70 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 71
Қазақстан деректерін БҰҰ-ның сауда комиссиясының дерекқорынан 2010 жылдың
соңында алып тастағанына назар аударыңыз; бұл деректерге әлі де NISAT жобасы
арқылы қол жеткізуге болады, бұл жоба ақпаратты жүйелі түрде жүктеп алып, сақтап
отырады (қараңыз NISAT, күні берілмеген).
17
Бұл бөлімде халық қолындағы қару-жарақ қарастырылғанымен, әскери қару-
жарақтарға қатысты деректер кестелерде бар ақпараттың толық көлемін беру үшін
келтірілген.
18
Басқа жақтан, Қазақстан мәлімдеген импортталған әскери мылтықтардың саны
экспорттаушылар көрсеткен мөлшерлерден көбірек (1-кестені қараңыз). Кейбір
мемлекеттер әскери жабдықтың экспортталуын Сауда комиссиясына хабарламайтыны
бұл ауытқуларды түсіндіруі мүмкін.
19
Мысалы, қараңыз Kazakhstan Today (2003; 2010b); ҚазАқпарат (2010); және ІІМ (2010d).
20
Автордың ҰҚКҰ-мен корреспонденциясы, 2011 жылғы 22 ақпан.
21
Автордың ҰҚКҰ-мен корреспонденциясы, 2010 жылғы 11 ақпан.
22
Автордың ҰҚКҰ-мен корреспонденциясы, 2011 жылғы 22 ақпан.
23
Басқа дереккөздің мәлімдеуінше, 2011 жылғы ақпан айында Қырғызстан Президенті,
Роза Отунбаева 2010 жылғы маусым айындағы этникалық қақтығыстар кезінде 356
қару мен 63 780 дана оқ-дәрі жоғалғанын айтқан (ҚР-П, 2011).
24
«Атыс қаруына шолу» 2011 жылғы 20 шілдеде Астанада ұйымдастырған семинарда
Қазақстан үкіметінің өкілінің мәлімдемесі.
25
Мысалы, 2010 жылғы 24 маусымда, Жамбыл облысының полициясы шекара
сақшыларымен бірге Калашников автоматын, Макаров пистолетін, бәсеңдеткіші бар
ПСН пистолетін және 55 түрлі калибрдегі патрондарды сөмке салып, контрабандалық
жолмен өткізбек болған Қырғыз азаматын ұстады (ІІМ, 2010e; Kazakhstan Today, 2010c).
26
Халықтың қару-жараққа ие болуын реттейтін қаулылардың көбі Қылмыстық кодексте,
№339 заңда және №214-III заңда берілген (ҚР, 1997; 1998; 2007a). Сонымен қатар, бұл
заңды қолдану және жүзеге асыру үшін үкімет бірнеше қаулы шығарды (ҚР, 2000a;
2004
). Төмендегі сараптама осы ашық заң дереккөздеріне негізделген.
27
Заң астар акті бойынша өтінім берушілер лицензия сатып алған кезде тиісті себебін
көрсетуі тиіс, бірақ қару-жарақ алу себебіне дәлел келтірулері талап етілмейді (ҚР,
2000
a, 78, 79 ережелері). Аңшы мылтықтарын сатып алу, оларға ие болу немесе ұстау
үшін лицензия алуды қалайтын адамдардың аңшы куәлігі болуы тиіс (ҚР, 1998, 15.1
бабы; 2000a, r. 78).
28
АЕК (айлық есептік көрсеткіш; орысша, месячный расчетный показатель) Қазақстанда
еңбек заңы бойынша жалақы және өтемақы төлемдерін, сондай-ақ салықтарды,
алымдарды, міндеттемелерді, айыппұлдарды және басқа төлемдерді есептеу үшін
қолданылатын бірлік. 2011 жылғы 1 қаңтарда бір АЕК 1512 теңгеге (10 АҚШ долл.) тең
болды.
29
Қару-жарақтарға ие болуға, оларды сақтауға және ұстауға берілген рұқсат қағаздар
бес жыл жарамды болады, бұл мерзім аяқталғаннан кейін оларды бес жыл сайын
жаңартып отыру қажет (ҚР, 2000a, 87, 90 ережелері). Қару-жарақты сатып алу үшін
берілген лицензиялар үш ай жарамды болады (ҚР, 2000a, r. 85).
72 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 73
30
Заңда қысқа оқпанды бытыралы мылтықтар оқпан ұзындығы 500 мм-ден және жалпы
ұзындығы 800 мм-ден аспайтын ұзын каналды қару-жарақтар және ұзындығын
800
мм-ден аспайтындай түрлендіруге болатын ұзын каналды қару-жарақтар деп
анықталған.
31
Заңда бас жағында қуысы бар оқ-дәрілер масса центрі ығысқан оқтар деп анықталған.
32
Сондай-ақ, заңда «криминиластика талаптарына сай келмейтін қару-жарақтар мен
оқ-дәрілерге» тыйым салынған, бірақ онда бұл іс-жүзінде қандай мағына беретіні
көрсетілмеген (ҚР, 1998, 7-бап).
33
Автордың бақылауы, Алматы, 2010 жылғы қыркүйек.
34
Бұл көрсеткіштер сенімді деректер болған әр аумақтағы бірнеше елге негізделген
(Женева Декларациясының секретариаты (Geneva Declaration Secretariat), 2011, 100-б).
35
BNews (2011); Интерфакс-Қазақстан (2011); Kazakhstan Today (2009a); Kutsay (2010);
Shemratov (2010).
36
Халыққа қару-жарақ сататын компаниялардың өкілдері клиенттерінің басым бөлігі
ер адамдар екенін мәлімдеді, яғни Қазақстандық ер адамдар әйелдермен
салыстырғанда қару-жараққа көбірек қатысты болады (Чеботарев, 2010, 15-б).
37
Заң мұндай ақпараттың жариялануына тыйым салады (ҚР, 1999, 11, 14 баптары).
Аноним дереккөздердің мәліметі бойынша, Қазақстан мұндай мәліметтерді және
қару-жарақтар тасымалы туралы ақпаратты ЕҚЫҰ ақпарат алмасу механизмінің
шеңберінде береді. Бұл деректерді растау мүмкін емес, себебі ЕҚЫҰ-ға жіберілетін
ұлттық есептер конфиденциалды.
38
Автордың хабардар дереккөзбен корреспонденциясы, 2010 жылғы 3 маусым.
39
Автордың «Атыс қаруына шолу» ұйымының бас кеңесшісі Аарон Карппен
корреспонденциясы, 2010 жылғы 22 сәуір.
40
Әдеттегі қару-жарақ түрлерінің көптегені «Атыс қаруына шолу» зерттеуінің
ауқымынан тыс болғанына қарамастан, ішінде басқа ықпалы бар тараптардың
қызығушылығын тудыратын жарияланбаған ресми ақпаратты бар деген шартпен бұл
кесте мәлімет беру үшін енгізілген.
41
Fomina (2006); ИТАР-ТАСС (2003); Kazakhstan Today (2009f); ҚазАқпарат (2006).
42
Первый канал (2001); Gabchenko (2001); Kazakhstan Today (2001a; 2001b; 2001d); ИТАР-
ТАСС (2001).
43
Қараой оқиға орнынан не бары 1 км қашықтықта орналасқан, яғни жарылыс күші
басқа оқиғалармен салыстырғанда аз болған, себебі ауылға зиян келмеген.
