566
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
1990 ж. ортасында Ресей өкіметі ел экономикасына тигізетін лизингтің әлеуетін және
артықшылықтарын бағалай отырып, лизинг секторын қолдауға бағытталған біршама
қаулылар қабылдады.
1994 жылдың 17 қыркүйек айында шыққан бірінші нормативтік құжат –
«Инвестициялық қызметтегі қаржы лизингінің дамуы» № 1929 Қаулы лизингті бөлек
мәміле ретінде қарастыратын, лизингке және оның объектілеріне нақты анықтама берді.
1995 жылдың мамыр айында Ресей Өкіметі лизинг туралы уақытша Қаулы
қабылдады, онда:
−
лизингтік операцияларды жүзеге асырудың жалпы принциптері;
−
лизингтік келісімшарт қатысушыларының құқықтары мен міндеттері;
−
лизингтік төлемдердің құрылымы мен төлеу тәртібі.
Бүгінгі күнде лизинг туралы уақытша Қаулы өз күшін толық жойды.
Көптеген елдерде лизингтік компаниялар өздерінің құқықтарын қорғау және
бизнесін дамыту үшін Ұлттық лизингтік ассоциацияларын құрды.
Еуропада “Leaseurope” (Лиз Европ) – Euponean Federation of Equipment Leasing
Compani Associations
деп аталады.
Ол 1972 ж құрылған. Штап пәтері Брюссельде . Азияда “Asialease” (Азия лизинг) –
Asia leasing Associations, Штаб пәтері Сенгапурде, 1982 құрылды. Оңтүстік Америкада
“Felaleas” (Филализнг) – Latin-American Leasing Federation.
Хатшылығы (секретариат) Мексикада, 1983 ж. құрылды. 1984 ж. осы 3 федерация
және АҚШ лизингтік компанияларының ассоциясы «Дүние жүзілік лизинг кеңесін»
құрды.
Соңғы 15 жылда дүние жүзінде лизингтік операциялар 5 есе өскен. London Fihancial
Goup көрсеткіштері бойынша 2014 ж. 356,4 млрд АҚШ $ құрады (1 кесте).
1 кесте − Аймақтардағы лизингтік операциялардың көлемі
(млрд. АҚШ доллары)
Аймақ
Жыл
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Солтүстік Америка
37,7
80,8
126,8
132,5
148,0
152,5
158,0
165,2
Европа
13,2
24,7
98,0
79,9
87,5
89,0
90,1
96,0
Азия
6,3
25,9
65,3
81,0
99,2
99,8
99,1
108,2
Австралия
4,4
3,9
7,3
4,9
5,9
6,1
8,9
23,0
Африка
0,5
1,2
3,0
2,0
4,7
4,2
5,3
6,9
Оңтүстік Америка
1,5
1,6
2,0
9,31
11,1
9,5
9,33
12,0
Барлығы:
63,6
138,1
302,4
309,6
356,4
361,1
371,73
411,3
Ескерту – [6] әдебиет негізінде автормен құрастырылды
2014
ж. Еуропаның лизинг бизнесі үшін қолайсыз жыл болды. Лизингтік
операциялардың көлемі 79,9 млрд. $ дейін кеміп кетеді. Мұның себебі соңғы жылдары
Еуропа құрылығында экономикалық тоқырау болған еді (1 сурет).
567
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
1 сурет. Дүниежүзілік лизингтік бизнестегі құрлықтардың үлесі (%) 2014ж.
Ескерту – [6] әдебиет негізінде автормен құрастырылды
Солтүстік Америка – қазіргі заманғы лизингтің отаны. Дүниежүзілік лизингтік
бизнесте бірінші орынды алып отыр. 2014 ж. осы құрлық лизингтік операциялардың 41,5
% қамтиды [6].
Ресей қаржы секторына 2014 жылдың тамыз айындағы дағдарыс лизингтік
қатынастардың дамуына қатты әсерін тигізді. Ең біріншіден, ол банктік ұзақ мерзімді
несиелеу көлемін қысқаруы нәтижесінде көптеген лизингтік компаниялар қызмет етулерін
тоқтатуға мәжбүр болды. Сонымен қатар біздің есептеуімізше, лизингтік мәмілелер саны
1,4 млрд. АҚШ долларынан 400 млн. АҚШ долларына дейін қысқарды.
Дағдарыс нәтижесінде лизингтік объектілерді валюталық несиелеген компаниялар
кейіннен мәмілелерді рубльде жасаған жағдайда өздеріне үлкен валюталық тәуекел
жүктеді. Дегенмен, дағдарыстан кейінгі кезеңде жаңа лизингтік компаниялар құрыла
бастады. Дағдарыстан кейінгі бір жыл ішінде 317 компания лизинг қызметімен
айналысуға лицензия алды. Бұл көрсеткіш саланың 51 % артқанын көрсетті.
Ресей экономикасының өсуі өз кезегінде лизинг қызметі секторына әсерін тигізді.
Тәжірибелі және кәсіби деңгейі жоғары дағдарыстан залал шеккен банктерден тәуелсіз
валюталық тәуекелге бел буған лизингтік компаниялар тез дами бастады. Тәуелсіз
лизингтік компаниялар ұсынатын лизингтік қаржыландырудың маңызды бөлігі өсу
потенциалы кең Ресей экономикасының шағын және орта кәсіпкерлігіне бағытталған.
Біздің ойымызша, бұл ресейлік лизинг бизнесі үшін оңды факторлардың бірі болып
табылады. 2014 жылдың басында лизинг қызметі секторының дамуы өз жалғасын тапты.
Оған бірнеше макродеңгейлік факторлар әсерін тигізді: алдыңғы жылмен салыстырғанда
қарқыны едәуір бәсеңдеген болса да, экономикалық өсу орын алды. 2014 ж. лизинг
қызметімен айналысатын ұйымдардың табыстарына преференциялы салық салу тәртібі
көрсетілді. Сонымен қатар, Лизинг туралы заңға толығымен РФ Конституциясына және РФ
Азаматтық кодексіне сәйкес өзгертулер енгізілгеннен кейін лизингтік мәміле кезіндегі заңдық
тәуекелдер көлемі едәуір қысқарды. 2014 жылдың ортасында банктік несиелеу мөлшері
артып, лизингтік компаниялардың қаржыландыру мүмкіндіктері кеңи түсті. Соған қоса,
дағдарыстан кейінгі жылдары мәмілелерді қаржыландыру мүмкіндіктерінің ауқымын
кеңейтуге және жабдықтаушылармен тығыз қарым-қатынас орнатуға көп көңіл бөлді. 2003
жылдың қазан айында қабылданған Лизинг туралы федералды заң қаржы лизингінің
құқықтық базасын кеңейтті. Лизинг берушінің инвестицияларға қатысты құқықтарын
3%
25%
2%
42%
1%
27%
Оңтүстік Америка
Еуропа
Австралия, Жаңа
Зилендия
Солт. Америка
Африка
