Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

251 

отырды. Мотивация – кез-келген əрекеттің бастамасы. Қызметтегі прогресс мотивацияны арттырады. 

Өзін-өзі  бағалауы  төмен  өте  жиі  «қиындықты»  шектеуге  əкеледі  жəне  қателіктерден  қорқуымен 

байланысты,  бұл  тілді  меңгеруге  кері  əсер  етеді.  Осыған  байланысты  жеке  жəне  ситуациялық 

мəселелерді бөлуге болады. [3, 12б] 

Мұғалімнің  міндеті – баланың  когнитивтік  белсенділікке  деген  ұмтылысы  болатын 

педагогикалық  жағдайлардың  барлығын  анықтау.  Мұғалім  оқыту  процесін  жетілдіруі  керек,  бұл 

балаларға  бағдарламалық  материалдарды  тиімді  жəне  жоғары  сапалы  түрде  сатып  алуға  мүмкіндік 

береді.  Қазіргі  заманғы  білім  беру  мектептегі  пəндерді  оқыту  əдістерінде,  əсіресе  шет  тілдерін 

оқытуда  түбегейлі  өзгерістерге  мұқтаж.  Біздің  уақытымыз  білім  беру  үдерісінде  бар  барлық 

инновациялық  технологияларды  енгізуді  талап  етеді.  Шет  тілдерін  оқытуда  құзыретті  тəсіл 

балалардағы  үш  негізгі  құзыреттілікті  қалыптастырады:  лингвистикалық,  коммуникативтік  жəне 

мəдениетаралық.  Тілдік  жүйе  туралы  білімді  алу – бұл  өзіндік  мақсат  емес.  Лингвистикалық 

құзыреттілікті  қалыптастыру  барысында  оқушының  жеке  басын,  когнитивті  мəдениеттерін, 

логикалық жадысын, өзін-өзі талдау жəне өзін-өзі бағалау дағдыларын қалыптастыру маңызды. 

Келесі  құзыреттілік  ұғымы  мазмұны,  атап  айтқанда,  коммуникативтік  құзыреттілік  тілдің 

ғылымының  əртүрлі  салаларында  қарқынды  дамып  келеді  жəне  осы  тұжырымдаманың  көп  қырлы 

əсерінің əртүрлі тəсілдері мен анықтамалары бар. Коммуникативті құзыреттілік тілдің білуін, сөйлеу 

қызметінің  төрт  негізгі  түрін:  сөйлеу,  тыңдау,  оқу  жəне  жазу  сияқты  функциялардың  дағдыларын 

дамытуды  қамтиды.  Сөз  сөйлеушінің  сөздерді  жəне  грамматикалық  құралдарды  таңдауын  талап 

ететін  жағдайдың  құрамдас  бөлігі  немесе  сөйлеу  шарттары  бар.  Біріншіден,  əңгімелесушілер  мен 

олардың əлеуметтік рөлдері арасындағы қарым-қатынас. Сөздік қарым-қатынастың сипаты сөйлескен 

адамға,  сөйлеушілердің  əлеуметтік  мəртебесіне,  олардың  жасына,  жынысына,  мүдделеріне 

байланысты əртүрлі болады. [1, 14б] 

Осылайша, тиісті коммуникативтік дағдылар – адамның ақылы оның ауызша тілдесу машықтары 

ақыр соңында, қандай мақсатта оларды қалыптастыру тек тілінде немесе тілдік құзыреттілік негізінде 

мүмкін екенін еш күмəн жоқ болады. Үшінші құзыреттілік – мəдениетаралық құзыреттілік. Бұл кез-

келген  оқу  орнының  қазіргі  заманғы  оқыту  маңызды  құрамдас  бөлігі  болып  табылады.  Бұл  өнімді 

коммуникативтік функцияларын іске асыру түрлі мəдениеттер, өзара іс-қимылға байланысты қазіргі 

заманғы  маманның  кəсіби  қызметінің  кросс-мəдени  аспектілері  болуына  байланысты:  келісімге  қол 

жеткізу, қақтығыстардан өту, ымыраға келу арқылы консенсусқа жету, қарым-қатынастың бұзылуына 

əкелуі  мүмкін  коммуникациялық  кедергілерді  еңсеру,  келіссөздердегі  үзілістерге  жол  бермеу, 

команданың  тиімді  жұмыс  істеуі,  қоғамдағы  əлеуметтік  шиеленіс.  Бітірушілердің  мəдениетаралық 

құзыреттілігінің  салыстырмалы  түрде  төмен  деңгейі  əлеуметтік  маңызы  бар  жəне  өздерінің  елінің 

жəне əлемдік қауымдастықтың құндылық бағдарларының эрозиясына ұшыраған, қарым-қатынас пен 

кəсіпқойлықты шешуге дайын емес қабілеті мен дайындық мəдениетаралық коммуникацияларының 

тиісті сипаттамалары болып табылады. 

