Атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 16 ақпан 2018 жыл

 
170 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018ж 
 
 
 
ыл 
 
 
1 кест. 2 жалғасы 
 
Ортақ 
дәрежес
і  және 
статист
и-
калық 
ауытқу
лары 
3-ші жүктемеден кейін 3 минут бойы жүгіріс 
Б а қ ы л а у   у а қ ы т ы 
1 мин 
2 мин 
3 мин 
4 мин 
5 мин 
max 
min 
max 
min 
max 
min 
max 
mi
n 
 
max 
mi
n 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
М ± 
 
124,5 
54,0 
116,0 
56,0 
108,
5 
59,0 
104,5 
61,
5 
101,
5 
62,
0 
 
m 
 
1,23 
1,48 
1,41 
1,28 
1,39 
1,04 
0,89 
8,8
5 
0,79 
1,1
3 
 
 
Р
1-17
<0,01 Р
1-19
<0,01 Р
1-21<
0,01 Р 
1-23>
0,05 Р 
1-25>
0,05 Р 
2-18>
0,05 Р
2-20 >
0,05 
Р
2-22 >
0,05  Р
2-24 >
0,05 Р
2-26 <
0,05 
 
Біздің зерттеулерімізде жасөспірімдер пульсі тыныштық күйде 85,2±3,4 болды. Жиырма 
рет  отырып-тұрған  жүктемеден  кейін  жүрек  соғысының  жиілігі  117,0±1,1  дейін  көтеріліп, 
жұмыстан кейінгі үшінші минутта 89,4±1,8 келді (2 кесте). 15 секунд жүгірістен соң 112,8±1,5 
болды, ал 4 минут демалыстан соң  қалпына келді – 84,2±0,8. Үш минут жүгіріс жүктемесінен 
кейін  жүрек  соғысының  жиілігі  133,2±4,1  жетті.  Бұл  3  минут  жүгірістің  жүрек-қантамырлар 
жүйесіне едәуір екенін көрсетеді. Қайта қалыпқа келу кезеңінің ұзақтығы 5 минут болды, соның 
аяғында  жүрек  соғысының  жиілігі  тыныштық  күйдегі  дәрежесіне  қайта  жетті  –  85,2±0,8. 
Қарқындылығы  үш  түрлі  жаттығулар  жасөспірімдер  жүрек  соғысы  жиілігін  абсолютті  түрде 
көтереді және ол статистикалық заңдылықпен дәлелденеді (Р<0,001). Демалыс динамикасында 
жүрек жұмысы қайта қалпына нормалы  уақытта келгені көрінді:  бірінші жүктемеден соң ол  3 
минутта, екінші жүктемеден соң ол 4 минутта, үшінші жүктемеден соң ол 5 минутта.  
 
2-кесте. Жасөспірімдер жүрек соғысы жиілігінің дене жұмыстарына бейімделу  
динамикасы (С.П.Летунов сынамасы негізінде) 
Ортақ 
дәреже-
сі  
және 
стати-
стика-
лық 
ауытқу
-лары 
Қа
-
лып-
ты 
Ж
ү-
рек  
соғ
ы-
сы- 
ны
ң  
жи
і-лігі 
(рет/ 
мин) 
 
1-ші жүктемеден  
кейін 
20 
рет 
отырып-тұру 
2-ші жүктемеден  
кейін 15 секунд жүгіріс 
3-ші  жүктемеден  кейін  3 
минут бойы жүгіріс 
Б а қ ы л а у   у а қ ы т ы 
 
1  
мин 
2  
мн 
3  
мин 
1  
мин 
2  
мин 
3  
ми
н 
4  
ми
н 
1  
мин 
2  
мин 
3  
мин 
4  
ми
н 
5  
мин 
 
 
 
1 
 
2 
 
3 
 
4 
 
5 
 
6 
 
7 
 
8 
 
9 
 
10 
 
11 
 
1
2 
 
13 
 

 
 
