|
Ароматты көмірсутектер (Арендер)
|
бет | 2/5 | Дата | 08.10.2023 | өлшемі | 0,53 Mb. | | #43700 | түрі | Құрамы |
| 5-апта Ароматты көмірсутектерН
Н
120 0
0,140 нм
Хюккельдің ароматикалық ережесі. Кез-келген жазық орналасқан тұйық система ароматты болады, егер оның құрамындағы гибридтелмеген π электрондарының саны 4n+2 тең болса (n=0, 1, 2, 3 және т.б.).
бензол
нафталин
1
2
5
4
3
2
1
6
3
6
7
8
5
4
9
10
6=4n+2
n=1
10=4n+2
n=2
Арендердің номенклатурасы
қосылыс
|
тарихи
|
рационалды
|
систематикалық
| |
толуол
|
метилбензол
| | |
ксилол
|
диметилбензол
|
1,2-диметилбензол
| |
стирол
|
винилбензол
| | |
п - ксилол
|
диметилбезол
|
1,4-диметилбензол
|
СН3
СН3
СН3
СН3
СН3
СН=СН3
Бензол мен толуолдың радикалдары:
СН2 -
СН3
СН3
СН3
СН3
фенил
толуол
о - толил
м - толил
п - толил
бензил
Арендердің изомериясы.
СН3
СН3
орто-диметилбензол
(о-ксилол)
СН3
СН3
СН3
СН3
мета-диметилбензол
(м-ксилол)
пара-диметилбензол
(п-ксилол)
Молекулада үш орын басушы болса.
СН3
СН3
қ - үшметилбензол
1,2,3-үшметилбензол
СН3
СН3
СН3
СН3
сим – үшметилбензол
1,3,5 - үшметилбензол
ас – үшметилбензол
1,2,4 - үшметилбензол
СН3
Н3 С
СН3
Арендердің алынуы
1. Сәйкес алкандарды катализатор қатысында ароматтап дегидрлегенде (риформинг) бензол мен оның туындылары түзіледі:
2. Циклогексан мен оның гомологтарын дегидрлеп алуға болады. Н. Д. Зелинский мұнайдың құрамындағы циклогександы Pt, Pd катализаторлары қатысында 300°С температурада дегидрлеп бензол алды:
3. Ацетиленді белсендендірілген көмір қатысында қыздырып бензол алуға болады:
4. Бензолдың гомологтарын катализатор (алюминий хлориді немесе темір (III) бромиді) қатысында бензолды алкилдеп алуға болады. Фридель-Крафтс-Густавсон реакциясы (AlCl3) (1877):
5. Бензой қышқылының тұздарын сілтімен қосып айдау арқылы бензол алады:
C6H5COONa+NaOH
C6H6+Na2CO3
6. Бензол гомологтарын галоген туындылардан Вюрц-Фиттинг (1864) реакциясы бойынша жеңіл алады:
C6H5 Br+2Na+BrC2H5
C6H5-C2H5 +2NaBr
7. Ароматты кетондарды тотықсыздандыру арқылы бензолдың алкил туындыларын алады (Клеменсен):
C6H5 –СО-СН3 +2Н2 Н2О
Тотықсыздану реакциясы қышқылдық ортада мырыш амальгамасының қатысуында жүреді.
C6H5-C2H5 +
Химиялық қасиеттері
Орынбасу реакциялары. Бензол ядросы едәуір тұрақты болғандықтан, бензолға орынбасу реакциялары тән.
- Галогендену.
Галогендермен орынбасу реакциялары темір (III) тұздарының қатысында жүреді:
Электрофильді орынбасу механизмі:
Cl
H
Cl
H+
бензол
π- комплекс
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|