175
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Қалған әдістердің ең негізгі тәсілдері өндірістік, эксплуатациялық шығындар
немесе бұйымның техникалық сипаттамасын бағалау болып табылады.
Функционалдық жүктеме өнімнің бағалауына кіріспе айтарлықтай техникалық
және экономикалық талдау мүмкіндіктерін байытты. Функционалдық-құндық талдау
жаңа өнімдер құруға және қолданыстағы кәсіпорындарды жақсарту үшін, жобалау және
оның технологиялығын арттыру мақсатында, соның ішінде, сондай-ақ өндірілетін
өнімдердің шығындарын және бағасын төмендету үшін де пайдалануға болады.
Министрліктер мен өнеркәсіп салаларының әзірленуі бойынша функционалдық-
құндық талдау кезінде мемлекеттік басқаруды жоспарлау жылдары, жоспарлы тәртіп,
жоспар кестесіне сәйкес жасалынды.
Өнеркәсіптерде – ФҚТ министрлігінің Үйлестіру кеңесі; өндірістік, ғылыми-
зерттеу және өндірістік бірлестіктерде, кәсіпорындар, ғылыми ұйымдардарда – ФҚТ
комиссиясы әдістемелік нұсқаулықта басқару секторының барлық деңгейлерінде Кеңес
Одағының ФҚТ тақташалары мен комиссиялар құрылды. Қазіргі уақытта ол холдинг
компаниялары болып табылады.
Салыстырмалы түрде шет елде басқару шығындарының жаңа әдісі пайда болды.
Ол Target Costing ағылшын тілінен аударғанда«мақсатты шығындар» деген мағынаны
білдіреді.Бұл әдіс өнім дизайн түзетулер оңтайландыру жасауға, сонымен қатар
тұтынушыға осы өнімнің белгілі бір функцияларын пайдалылық негізінде, мән берілген
ұсыныстарға сәйкес өнімді жобалау ғана емес мүмкіндік беретін, қызмет негізделген
шығыстар арнайы нысаны ретінде қарастыруға болады.
Шын мәнінде, бұл әдіс функционалдық талдау шығындары негізінде бағалауды
жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тауарларды өнім маркетинг бағасындағы шығындарды
басқару осы әдіске негізделеді, содан кейін әдісін калькуляциялық нысаналы
шығындарын оңтайландыруға тәсілі ретінде, сондай-ақ баға белгілеу арнайы әдісі ретінде
ғана емес, санауға болады. Әдістің мәні төмендегідей болып табылады.
Нарықтағы күтілетін баға мақсатты баға сапасына байланысты қабылданады. Осы
шартқа сәйкес тұтынушыларға ұсынылатын
нарық қолданысдағы
осы тауар, жеңілдіктер
көлемін жоспарлауға тура келеді. Сонымен қатар, салық көлемі осы сату көлеміне тікелей
байланысты болады. Бұл өз кезегінде қажетті пайдаға жеткізетін мақсатты шығындарды
ала аламыз. Мақсатты баға көлемге байланысты төмендейді және осыны негізге ала
отырып мақсатты шығындарды анықтайды. Осыдан кейін, жоспарланған бұйымды
әзірлеу үшін нақты құрылымдық техникалық сызба пайдаланылады.
Содан кейін келесі ғылыми-зерттеу жүзеге асырылады, олөнімнің маңызын
бағалауды меншікті орындау кезінде нақты тобының үлесі бар өнім немесе элементтердің
қасиеттері байланысты. Осы деректер негізінде пайдаланушы үшін осы топтың салмағы
(немесе маңызы) бойынша есептеледі. Тұтынушыға үлкен салмағы құрылымы тобы
алатындығына, жақсы жасалуы тиіс, және шығындарды үлкен үлесі, құрылыс элементті
артық уақыт кетуі құрылымы тобының маңыздылығына тікелей байланысты және тобына
жататын шығындарды бөлісетін болады.