171 
 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018 жыл 
 
М ± 
 
85,
2 
11
7,0 
9
4,8 
89,
4 
11
2,8 
91,
2 
9
0,6 
8
4,2 
13
3,2 
97,
2 
90,
6 
8
5,8 
85,
2 
 
m 
 
3,4
4 
1,1
0 
1,
64 
1,8
7 
1,5
9 
1,1
5 
0,
86 
0,
83 
4,1
7 
1,3
3 
1,1
1 
0,
75 
0,8
9 
 
 
Р
1-2
<0,01 
Р
1-5
<0,01 
Р
1-8
>0,05 
Р
1-11 >
0,05 
Р
1-3 <
0,05
 
Р
1-6 >
0,05 
Р
1-9
<0,01 
Р
1-12 
>0,05
 
Р
1-4 >
0,05 
Р
1-7 >
0,05 
Р
1-10 
<0,05 
Р
1-13 >
0,05 
 
Қорыта  айтқанда,  организм  дене  жүктемелеріне  белсенді  түрде  бейімделеді.  Ол  қысқа 
және  ұзақ  мерзімді  болып  келеді.  Организмнің  дене  жұмысына  бейімделуі  қызметтік 
қабілеттілігін    жоғарылатады,  тіршілік  ауқымын  кеңейтеді,    гомеостазын  қамтамасыз  етеді, 
қанайналым,  тыныс,  тірек-қимыл  аппараттын  жетілдіреді.  Жоғары  сынып  оқушыларының 
пульсі мен артериялық қысымы тыныштық күйде нормаға сәйкес екені байқалды.  
Қарқындылығы  әртүрлі жүктемелерде  жүрек-қантамырлар көрсеткіштері  өзгерді. Әрбір 
жаттығудан  кейін  жүрек  соғысы  жиіледі,  қан  қысымы  көтерілді.  Демалыс  динамикасында 
көрсеткіштер  қалпына  келді:  бірінші  жаттығудан  соң  3  минутта,    екінші  жаттығудан  соң  4 
минутта, үшінші жаттығудан соң 5 минутта.  
Табылған  деректер  жасөспірімдер  жүрек-қантамырлар  жүйесінің  үш  компонентті 
стандартты дене жүктемелеріне реакциясы жақсы дәрежеде екенін көрсетті.  
 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
1.  Қыдырмолдина А.Ш.  Дене тәрбиесі мен спорт түрлерінің физиологиялық негіздері. -  
Алматы, 2014 
2.  Смаил Н.Н., Галиева Г.Б. Дене тәрбиесі және спортпен шұғылданушыларды дәрігерлік 
бақылау. – Талдықорған, 2015 
3.  Смаил  Н.Н.  Жүйке-бұлшық  ет  жүйесінің  спорттық  әрекеттердегі  физиологиялық 
механизмдері. – Талдықорган, 2016 
4.  Сидоров  С.П.,  Перхуров  А.М.,  Штефан  О.С.  Значение  корректного  выполнения 
методики  функциональной  пробы  с  20  приседаниями  при  оценке  состояния  сердечно-
сосудистой  системы  юных  спортсменов//  Физкультура  в  профилактике,  лечении  и 
реабилитации. – 2009. – № 2 (29). – С. 39-44. 
5.  Алиакбарова  З.М.  Мектеп  жасындағы  балалардың  анатомиясы,  физиологиясы  және   
гигиенасының негiздерi.-Алматы: РБК, 1993.- 156 б.       
 
 
ӘОЖ 370 
 
СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ 
АРҚЫЛЫ ОҚУШЫНЫҢ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ 
 
Райс М. 
Мойнақ ауылындағы шағын орталығы бар №23 орта мектеп» КММ 
 
Мақалада оқушының ойлау қабілетін арттыру, сыни тұрғыдан талдауға бейімдеу, 
іскерлік дағдысын қалыптастыру қарастырылған. 
Кілттік сөздер: оқушы, ойлау, жоба, сыныптас, ауызекі сөзлеу, шығармашылық 
В статье представлены мысли учащихся, критическое мышление и деловые навыки. 
Ключевые слова: ученик, мышление, проект, класс, лексика, творчество 
The article provides for a student's thinking, critical thinking, and business skills. 
Key words: student, thinking, project, classroom, vocabulary, creativity