463
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Қордың алдағы кезеңге арналған жоспары. Қор назары жоспарланған кезең ішінде
келесі бағыттарды дамыту арқылы халықтың қазақстандық банк жүйесіне сенімін сақтауға
шоғырланатын болады:
1) депозиттерге міндетті кепілдік беру саласындағы заңнамаларды жетілдіру және
проблемалы банктерді тиімді қайта құрылымдау мен тарату,
2) көрсетілген заңнама нормаларын тәжірибелық табысты жүзеге асыру,
3) қатысушы банктердің күнтізбелік салымдарының сараланған мөлшерлемелерінің
методологиясын жетілдіру,
4) тәуекелдер талдауларын және қордың қызметін бақылауды күшейту,
5) Қордың өзінің негізгі қызметтерін орындауға шұғыл дайындығын қамтамасыз ету.
Сондай-ақ, салымшылардың хабардарлығын арттыру мен олардың ДКБЖ-нің қызметі
қағидаттарын түсінушілігіне бағытталған жұмыстар күшейтілетін болады.
Қор өз қызметін жоспарлауды жүзеге асыру кезінде ішкі тәуекелдерді басқару
жүйесінің негізі ретінде, біршама елеулі тәуекелдерді талдауды қамтитын кешенді
стратегиялық басқару тұжырымдамасына негізделеді.
Стратегиялық жоспарлау процесінде мынадай факторлар ескеріледі:
-
ДКБЖ және қор жұмыс істейтін орта;
-
негізгі тәуекелдер және олардың салдарларын анықтау мен топтастыру;
-
Қордың негізгі серіктестерін бірегейлендіру;
-
ҚДКБҚ қол жеткізуге ниет еткен нәтижелер; және
-
Қор тәуекелдерін төмендетуге бағытталған стратегиялар және іс-шаралар [3].
Осыған байланысты, қор депозит салымшыларының автоматтандырылған есепке алу
мен депозит салымшылары бойынша деректер қорын құру, қатысушы банктердің депозит
салымшылары жөніндегі мәліметтерді беру стандарттары бойынша қолданыстағы банктер
үшін талаптарды орнатудан тұратын, мәжбүрлеп таратылатын банк депозит
салымшыларының кепілдік берілген өтемақы төлеу механизмдерін жетілдіру бойынша
күш жұмсап келеді.
Қордың жоспарланатын кезеңдегі басымдықты міндеті банктерді олардың депозит
салымшылары бойынша әзірлеген деректер қорының қор белгілеген талаптарға
сәйкестігін тексеру болып табылады. Сондай-ақ ДКБЖ мәселелеріне қатысты, олардың
жүзеге асыратын рәсімдеріне сәйкестігіне қордың қатысушы банктерге тексеру жүргізу
уәкілетін толық көлемде заңнамалық бекіту бойынша шаралар қабылданатын болады.
Қор өз депозит салымшылары алдындағы міндеттемелдерін уақытында орындау
үшін арнайы резервтің жеткілікті деңгейіне ие болуы қажет. Заңға сәйкес, арнайы резервті
қалыптастырудың негізгі көздері:
-
қатысушы банктердің жарналары;
-
қатысушы банктердің қосылу шарты бойынша міндеттемелерін орындамағаны
немесе тиісінше орындамағаны үшін айып салу;
-
төленген кепілдік берілген өтемақы сомалары бойынша, мәжбүрлеп таратылатын
қатысушы
-
банкпен қор талаптарын қанағаттандыру тәртібінде алынған ақша;
-
қор активтерін орналастырудан алынған инвестициялық табыс;
-
акционердің шешімі бойынша қордың жарғылық капиталының 50% болып
табылады
.
Аталған әдістерді енгізу бойынша негізгі проблема банктердің кейбір активтерін,
көбінесе материалдық емес активтерді, банктің несиелік қоржынының бағаланбауы болып
табылады. Қазақстанда мұндай активтерді бағалау әдістемесінің болмауына қарай, Қор
бағалау саласындағы қолданыстағы ҚР заңнамасын және стандарттарын, сонымен қатар
аталған мәселе бойынша халықаралық тәжірибені зерттеуді, Қаржылық Қадағайлау
Комитеті мен Ұлттық банкінің қарауы үшін ұсыныстар өңдіруді жоспарлауда. Аталған
жұмыстың мақсаты проблемалық банктердің активтерін бағалау бойынша көзқарастарды
стандарттау болып табылады.
