиналдық кернеуі 600 В. Конденсаторларды таңдайды. Бұл конденсатордың номиналдық тоғы Iн=83,3 А, кедергісі

Xc=50000/83,3 ²=72 Ом.

Барлығы үшін конденсатор қондырғысы (әр фазаға беруден). Желінің кернеу шығындарының тексеру есебін жүргізеді. Конденсатордағы реактивті қуат шығыны құрайды ;

Qc=3*43,5 ²*7,2=40,3 квар.

Бұл озатын қуат желінің А-1 және 1-2 айландарында ағатын реактивті қуатты азайтады.

Желідегі қуаттың жаңадан таралуы суретте көрсетілген, яғни P-jQ=600-j375.

Өтемдеуші құрылғылар орнатылған кейін айландардағы кернеу шығындары анықталады;

А-1 айланы

ΔU’А-1=PА-1*r0 + QА-1*x0*/Uн * lА-1 =1000 *0,42+636*0,345/10*10=631 В;

1-2 айланымы

ΔU’1-2=P1-2r0 + Q1-2x0/Uн * l1-2 – Q1-2*xc/Uн ;

мұнда Q’1-2-өтемдеуші құрылғылар орнатылған кейін 1-2 айланындағы қайтадан бөлінген реактивтік қуат ; l’1-2-өтемдеуші құрылғылар орнатылған қашықтық.

Онда ΔU’2-3=600*0,576+375*0,350/10*2,5-452*7,2/10=-204 В.

ΔU’2-3=P2-3r0 + Q2-3x0/Uн * l2-3 = 400*0,83+300*0,366/8=353 В ;

Өтемдеуші құрылғылар орнатылған кейінгі кернеудің қосынды шығындары

ΔU’∑= ΔU’А-1 - ΔU’1-2 + ΔU’2-3 =631-204+353=785 В ,

бұл мүмкін, өйткені ΔU> ΔU’ , яғни 800>785 В.

1 нүктедегі кернеу

U=10500-631=9869 В,

2 нүктеде

U=9869+204=10073 В ,

3 нүктеде

U=10073-358=9715 В.

Алынған нәтижелерден байқауға болатын, өтемдеуші құрылғылардың орны дұрыс таңдалған, өйткені кернеудің тиімді деңгейі 2,3 нүктелерінде қамтамаксыз етіледі.

7. Еңбекті қорғау

7.1 Еңбекті қорғаудың жалпы мәселелері

Аудандық электр тораптары кэсіпорынының жетекшісі мен кэсіподақ комитеті төрағасы жыл сайын бекітіп отыратын график жоспарда бүкіл кэсіпорынға қатысты жалпы сипаты бар мынадай шаралар қарастырылады

1 . Жаңа кадрлардан маман дайындау

2. Жүмысшылар мен инженер-техник қызметкерлерінің біліктілігін арнайы курстар мен мектептерде шын.дай түсу .

4. Кітапхананың қауіпсіздік техникасы, ҚТ кабинетінің жыл бойы жүмысын үйымдастыру.

5. Қызметкерлерді жаттықтыру.

6. Мекеме жетекшісінің жұмыс орындарын аралап байқаудан өткізус,

7. Қауіпсіздік техникасы күнін өткізу.

8. Алдыңғы қатарлы еңбек эдістерІн оқып үйренумен өндіріске енгізуді ұйымдастыру.

9. Қызметкерлердің мерзімді медициналық қаралудан өтуі. График - жоспардың орындалу барысын ҚТ бойынша инженер-нүсқаушы қадағалайды.

Еңбекті қорғауды бақылаудың үш сатылы жүйесі ұиымдастырылған. Бірінші сатылы айландар мен қызмет түрлерінің шеберлері инженерлерік күнделікті жүргізеді. Екінші сатылы мекеменің қүрылымдық бөлімшелерінің бастықтары қоғамдық нүсқаушымен бірге аптасына бір рет жүргізеді.

Үшінші саты бастығы қауіпсіздік техникасы күнін өткізеді.

Станцияның электр жабдықтарын ққауыпсіз қызметке жарату үшін, ол мынадай электрден қорғау құралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс:

• оқшауламаушы сырық - әр кернеу сатысында 2 данадан;

• диэлектрлі қонышты кебіс - 1 жұп дана; ,

• тасымал жерлендіргіш - 6 дана;

• уақытша қоршаулар - 2 данадан кем емес;

• ескертуші плакаттар - қажетіне қарай;

• қорғаныстық көзілдірік - 2 дана;

• газқорғақ - 2 дана.

