Алматы экономика және статистика академиясы

 
 
124 
 
1.  Енгізуге  шақыру  алып,  жүйеде  ӛзіңіздің  есеп  жазбаңыз  арқылы 
тіркеліңіз.  
2.  Ӛзіңіздің есеп жазбаңыздан  GECOS  ақпаратын кӛру. 
3.  Ӛзіңіздің есеп жазбаңыздағы  GECOS  ақпаратын ӛзгерту. 
4.  Есеп жазбадағы командалық интерпретатор туралы ақпаратты кӛру. 
5.  Командный интерпретаторды ауыстыру. 
6.  /etc/passwd файлын қарау 
7.  Поменять  пароль  для  своей  учетной  записи,  проверить  изменения 
пользуясь командой login. 
8.  Просмотреть  информацию  о  работающих  в  системе  пользователях  ко-
мандой users. 
9.  Жүйеде  жұмыс  істеп  отырған  қолданушылар  туралы  ақпаратты    last 
командасы арқылы кӛру. 
10. Жүйеге  қолданушыны  барлық  қажет  іс-  әрекеттерді  орындай  отырып 
қосу. 
11. Осы қолданушыны жүйеден жою. 
12. Жүйедегі кез келген қолданушыға хабарлама жіберу. Жауап алу. 
13. Почтаны қарау. 
14. Басқа қолданушыға  write командасы арқылы хабарлама жіберу. 
15. Жұмысты аяқтап, жүйеден шығу.Орындалған жұмыс туралы есеп беру. 
 
Әдістемелік  нұсқаулар:Unix  ОЖ-де  қолданушылардың  есеп  жазбалары 
туралы  ақпарат  /etc/passwd  файлында  сақталады.    Хабарлама  жібермей 
тұрып, who командасы арқылы адресаттың жүйеде тіркелуін анықтау қажет. 
Жүйедегі  барлық  қолданушыларға  хабарлама  жіберу  үшін  wall  командасы 
қолданылады.  Мұндай  хабарламалды  жіберу  үшін  команда  және  мәтін 
енгізілгеннен кейін   басу керек. Екі қолданушы арасындағы диалог 
үшін talk командасын қолдануға болады.  
 
Негізгі әдебиет: 2 нег.[49-53], 3 нег.[159-161] 
Қосымша әдебиет: 2 қос. [27-30] 
Бақылау сұрақтары: 
1.  adduser  командасы бойынша енгізілген ақпарат қайда жазылады? 
2.  Қолданушының есеп жазбасының паролін қалай ӛзгертуге болады? 
3.  Файлға иелікті басқа қолданушыға беруге болады ма? 
4.  Файлға иелік құқығын қалай ӛзгертуге болады? 
5.  Файлға рұқса құқығын қалай ӛзгертуге болады? 
 
№ 9 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ.  
Процесстермен жҧмыс 
Тапсырма:  
1.  Енгізуге  шақыру  алып,  жүйеде  ӛзіңіздің  есеп  жазбаңыз  арқылы 
тіркеліңіз.  

 
 
125 
 
2.  Ағымдағы есеп жазбасы атауын whoami командасы арқылы білу.  
3.  Жүйеде  қандай  қолданушылар  жұмыс  істеп  отырғанын  білу,  ол  үшін 
командалық жолда users командасын теру. 
4.  last командасын қолданып 2 пункті қайталау. 
5.  uname командасы арқылы операциялық жүйе версиясын білу. 
6.  Екінші терминалдық сессия ашу. 
7.  vi  командасымен  мәтіндік  редакторды  шақырып,  кез  келген  атаумен 
файл құру. 
8.  Параметрлі  tail  командасы  арқылы  мәтіндік  файлдағы  ӛзгерісті 
бақылап отыру. 
9.  Бірінші  терминалдық  сессияда  жұмыс  істей  отырып,  ls  командасының 
шығарылуын жасалған файлға  қайтадан жіберу. 
10. «Домашний»  директориясындағы  кейбір  каталогтың  дискіде  қанша 
орын алатынын du командасымен білу. 
11. df    командасы  арқылы  дискілік  кеңістіктің  үлестірілуі  туралы 
ақпаратты алу. 
12. sort  командасы  арқылы  ls    командасының  шығуын  кему  бойынша 
сұрыптау. 
13. Жасалған  файлдың  алғашқы  үш  жолын  head  командасы  арқылы 
экранға шығару. 
14. Оқытушы  берген  директориядағы  ең  үлкен  файлдың  атауын  экранға 
шығаратын скрипт жасау. 
15. Құжаттамаларды оқып ps командасы туралы ақпарат алу. 
16. Белгілі  қолданушы  қосқан  процесстерге  талдау  жасау,  содан  кейін 
барлық  қолданушылар  қосқан  процесстерге  әртүрлі  параметрлі  ps 
командасы арқылы талдау жасау. 
17. Процесстер жағдайын ӛзгерту: 
18. Процессті фондық түрде қосу, алдыңғы план режиміне ауыстыру. 
19. Процесстерді фондық режимге ауыстыруды орындау. 
20. Процессті тоқтату және оны қайтадан қосу. 
21. kill командасын қолданып процесстің орындалуын үзу. 
22. Жұмысты аяқтап, жүйеден шығу.Орындалған жұмыс туралы есеп беру. 
 