Шетел  тілдерін  оқытудағы  студенттердің  мəдениетаралық  құзыреттілігін  қалыптастырудың 

маңыздылығы  біздің  еліміздің  жалпы  білім  беру,  ақпараттық  жəне  экономикалық  кеңістікке 

бірігуінің  нəтижесінде  қазақстандық  қоғамда  қалыптасқан  түбегейлі  өзгерістерге  байланысты,  ол 

адамның ортақ өмір əлемінде өмір сүруіне, яғни, сындарлы диалогқа дайындалуға мүмкіндік береді. 

Сонымен  қатар  кəсіби  кеңістікте  мəдениетаралық  қарым-қатынасты  тиімді  түрде  жүзеге  асыра 

алатын  коммуникативтік  дағдылармен,  мəдениетаралық  көзқарастармен,  мəдениетаралық 

дағдылармен қамтылады. Негізгі тұжырымдамалық жəне  стратегиялық бағыт тілдің зерттелуін, осы 

тілде  айтылған  елдің  мəдениетіне  жəне  мəдени  құндылықтарына  ерекше  назар  аудару  керек  екенін 

көрсетеді. [3,19б]  Білімнің  құзыретті  мазмұнына  жаңа  модельдің  бағытталуы  коммуникативтік 

құзыреттілік  біздің  өміріміздің  тек  қана  кəсіби  емес,  сонымен  қатар,  бірге  жеке  жəне  қоғамдық 

өмірде,  сондай-ақ  ксенофобияның  өршуіне,  климаттың  өзгеруіне  төзімсіздікке  жол  бермеуге 

бағытталған көп мəдениетті қоғамда қалыптасқан құзыреттілік. Бұл құзыреттерді қалыптастыру басқа 

мəдениеттердің, тілдердің жəне діндердің адамдарымен келіспеушіліктер мен түсінуге көмектеседі.  

Қазіргі  кезде  мектептердегі  білім  беру  қызметі  белсенді  оқыту  əдістерін  қолданумен  жаңа 

педагогикалық  технологияларды  енгізеді.  Себебі,  оқушы  оқу  пəні  болған  қарапайым  мектеп 

өзектілігін  жоғалтады.  Өз  орнында  оқушылар  өздерінің  таланттарын  жəне  жеке  басын  көрсете 

алатын, шешім қабылдауға үйрететін тағы бір мектепке келеді. Ол жан-жақты дамыту, сыни ойлауды 

қалыптастыру,  құндылықтар,  оның  жеке  қалыптастыру  болған  кезде  тұлғалық-бағдарланған  білім, 

оның  қабілеттері  оқушыларда  болуы , ол  білім  беру  қызметінің  белсенді  субъектісі  ретінде, 

педагогикалық  процестің  орталығында  қажет  жəне  өзін-өзі  анықтау – білім  берудің  жаһандық 

мақсаты.  Білім  беруді  жаңғыртуға  арналған  барлық  нормативтік  құжаттар,  шын  мəнінде,  бірыңғай 

унитарлы мектепті ауыстыруды анықтайтын, əртүрлі, құбылмалы, көп деңгейлі орта мектепте оқитын 

252 

оқушыны құрумен бірге, тегін, дамыған жəне білімді адам, əлемдік қауымдастыққа кіруге жəне оның 

табысты  жұмыс  істеуіне  ықпал  ететін  қарым-қатынас  дағдыларын  дамытып,  адамның  мəдениетін 

қалыптастырады.  Өзін-өзі  дамытуға  деген  ұмтылыстар  қақтығыстарды  болдырмау  жəне  жеңуді 

білдіреді.  Адамға  бағытталған  тəсіл  білім  беру  жүйесінің  барлық  компоненттеріне  əсер  етеді: 

оқушылар қоршаған орта туралы білім алуға көмектесетін əрбір мектеп пəні, мазмұны, қағидаттары, 

оқыту  əдістері  жəне  бүкіл  оқу  үдерісі  үшін  білім  беру  мақсаттарына  арналған.  Жоғары  мектептің 

кəсіби  даярлығын  енгізу  дифференция  құралы  болып  табылады.  Білім  беруді  жекешелендіру, 

оқушылардың  мүдделерін,  бейімділігін,  қабілеттерін,  денсаулық  жағдайын  ескеретін  білім  беру 

қызметін ұйымдастырудың нысаны, оқушылардың кəсіби ниеттеріне сəйкес даму жағдайлары. Орта 

мектепте кəсіптік білім беруді жүзеге асыру барысында оқушыларға бағдарланған оқу үрдісін жүзеге 

асырудың  нақты  шарты,  еңбек  нарығының  қажеттіліктерін  ескере  отырып,  іс-əрекеттер  мен 

құзыреттілік тəсілдерін іске асыру, коммуникацияны дамыту болып табылады.[2, 14б] 

Қорытындылай келе мақала бастауыш мектеп мақсаттары үшін шет тілдерін үйренуге арналған, 

