Қоршаған ортаның ластануы шұғыл шешімді талап ететін, ең өткір мәселе болып табылады. Қоршаған орта (атмосфера, топырақ, су) сапасы туралы анық ақпаратты алу үшін экологиялық мониторинг міндетінің бірі қоршаған орта жағдайын тәулік бойы бақылау болып табылады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда қоршаған орта ластануына бақылауды жүзеге асыратын әртүрлі меншік нысандарының бірқатар ұйымдық құрылымдар бар.
Олардың ішінде мемлекеттік ұйымдармен бірге шаруашылық жүргізуші субъекттерге жататын ұйымдар да бар. Мониторингтің барлық субъектілері әртүрлі меншік нысандары және өздерінің мониторингі бір-бірімен байланысы жоқ бағдарламаларымен жұмыс істейді. Белгілі бір деңгейде олардың міндеттері әртүрлі болуына байланысты. Мемлекеттік ұйымдар - мемлекеттік, ал жеке ұйымдар - өндірістік мониторингті орындайды.
Қоршаған ортаны қорғау және өңірлік орнықты дамуы бойынша қоршаған орта жағдайына жүйелік бақылау жүргізуін, өңдеу және оқиғалардың дамуын, әсерді бағалауы және тәуекелді болжау үшін, деректерге түсінік беруін тұспалдайтын экологиялық мониторингтің кешенді жүйесінің болуы, дәлме-дәл және тиімді шешімдер қабылдауының маңызды шарты болып табылады.
Бағдарламалық құралдар жүйесi Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң әртүрлi деңгейлерi, сондай-ақ жүйелерi мен кiшi жүйелерiнiң деректер банктерi арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ете отырып, ақпараттың бiрыңғай әдiстемелiк негiзде жинақталуын, өңделуi мен сақталуын жүзеге асыруға мүмкiндiк беруге тиiс.
Өндірістік экологиялық бақылау және өндірістік экологиялық мониторинг жүйесін жетілдіру мақсатында 1 санатқа жататын табиғат пайдаланушылар, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға он-лайн тәртібінде деректерді тапсыру кезінде өндірістік мониторинг және бақылауды жүзеге асыруы міндетті.
Қазіргі уақытта келесі табиғат пайдаланушылардың кәсіпорындарының аумағында автоматтандырылған бақылау бекеттері іске қосылды, өндірістік мониторинг онлайн режимінде жүргізіледі:
- «НКОК Н.В» компаниясында 20 пост;
- МӨЗ Атырау 4 пост;
- «Теңізшевройл» ЖШС Теңіз кенорнында 12 пост;
- «ҚазЦинк» компаниясында 12 автоматтық датчик;
- Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг Б.В. ЖШС 18 автоматтандырылған станция;
- «Қазфосфат» ЖШС 1 пост (ЖЖФЗ зауыты);
- Арселор Митталда «Окжетпес-Т» ЖШС және «Temirtau Associates and Ancillaries» ЖШС аумағында 3 пост орналастырылған;
- «Қазақойл Ақтөбе» "ЖШС" Әлібекмола мен Қожасай кен орындары мен Жаңажол газ-турбиналық станциясының аумақтары шегінде 1 автоматты мониторинг станциясы орналастырылған; ластаушы заттар бөлінетін көздерде датчиктер орнатылған;
Сондай-ақ, зиянды қалдықтарды бөліп шығаратын кен орындарында зиянды қалдықтардың концентрациясын бақылайтын Астана ЖЭО датчиктері орнатылған.
Қолданыстағы мониторингтік жүйелер, қызметтер және желілер негізінен қоршаған орта объектілерінің ластануын қадағалауды жүзеге асырады. Олар ведомствалық бағынышты, методологиялық, бағдарламалық және ұйымдастырушылық тұрғыдан бытыраңқы. Олардың қызметін үйлестіру заңнамамен қарастырылмаған, бұл тематикалық табиғатты қорғау міндеттерді шешуге және дұрыс басқару шешімдерін қабылдауды ақпараттық сүйемелдеуге мүмкіндік бермейді.
Бар экологиялық мониторингтік желілерді біріктіру мақсатында табиғат пайдаланушыларға автоматтандырылған (компьютерлендірілген) жүйелерді және мониторингтік станцияларды (стационарлық және/немесе мобильдік) соның ішінде өлшеу жабдығын енгізуден бөлек он-лайн режимде Бірыңғай мемлекеттік мониторинг жүйесіне бар ақпаратты беруі қажет, бұл нәтижесінде деректер базасын құруға мүмкіндік береді.
Барлық табиғат пайдаланушыларының автоматтандырылған он-лайн жүйелеріне мониторинг жасаудан бұндай деректер базасын құру табиғат пайдаланушылардың қоршаған ортаның сапа нормативтерін ұстану бойынша жауапкершілігін көтереді.
Көрсетілген ақпараттық база бірінші кезекте автоматтық бекеттер мен табиғат пайдаланушылардың датчиктерінен ақпаратты қабылдау мен өңдеуге бағытталған болады. Бұл үшін Экологиялық кодексте өнеркәсіптік экологиялық бақылау және бақылауды автоматтандырылған режимде іске асырудың міндеттілігі нормаларын бекіту қажет. Осыған байланысты қазіргі уақытта Экологиялық кодекске өзгерістер енгізу жобасы дайындалып жатыр.
Бұл индикатор бойынша деректер жоғарыда көрсетілген жұмыстар іске асырылғаннан кейін қалыптастырылатын болады.
|