Өртті сөңдіру нормаларына сәйкес ҚС мынадай өрт сөндіру қүралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс:

• көбікті өртсөндіргіш - 1 дана;

• көмірқышқыл өртсөндіргіш - 2 дана ;

• құм салынған жәшік - 1 дана;

• күректер-2 дана;

• су қүйылған бөшке - 1 дана;

• шелек-2 дана.

7.2 Жерлендіруші қондырғыны есептеу.

ЭҚЕ-дің талаптарына сай ҚС жерлендіруші қүрылғысының кедергісі, жердің меншікті кедергісі р<5000мм болғанда К_ж<4,0 Ом шартына сэйкес орындалуы тиіс. ҚС ауданы

37,8-29,4=1 11 1,3 м². ЖҚ-ны есептеуге қажетті деректер:

• топырақ қыртысының есептік үлгісі - екі қабатты;

• жоғарғы қабатының кедергісІ - рі=100 Ом-м;

• жоғарғы қабатының қалыңдығы ҺІ=1,3 м;

• төменгі қабатының кедергісі- р2^50 Ом-м;

• электродтың үзындығы 1_т=2,5м;

• ЖҚ алып жатқан алаңның ауданы.

S=27*27=729м²-қа тең етіп алынды.

• Жатық электродтардьщ жату тереңдігі L=0,7м ;

• жерлендірмелер диаметрі d=22мм болаттан жасалынады.

Бойлық жэне көлденең жерленірмелердің орналасуы жобаның графикалық бөлігінің №6 парағында көрсетілген. ҚС-ның аймағына кірер есігі мен қақпалар: потенциалдарын қосымша тегістеу үшін сыртқы

жатық өткізгішке оның астында тереңдедітіліп салынған екі тік оқтаулар жалғанған. Олардың эрқайсысының үзындығы 2,5м, арақашықтығы кірер есік пен

қақпаның еніне тең. Aшық тарату қүрылғысының АТҚ жайтартқыштар

С и орнатылған тоған қүрастырылымдарынан наизағаи тоғының жерлендіру магистралі бойымен үш бағытта ағып кетуі қамтамасыз етілуі тиІс. Сонымен бірге жайтартқышы бар электродтың үзындығынан кем емес арақашықтықта үзьндығы 2,5 метрлік үш тік электродтар орнатылуы тиіс. ЖҚ-ның кедергісі келесі формуламен есептеледі:

Rж=(A*p2/√S)+(pэ/Im+Ik) ,

мұндағы: р_э - жер қыртысы топырағының эквиваленттіқ меншікті

кедергісі;

Ik - барлық тік электродтардың жалпы үзындығы; А- өрнекпен анықталған коэффициент. A=0,385-0,25(l_m+t)/ √S; (0.1<(l_m+t)/ √S<5 кезінде)

(l_m+t)/ √S =25+0,7/√729=0,12 сонда

А-0,385-0,25*0,12=0,352.

Топырақтың эквивалентік меншікті кедергісі

Pэ=p1(1-e-α√S)+p2(1- e-β√S/n) ,

мүнда: α,β- - рі мен р₂ арақатынасына қарай анықталатын өлшем бірлігі жоқ

коэффициенттер. Егер рі>р2 болса, Егер рі > р₂ болса, онда

α =3,6; р =0,1

р_э =100(1- е^3,6-1,3/27)+50(1- е-^0,1*27/1,3)=60 Ом-м. ЖҚ-ның жаспарынан L_K = 216 м, L _K =48м. Сонда Rж=0,35*60/√729+60/216+48=1,12 Ом.

Яғни кажетті шамасынан Rжрук=4,0 Ом кіші.
7.3 ҚС-ны найзағайдың тікелей соғуынан қорғау

ҚС-да найзағайдың тікелей соғуынан қорғау үшін сырықты жайтартқыштар қолданылады. ҚС-да қорғаныс жайтартқышы орнатылады.

Һ_х1=8,5м жэне Һ_х2=4,0 м.