464
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
Қордың ішкі нормативтік актілері қорға қолданылатын санкцияларды,
айыппұлдарды, наразылықтар мен талаптарды, шығындар мен басқа жағымсыз
салдарлардың туындауының алдын алу мақсатында, ҚР заңнамасындағы өзгерістер мен
қордың алдында тұрған тәжірибелік тапсырмаларды есепке ала отырып, тұрақты қайта
қарау мен жетілдіруге жатады.
Алдағы кезеңде методологиялық жұмыс, ең алдымен, қордың басым жобаларын
енгізу бойынша нормативтік-құқықтық базаны өндіруге, сонымен қатар ДКБЖ мен
проблемалы банктердің қызметіне қатысты нормативтік-құқықтық актыны әзірлеуге
қатысуға бағытталады.
Қор қызметкерлерінің жан-жақты дамуы және олардың қаржылық жүйені толық
түсінуі, сонымен қатар қордың, ҚР-сы қор биржасы мен ҚР-сы ҰБ Қаржылық қадағалау
департаментінің арасындағы тәжірибе алмасу үшін реттеушілер мен қор ұйымдастыратын
бірлескен семинарлар жүргізу қажеттілігі қолданылады.
Қорыта келе, халықтың банк салымдарын мемлекеттік қорғау болып табылады,
өйткені клиенттердің банкке сенімі банк жүйесінің тұрақтылығының негізін қалаушы
болып табылады.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 30 қаңтардағы № 90 қаулысы
2. www.nationalbank.kz
3.
www.kase.kz
.
Депозиттік саясатты дамыту жолдары
Бекзатова С.С.
Алматы экономика және статистика академиясы
E-mail: simka93-b
@mail.ru
Халықтың ақшалай жиналымдары – жаңа инвестициялардың және қоғамдық
капиталдың ұлғайтудың маңызды қайнар көзі болып табылады. Осының нәтижесінде,
нарықтық экономикаға өту жағдайында айналысқа ақшалай қаражаттарды барынша тарту
және де халықтың қолындағы бөлігін барынша азайту мәселесі алдыңғы қатарда тұр.
Жинақтар мен инвестицияларды ұйымдастыру мәселесі елдегі ақша айналысын
ұймдастырумен тікелей байланысты. Жинақ процесіне инфляция кері әсерін тигізеді. Егер
инфляцияны тежеу үшін шаралар қолданылмаса, ақша айналысы заңының бұзылуы
ұшқыр инфляцияға алып келуі мүмкін.
Орта деңгейдегі коммерциялық банктің стандарттық қызметтер спектрі әр түрлі
депозиттік салымдарды және қажет уақытында талап етілетін шоттарды ашу мен және
жүргізумен шектеледі. Ал депозиттердің түрінің саны алуан болуы тек сыйақы (мүдде)
мөлшеріне, мерзіміне және салымның минималды сомасына байланысты болады.
Азаматтарының салымдарының тартуда клиенттерге қызмет көрсету мәдениеті маңызды
роль атқарады. Ал бұл бізде әзірше дами қойған жоқ. Көптеген банктер шот ашу үшін
клиенттерден төлемақы алады, ал бұл банк үшін өте тиімді. Себебі, банк бұл ресурстарды
несиелеу үшін өте арзан қолдана алады. Бір мысал келтірсек, клиент өз шотынан ақша
қаражаттарын алуы керек болды. Банк бұл салым немесе шот арқылы қарыз алушыдан
белгілі бір пайыз түрінде табыс алды. Бұл табыс мөлшері депозит бойынша төленетін
сыйақы (мүдде) мөлшерінен, әрине, жоғары болады. Соған қарамастан банк клиенттен
қаражаттарды қайтарып бергені үшін комиссиондық төлемақы алады.
Шет ел банктерінде мұндай операциялар ақысыз жүргізіледі.