Әдістемелік  нұсқаулар:    Процесстер  алдыңғы  планда,  сонымен  қатар 
фондық режимде де орындалады. Процессті фондық режимде қосу үшін қосу 
командасынан кеін  «&» белгісі қойылады.  
 
Негізгі әдебиет: 2 нег.[49-53], 3 нег.[159-161] 
Қосымша әдебиет: 2 қос.[27-30] 
Бақылау сұрақтары: 
1.  Процесс деген не?  
2.  Процессті анықтау үшін қандай ақпараттық құрылымдар қызмет етеді? 
3.  Осы уақытта қандай процесс белсенді екенін қалай анықтауға болады? 

 
 
126 
 
4.  Алдыңғы  план  режимінен  фондық  режимге  және  керісінше  қалай 
ауысуға болады? 
5.  Процесс приоритетін қалай анықтауға болады? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
 
 
АЛМАТЫ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ СТАТИСТИКА АКАДЕМИЯСЫ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕТЕКШІЛІГІМЕН ОРЫНДАЛАТЫН СТУДЕНТТЕРДІҢ  
ӚЗІНДІК ЖҦМЫСТАРЫ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҦСҚАУ(СОӚЖ) 
 
 
 
 
«Операциялық жҥйелер» пәні бойынша 
 
5В070300 - «Ақпараттық жҥйелер» мамандығына арналған 
 
 
 
 
 

 
 
127 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Алматы 2012 
 
Студенттің оқытушымен орындайтын ӛзіндік жҧмысының сабақ 
жоспары (СОӚЖ) 
 
№ 
Тапсырмалар 
СОӚЖ ӛткізу 
формасы 
СОӚЖ орындауға 
әдістемелік нұсқаулар 
Ұсынылатын 
әдебиет 
1 
Linix 
командалық 
режимінде 
жұмыс 
істеу. 
Жылдам 
пернелерді игеру 
Семинар, 
компьютерде 
топтық және жеке 
жоба жасау 
mc  (Midnight  Commander) 
қоршауында 
F1-F10 
пернелерімен жұмыс істеу 
4 нег.[12-17] 
1қос.[135-
138] 
2 
Рұқсат құқығы туралы 
түсінік, қолданушы 
каталогы. Құқық беру 
және ӛзгерту. 
Ағымдағы 
қолданушыны ӛзгерту 
Дискуссия, 
топтық және жеке 
жоба жасау. 
Қолданушыны ӛзгерту 
операцияларын орындау. 
Ең кіші зұқсат құқығын 
үйрену 
1 нег.[28-35] 
1 қос.[92-95] 
3 
Файлдарға жасалатын 
операциялар. 
Каталогтар бойынша 
орын ауыстыру. cd, 
rmdir, mkdir 
командалары. 
Семинар, 
компьютерде 
топтық және жеке 
жоба жасау. 
Файл, 
каталогтармен 
жұмыс,  файлдар  және 
каталогтарды 
жасау, 
ӛшіру, 
қасиеттерін 
анықтау  кӛшірмелеу  және 
атауларын ауыстыру.  
1 нег.[20-35] 
4нег.[25-36] 
4 
Жүйе 
жүктелуін 
талдау.  Процесстерді 
қарау,  және  оларды 
ӛшіру. 
Жеке 
тапсырмалар 
Linux  жүйесін  басқаруды 
қолданушы 
деңгейінде 
игеру 
және 
жүйе 
ресурстарын 
басқаруды 
бақылау.  
1 нег.[35-41] 
4нег.[37-45] 
5 
Қарапайым 
командалық  сценарий 
жасау 
және 
қосу. 
Енгізу-шығаруды  кері 
бағыттау, конвейерлеу. 
Дискуссия, 
топтық және жеке 
жоба жасау. 
Стандартты  кіру  және 
шығу 
ағындарымен 
жұмысты  echo  және  cat 
командаларымен  кӛрсет-
кен  дұрыс.  Шығаруды 
кері  бағыттауда  бағдарла-
малық  арнаны  ұйымдас-
тыруды  пайдалану  керек. 
1 нег.[47-53] 
4нег.[62-71] 

 
 