Осы деректер негізінде, қолданушы үшін құрылым тобының көлемі неғұрлым
маңызды болса, соғұрлым ол сапалырақ дайындалуы қажет және де шығындар бөлігіне
маңызды болып табылады.Осыдан, құрылымды топтар үшін көлемді ұсталымдарды
анықтау ұсынылады.
Мақсатты шығындарды қолдануға бастапқыда инновациялық жобаларды орындау
тиісті. Орын алған шарттар және кәсіпорын дәстүрлеріне байланысты оның түрлі
модификациялары
жасалуы
мүмкін.
Сіз жаңа өнім жасағанда әдісін пайдалану арқылы алынған деректер өндірілген өнімдер
чипті шығындар мен ауытқу бақылау және талдау үшін базаны талдау және жоспарлау
үшін негіз бола алады. Осы секілді тәсіл системалық инновациялар мен инновациялық
176
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
үрдістердің бағасына қолданылады. Мұндай жағдайда оның орнына өнімнің мақсатты
бағасын нүктесі т.б. процесінің рұқсат етілген құны, жүйесі, сондай-ақ болып саналады.
Қазіргі таңдағы танымал концепциялар, әдіс-тәсілдер бір уақытта бағаның өзгеруі
мен шығындарды басқару талаптарын толыққанды орындай алмайды. Көптеген әдістерде
бұйым бағасы шынайы техникалық шешімдер бойынша және де тек аналогтік
бұйымдардың нарықтық бағасымен салыстырылады. Салыстыру нәтижесінде табыс
көлемінің корректировкасы немесе осы этапты қайта жоспарлау туралы шешім
қабылданады. Жоғарыда көрсетілген проблемалар шығындарды басқару кезінде жаңа
оңтайлы шешімдер табуға алып келеді.
Қазақстан Республикасында міндетті әлеуметтік медициналық
сақтандыруды енгізу
Әлғожа Ж.Б.
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы
Мемлекеттік басқару академиясы
E-mail:
zh.algozha@mail.ru
Қазақстан Республикасында денсаулық сақтауға шығындар жылдан жылға көбейіп
келеді. Алайда, халықтың денсаулығының мықты болуы және өмір сүру ұзақтығы сол
мемелекетте тұрып жатқан азаматтардың да белсенді қатысуын талап етеді. Дені сау
қоғам мемлекет және оның азаматтарының ынтымақтасқанжауапкершілігі болған
жағдайда орнатылады.Осы орайда елімізде міндетті әлеуметтік медициналық
сақтандыруды енгізу мәселесі қазіргі кезде маңызды болып отыр.
Қазақстандағы міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру Елбасының
тапсырмасы бойынша Ұлт Жоспары – бес институттық реформаны жүзеге асыру
жөніндегі «100 нақты қадамының» 80-қадамына және Денсаулық сақтау саласын
дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы
аясында енгізіліп отыр. 2015 жылдың 16 қарашасында «Міндетті әлеуметтік
медициналық сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңы(әрі қарай – Заң)
қабылданды. Заңға сәйкес Қазақстанда Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры (әрі
қарай – Қор) құрылды. Бұл қорға 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап жұмыс берушілер
тарапынан ай сайын жарналар төленіп тұруы тиіс.
Заңда көрсетілген басты ерекшеліктерге назар аударып өтелік.
Алдымен, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушылары
арсындағы байланысты зерттей келе,төмендегідейсуретпен көрсетуге болады.
Төменде көрсетілген жүйені қазіргі жүйемен салыстырсақ біршама күрделенгенін
байқауға болады. Денсаулық сақтау жүйесіне «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік
корпорацисы, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі жаңа қатысушылар ретінде енгізіліп
отыр. Ал «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» АҚ қазіргі «Медициналық
қызметке ақы төлеу комитеті» республикалық мемлекеттік мекеменің негізінде қайта
құрылатын болады. «Медициналық қызметке ақы төлеу комитеті» РММ аумақтық
департаменттері «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» АҚ-ның жергілікті
филиалдары болмақ.
Қор инвестициялық қызметін жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық
банкімен сенімді басқару жөнінде келісім шарт жасайды. Ал инвестициялық құралдардың
тізімін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін болады.
