69
Бағдарламалық жиынды енгізгеннен кейінгі жиындардың жалпы саны
төмендегі формула бойынша анықталады:
Затр’=Кмаш+Кпеч-ЗПсок (3.12)
Затр’=300000тг+1824тг+360000тг=661824тг.
3.4 Экономикалық шығындар есебі
Бағдарламалық комплексті енгізгеннен кейінгі экономикалық шығындар
мына формула бойынша есептелінеді:
Э=Затр-Затр’ (3.13)
Мұндағы Затр-жүйені енгізуге дейінгі шығындар; Затр’- жүйені
енгізгеннен кейінгі шығындар.
Э=831600тг-661824тг=169776тг.
Бағдарламалық комплекстің сатылу мерзімі мына формуламен
анықталады:
Ток=Ж/Ү (3.14)
Мұндағы Ж –жүйені жөндеп, енгізуге кеткен шығындар; Ү – енгізуден
экономикалық шығындар.
Бағдарламалық комплекстің өтімділік мөлшері:
Төт=176540тг/169776тг=1.03 г.
Жылдық экономикалық тиімділік формуласы:
Жтиім=Ү-Тн*Ж (3.15)
Мұндағы Ү – жылдық экономикалық шығындар; Тн – капиталдық
тиімділіктің коэффициентінің нормативі (const=0.32); Ж – жүйені жасап,
енгізуге кеткен шығындар:
Жтиім=169776тг-0,32*176540тг=113283.2тг.
70
4ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІНІҢ ШАРАЛАРЫ
Дербес Электронды Еспептеуіш машинанаы қолданушы онымен жұмыс
істеу кезінде зиянды әрекеттерге ұшырайды, сондықтан қолданушының
жұмыс орны еңбектің қауіпсіз және зиянсыз шарттарына жауап беру керек.
Осыған байланысты еңбектің қауіпсіз және зиянсыз шарттарын
қамтамасыздандыратын комплекс шараларын өңдеуді ұсынады және
экологилық мәселелерді қарастыру.
Компьютермен жұмыс істеу кезіндегі қауіпті және зиянды факторларды:
1.
Ауаның зиянды заттармен ластануы.
2.
Микроклимат параметрлерінің нормаға сәйкес келмеуі.
3.
Монитор экранында статистикалық зарядтардың пайда
болуы, олар шаңның кейбір бөліктерін өңдеушінің бетіне келіп қонуына
әсер етеді.
4.
Жұмыс орнында шудың жоғарытылған деңгейі.
5.
Дұрыс емес жобаланған жұмыс зонасындағы статистикалық
ток көзінің жоғарытылған деңгейі.
6.
Электрлік тізбектегі кернеудің жоғарғы деңгейі, егер де
қысқаша тұйықталу болған жағдайда адам денесінен өтуі мүмкін.
7.
Рентгенттік, ультракүлгін, және инфрақызыл облысындағы
дисплейден шығатын сәулелер спектрі.
8.
Электромагниттік сәулелердің жоғарғы деңгейі.
9.
Иондаушы сәулелердің (жұмсақ рентгенттік гамма-сәулесі)
жоғарғы деңгейі.
10.
Жаратылыс жарық көзінің жетіспеуі және болмауы.
11.
Жұмыс көзінің жарықтануның жоғарлауы.
12.
Контрастіліктің төмендеуі.
13.
Жарық ағын пульсінің төмендеуі.
14.
Бір қалыпта ұзақ отыру және бір әрекеттерді қайталау ұзақ
статистикалық ауырлық синдромына әкеледі.
15.
Жұмыс орнын рационалды емес ұйымдастыру.
16.
Құрал жабдықтардың эргономикалық сипаттамалардың
нормаларға сәйкес келмеуі.
17.
Мидың тежелуі ұзақ психологиялық ауырлық синдромына
әкеледі.
18.
Үлкен көлемдегі информацияны өңдеу көру мүшелеріне
ауырлық түсіреді.
Еңбектің бірқалыптылығы.