128 
 
Мысалы: 
[user]$ cat myfile | grep 
Linux | wc -l 
6 
Қолданушылар 
бюджеттелі 
және 
топтары. 
/etc/passwd 
файлының  құрылымы, 
атау(login 
name), 
қолданушы 
идентификаторы  (user 
ID),  пароль.  Топтар, 
/etc/group 
файлының 
құрылымы. 
Тренинг, топтық 
және жеке жоба 
жасау. 
login  шақыруы  бойынша 
тіркеулік  атауды  енгізу 
(login 
бағдарламасын 
орындайтын 
 
getty 
процессі).  login  пароль 
сұрайды    және  /etc/passwd 
файлында 
жазылған 
атаумен 
парольді 
салыстырады. 
1 нег.[42-57] 
4нег.[63-71] 
7 
Инициализациялық 
файлдар 
(.profile, 
.cshrc,  .login).  Үнсіз 
келісім 
бойынша 
рұқсат  құқығы,  umask 
командасы. 
Қолданушы 
бюджеттерін 
және 
топтарды басқару 
Дискуссия, 
топтық және жеке 
жоба жасау. 
Әрбір қолданушы бірнеше 
топтарға  қосыла  алады. 
Қолдаушыны 
әртүрлі 
топтарға  қосуды  супер-
қолданушы 
/etc/group 
файлын 
редакциялау 
арқылы 
жасай 
алады 
немесе  groupadd  және 
groupmod 
командалары 
арқылы жасауы мүмкін. 
1 нег.[68-75] 
4нег.[85-91] 
8 
Қолданушыларды қосу 
және ӛшіру. Настройка 
параметров среды. 
Семинар, 
компьютерде 
топтық және жеке 
жоба жасау. 
Маршрутты кӛрсету қажет 
болғанда  қолданушы  `~'  
символын қолдана алады 
(«домашний» каталогын 
ауыстыру үшін). 
1 нег.[77-86] 
4нег.[95-98] 
9 
who,w 
командаларының 
опцияларын 
игеру. 
Жүйені жүктеу туралы 
мағлұматтар  жинауды 
ұйымдастыру.  
Тренинг, топтық 
және жеке жоба 
жасау. 
Машинада 
қандай 
қолданушы  жұмыс  істеп 
отырғанын 
анықтау. 
Суперқолданушы  атынан 
"setup" қосыңыз.  
1 нег.[92--95] 
4нег.[101-
105] 
10  Күрделі 
командалық 
сценарилерді  орындау 
және тестілеу.  
Дискуссия, 
топтық және жеке 
жобалар жасау. 
Shell тілінде сценарий 
жазу негіздерін қарастыру 
1 нег.[96-103] 
4нег.[107-
111] 
11  ДК-де 
Linux 
ОЖ 
орнату.  Жүйені  алдын 
ала баптау. 
Семинар, 
компьютерде 
шағын топтық 
және жеке 
жобалар жасау. 
Қолданушының 
есеп 
жазбасы  үшін  тіркеулік 
жазба  жасау,  ол  үшін 
қолданушы атауын таңдау 
қажет. 
1 нег.[105-
108] 
4нег.[111-
117] 
12  Linux-ті 
басқа  ОЖ-
лермен 
қатар. 
Файлдық 
жүйелерге 
жалпы 
рұқсатты 
ұйымдастыру. 
Тренинг, топтық 
және жеке 
жобалар жасау.. 
ftp командасын кӛрсету. 
Windows ОЖ-дегі  FAR 
қоршауында  ftp  
протоколы бойынша 
рұқсатты баптауды 
кӛрсету.  
1 нег.[109-
120] 
4нег.[118-
119] 
13  ftp, 
telhet 
бағдарламаларын 
Семинар, 
компьютерде 
Басқа  Unix  жүйелерге  
Unix 
машиналардан 
1 нег.[121-
125] 

 
 
129 
 
қолдану. 
жеке және шағын 
топтық жобалар 
жасау. 
рұқсат 
үшін:$ 
telnet 
host_ip,  мұнда  host_ip  – 
шалғайдағы  машинаның 
IP адресі. 
3нег.[56-63] 
14  Почталық 
бағдарламаларды 
баптау 
және 
пайдалану. 
Тренинг  
www.rambler.ru сайтында 
электронды почтаны 
тіркеу. www.google.ru 
сайтынан ақпарат іздеу.  
1 нег.[126-
127] 
4нег.[134-
138] 
15  Жүйені 
желілік 
баптауын 
анықтау. 
Конфигурациялық 
файлдарды игеру. 
Реферат  
Бастапқы кодтар бойынша 
бағдарламаларды орнату 
барысында bash 
командасын орындау 
қажет. 
1 нег.[128-
136 
3нег.[64-69] 
 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
 
 
АЛМАТЫ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ СТАТИСТИКА АКАДЕМИЯСЫ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӚЗДІК ЖҦМЫСТАРЫ БОЙЫНША  
ӘДІСТЕМЕЛІК НҦСҚАУ (СӚЖ) 
 
 
 
 
«Операциялық жҥйелер» пәні бойынша 
5В070300 - «Ақпараттық жҥйелер» мамандығына арналған 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
130 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Алматы 2012 
 
Студенттің ӛзіндік жҧмысының сабақ жоспары 
 
№  
п/п  
СӚЖ тапсырмалары 
Бақылау түрлері 
Тапсыру 
мерзімі 
      Кҥндізгі 
1 
Кітапхана  қорымен  танысу,  қажетті 
әдебиеттермен қамтамасыз ету 
Ауызша талқылау 
1апта 
2 
ОЖ-нің негізгі функциялары. Компьютерді 
аппаратты қамтамасыздандыруға шолу. 
ОЖ сервисі.  Жүйелік шақырулар, жүйелік 
программалар. Командалық интерпретатор 
немесе қабықша. ОЖ құрылымы. 
Жұмысты тексеру 
2– 4 апта 
3 
Процессор аралық әрекеттесу. 
Семафорлар. Мьютектсер. Мониторлар. 
Хабарлама жіберу. Барьерлер. ӛзара 
тосқауылдар, оларды үлгілеу және тоқтату.  
Страусты алгоритм. 
Реферат 
5 - 7апта 
4 
Енгізу-шығаруды басқару, ұйымдастыру 
режимдері. Енгізу-шығару 
аппаратурасының принциптері. Енгізу-
шығару құрылғылары. Құрылғы 
контроллері. Енгізу –шығаруды 
ұйымдастыру режимдері. 
Электрондық құжат  8 - 10апта 
5 
Желілі ОЖ-лер, түрлері. Unix, Linux ОЖ. 
Идентификация. Администратор. 
Виртуалды консольдер. Linux 
қабықшалары. Желілі терминалдар.   
Электрондық құжат  11 -13апта 
6 
Файлдар байланыстарын басқару.  
Тәуелділіктер. Байланыс түрлері. 
Сілтемелер: қатты және символикалық 
сілтемелер. 
Жұмысты тексеру 
14-15 апта 
     7 
1-ден 15-ке дейінгі тақырыптардың бәрі 
Тақырыпқа сәйкес 
1- 3 аптада 
 
 

 
 
131 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
КЕСТЕ – НЕГІЗГІ ЖӘНЕ ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ  
 
«Операциялық жҥйелер» пәні бойынша 
5В070300 - «Ақпараттық жҥйелер» мамандығына арналған 
 
 
№ 
Авторы 
Оқулық аты 
Баспасы, 
шыққан жылы 
библи
отека 
Экз. 
саны 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1 
К.А. Пупков   
Основы 
кибернетики. 
Теория  кибернетических 
систем    
Москва.  Высшая 
школа 2006г. 235 
. 
2-2 
1 
2 
Под 
ред. 
Юркевич Е.В. 
Введение 
в 
теорию 
информационных систем. 
   3-е  изд-во  Мо-
сква.             
Технология 
2004г. 
2-2 
2 
3 
 
В.М. Жеребин 
В.Н. Мальцев 
М.С. Совалов 
Экономические 
информационные 
системы. 
Москва. Наука, 
2002 г.  200 с. 
 
2-1 
3 
4 
 
Г.      Сэлтон 
 
 
Автоматическая 
обра-
ботка, 
хранение и поиск инфор-
мации. 
Москва.  совет-
ское  
радио.    2003г. 
560 с 
2-2 
2 
5 
 
Р.А. Сапожников      
П.Н. Матвеев  
Основы технической ки-
бернетики. 
Москва  Высшая 
школа 
2002г. 461 с. 
2-2 
2 
6 
Петров В.Н. 
Информационные 
системы 
СПб.: Питер, 
2002г. 
2-2 
3 
7 
 
Н.В.Ханенко  
Информационные 
системы 
Л.: 2003 
2-1 
1 
8 
Глушков В.М. 
Основы 
безбумажной 
информатики 
М. Наука, 2002 
2-2 
2 
9 
Дмитриев В.И. 
Прикладная 
теория 
информац. 
М. 
Высшая 
школа 2009 
2-2 
2 

 
 
132 
 
10 
Петров В.Н. 
Информационные  систе-
мы 
СПб.: 
Питер 
2002 
2-2 
2 
11 
Калымов      В.В.,   
Сенин   А.И.    
  Основы      теории      ин-
формации.      Учебное 
пособие.  
10.  -М.: МГТУ, 
2004.