білім мазмұны мен формалары баланың əлемі мен өмірлік тəжірибесіне байланысты. Олар баланың 

күнделікті өмірінде тікелей қарым-қатынас кезінде қолдануда. Шет тілдерін ерте оқыту тек қана ұзақ 

мерзімді жəне практикалық білімге ғана емес, жоғары зияткерлік, адамгершілік əлеуетке де ие. Ерте 

тіл  үйренудің  қарсыластарының  негізгі  дəлелі – бұл  шет  тілдің  өз  тілін  дамытуға  жəне 

қалыптастыруға  теріс  əсер  етуі  мүмкін.  Ойды  тұжырымдауын  қалыптастырудың  бірден  бір  тəсілі – 

сөйлеу  тілін  дамыту  болып  табылады.Сыртқы  түрде  ауызша,  жазбаша  тіл  ретінде  айтылған,  біздің 

ойларымыз бен қауымдастықтарымыз болды.  

Қазіргі  заманғы  білім  беру  мектептегі  пəндерді 

оқыту  əдістері,  əсіресе  шет  тілдерін  оқыту  үдерісі  түбегейлі  өзгерістерге  мұқтаж.  Қазіргі  таңда  біз 

білім  беру  үдерісінде  бар  барлық  инновациялық  технологияларды  енгізуді  қажет  етеміз.  Кəсіптік 

білім берудің кеңістігін құру қажеттілігі бар деп есептейміз. 

 

Əдебиеттер 

1. 

Қазақстан Республикасының Призендеті Н.Ə. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Жаңа 

əлемдегі жаңа Қазақстан», «Тілдердің үштұғырлығы» мəдени жобасы. Астана, 2007ж. 

2. 

«Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы». 

3. 

«Психологическая наука и образование» -журнал, издатель: ФГБОУ ВО «Московский 

государственный психолого-педагогический университет» 

 

 

Сералиева А.У.,Төлеубай А.А. 

(Қазақстан Республикасы, Ақтөбе қ., Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе  

өңірлік мемлекеттік университеті) 

 

ДІН –ТƏРБИЕНІҢ РУХАНИ ТІРЕГІ 

 

Ерте  кезден  ата-бабамыз  ұстанып  келе  жатқан  асыл  дініміз  Исламның  адам  өміріне  пайдасын 

сөзбен  жеткізу  мүмкін  емес.  Ислам  діні  адамның  шыр  етіп  өмірге  келген  кезінен  бастап,өмірінің 

соңына  дейін  қызмет  ететін  əмбебап  құрал  болып  табылады.Өмірдің  түрлі  кезеңдерінен, 

қиындықтарынан мұқалмай өтуге көмектесетін дініміздің мына дүниені жан-жақты қарастырып,оны 

шешудегі рөлінің маңызды екеніне көзіміз жетіп отыр. Діндердің ішіндегі ең озығы жəне соңғысы ата 

бабаларымыз ғасырлар бойы ұстанып келген Ислам діні екенін білеміз. 

Жалпы  жер  бетіндегі  барлық  діндер  бейбітшілік,  рақымдылық,  əділдік  сияқты  жоғарғы 

құндылықтарға  негізделген.  Солардың  ішінде,  ең  соңғы  кемеліне  келген  əрі  мейірім  мен 

рақымдылықты ту еткен дін – Ислам діні. 

Дін – адамзат  тарихы  мен  мəдениеттің  ажырамас  бөлігі.  Дінін  білген  адамға  тегі,  тегін  білген 

адамға діні ешқашан жат саналмайды. 

Ислам  діні – Алла  тағаланың  Мұхаммед  пайғамбар  салла-л-лаһу  Ғалейһи  уа  салам  арқылы 

жіберген  ақиқат  жолы.  Діни  ұғым  бойынша  Алла  бір,  ол  біреу  жəне  бəрі  соның  қолында.  Діннің 

басты  негізі  жəне  мұсылмандықтың  кілті – «Лə  илəһа  илла  Аллаһ,  Мұхаммад  расул  Аллаһ»,  яғни 

мағынасы «Алладан басқа тəңір жоқ, Мұхаммед оның елшісі» деген сөйлемде жинақталған. 

Ислам  діні – ол  тазалық,  тəртіп,  адамгершілік  бастауы,  имандылықтың  белгісі.  Адам  баласын 

асып-таспауға, ғылым мен білімге жəне ынтымақта болуға шақырады. 

Соның  ішіндегі  ең  маңыздысы  діннің  тəрбиеге  əсері.  Баланы  тəрбиелеуде  əрбір  адам  Ислам 

қағидаларын ұстанатын болса, өскелең ұрпақ бойында жақсы қасиеттер мен қабілеттер қалыптасып, 

қиыншылыққа  кезіккен  жағдайда  байсалдылық  танытып,  жеке  тұлға  ретінде  өзіне  жəне  өз  іс-

əрекетіне жауап бере алатын деңгейде болатыны сөзсіз.