Нервтік - психикалық ауырлықтар.
Нервтік- эмоциялық стресстік аурлықтар.
Өрттің пайда болу қауіптілігі.
Осы зиянды факторларға байланысты мынандай жаттығулар ұсынамыз.
Компьютер біздің күнделікті өміріміздің бір бөлігіне айналып кетті.
71
Көптеген мамандық иелеріне ұзақ уақыт монитор алдында тынымсыз жұмыс
істеуге тура келеді. Монитор қандай жақсы болғанымен, бәрі бір көз
шаршайды. Нашарлаған көзді емдегеннен гөрі оның алдын алған дұрыс.
Халықаралық стандарттар бойынша компьютер алдында жұмыс істегенде,
ересек адамдарға сағат сайын, ал балаларға 30 минут сайын үзіліс жасап
отыру қажет.
Көзге арналған жаттығулар:
Монитордан басқа жаққа бұрылып, көзді жұмып, кірпіктерді бір-бірінен
ажыратпай 10 рет жылдамдатып көзді қатты жұму керек. Сонан соң жоғары
жиілікпен 10 рет көзді барынша кең ашып, қайта жұму керек. Соңында, көзді
ашық ұстап, қастарыңызды қатты таң қалған секілді жоғары көтеріп, ратынан
ашуланғандай төмен түсіріп, 10 рет қайталаңыз.
1.
Алақандарыңызды тиістіріп, саусақтарыңыздың ішкі жағында жылу
пайда болғанша бір-біріне қатты ысқылаңыз. Саусақтарыңыздың
ұшымен көзсүйектің сыртқы жағын шекеңізді дөңгелете уқалаңыз, оң
қол саусақтары сағат тілі бойынша, ал сол қол саусақтары кері бағытта
қозғалатын болсын. Осы сәтте аздап жұмылған көздеріңізді бос ұстаңыз.
Бұл жаттығулар көзге «қызмет ететін» бұлшық еттер мен қан
тамырларына әсер етеді.
2.
Терезеге қарай бұрылыңыз. Сыртқа қарап, арқаңыз бен мойыныңызды
тік ұстап, денеңізді босаңсытып көзіңізді жеткен жердегі ең алыс
нүктеге қарап тұрыңыз. Ішке дем алып, көзіңізді мұрын ұщына
аударыңыз да, демді шығарып, қайтадан алыстағы нүктеге қараңыз.
Одан ары қайтадан ішке қарай деи алып, қастарыңыздың ортасына
қараңыз. Демді шығарып, қайтадан алысқа көз салыңыз.
3.
Көзді аздап жұмып, қабақ ішінде көзді жайлап жан-жаққа айналдыру
керек. Бір жақ бағытта бес рет толық айналдырып, сонан соң екінші
бағытқа ауысып, 30 секунд бойы орындаңыз.
4.
Көзді жұмып, оны саусақтар ұшымен 30 секунд уқалау керек.
5.
Басты оңға, солға, жоғары, төмен түсіріп айналдыру керек. Бір бағытта
бірнеше рет айналдыру қажет. Денеңізді бос ұстаңыз, жақсы дем алып
қалтаңызды байқаған шығарсыз.
Ал егер мұнан кейін де көзіңіздің шаршағандығы тарамайтындығын
байқасаңыз, онда толық офтальмологиялық зерттеуден өту қажет.
ДЭЕМ-мен жұмыс істеу кезінде көру мүшелерінің жүктелуін азайту үшін
мынадай шарттарды сақтау қажет. ДЭЕМ-ді пайдаланушы жұмысты жоғарғы
дәлдікпен, объект мөлшерінің өзгерісі шамамен 0,3-0,5 мм (экрандағы
символдың қалыңдығы), жұмыс разряды ІІІ, төменгі разряды Г (экран фоны
жарық, объект өзгерісі күңгірт немесе керісінше ) орындалуы қажет. Табиғи
жарықтың 2%, жасанды құрама жарықтың -40 мс.