Жайтартқыштардың биіктігі 16 м-ге тең. Олар қабырғалары а1=14,5м, а₂=18м тік төртбүрыштың төбедерінде орналасқан. Биіктігі 30 м-ден кем Үжеке тұрған жайтартқыштың қорғау аймағыньщ радиусы мына өрнекпен анықталады

Г_х=1_;6-һ(һ-һ_х)/(һ+һ_х). Демек

Г_х1=1,6-16-(16-8_/5)/(16+8,5)=7_>8м j Г_х2=1,6-16-(16-4)/(16+4)=15,4м ,

Төрт жайтартқыштан тұратын құрылғының қорғау аймағы [6] бойынша мына қатынастармен анықталады

Д<8һа, һ<30 м болған жағдайда, мұндағы Д-төртбұрыштың диагональ: арқылы өтетін шеңбер диаметрі

Д=√α²l+α²2=23 м ;

hx1 =һ-һх1 = 16-8,5 =7,5 м ;

ha2=h-hx1=16-8,5=7,5 м ;

Һа₂ =һ-һх₂ = 16-4 =12м , Сонда 8 һа1=8-7,5=60м .

23<60м, демек электр жабдықтары орнатылған барлық аудан найзағайдың тікелей түсуінен қорғалады. Жайтартқыштың қорғау аймағьшың ең кіші еніі? [6] -даты қисықтардан анықталады.

һх/һ және а/һа қатынастары анықталады.

Һх₂/һ=4/16=0.25 а₂/һа₂=18/12=1,5

Һ=8,5м биіктігінде

Ьх/һ=Ю,53- а!/һаі=1, 93

Ьх_м= Ьх₂.₃= Һаі-0,89=7_,5*0_,89=6,68м

Ьх1-₄/ һаі= Ьх₂.з/ һа₁=0_/89

Һх1/һ=0.53 a2/hal=l 8/7,5=2.4 болғанда

Ьхь2/һаІ=Ьхз-4/ЬІаІ=0,85

Ьх1=2Ьх₃.₄=7,5*0,85=6,38м

һх₂/һ=0_/25 ; a₂/ha₂=L5 болса,

Онда

Ьх₃.₄=һа₂-1ЛЗ=1ЛЗ-12=13,56м Жайтартқыштардың қорғау аймағы жобаның графикалық бөлігінің №6 парағында көрсетілген.

7.4 Азаматтық қорғаныс

Азаматтық қорғаныстың негізгі қызметі тұрғындар мен халык нысандарын қазіргі кездеп барлық жаппай жою құралдарының әсерлершен қорғау жэне халық шаруашылығы нысандарының орнықты жүмыс Істеуше тшсті жағдайлар туғызу, соғыс жағдайында да және төтенше жағдайларда да құтқару және кезек күттірмейтін аппаты қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу болып табылады.

Евгеневка - ҚС-сы электрмен жаодықтауда сеншді көздер қатарына

жатқызылады.

Төтенше жағдайлар туса ҚС-да қоректендіруші жэне таратушы желілерде зақымданулар болуы мумкін.

ҚС-да АЭТ диспетчері және - энергетика жүйесі диспетчерімен жоғары

жиілікті жэне радиотелефон байланысы орнатылған.

Энергиямен жабдықтауды тез қалпына келтіру үшін апаттық радиобаиланысы қарастырылған. Төтеншежағдаиларда Евгеневка ҚС-да апатты қалпына келтіру жүмыстарын жүргізу үшін мынадай материалдардың қол сүғылмайтын қоры жасалған:

• АС-240 сымы- 5,0 км ;

• АС-120 сымы - 7,0 km ;

• 10 кВ желінің тіректері - 15 дана ;

• 10 кВ ажыратқышы-1 дана ;

• түтікше жэне вентилдік разрядтауыштардың 2 жиынтығы ;

• трансформатор майы - 0,3 т ;

• әр жүмыскерге арналған газқорғандар.

Евгеневка ҚС-да азаматтық қорғаныс оөлшшен келістірілген жөндеу

қалпына келтіру жүмыстарының графигі жасалған.

8. Бизнестік жоспар

Ойтүйім

Бизнес нысаны - қосалқы станция - ауылшаруашылық түтынушыларын электрмен жабдықтау көзі. Көрсетілетін қызмет қорек көзінен түтынушыларға дейін электр энергиясын тасымалдау.

Өткізу нарығы - ауылшаруашылық нысандары.

Қысқамерзімдік жоспарлар - ауылшаруашылық түтынушыларын электр энергиясымен камтамасыз ету.

¥зақмерзімдік жоспарлар - тасымалданған электр энергияның сапасын көтеру.
Өндірістік жоспар

Бұл бөлімде қысқа сипаттау керек: кызмет жасау жүйесі:

- өзіндік мүмкіндіктер ;

- сыртқы (мердігерлер) ;

Жүмыс және қызмет көрсету мүмкіндіктері:

- инвестициялар;

- жаңа шығын тудыратын жәйттер (тура және қосалқы);

Жүмыстарды ұдымдастыру: