Алайдарқызы қаламқас шұжық өнімдерін шығаратын кәсіпорындардағы басқарушылық есеп «Алматы ет» және «Семей ет комбинаты» жшс-нің

Жүргізілген ғылыми және тәжірибелік зерттеулер нәтижесінде шұжық өндірісінің технологиялық және салалық ерекшеліктеріне қарай басқарушылық есеп пен аудитті, ішкі шаруашылық бақылауды жетілдіру мақсатында төмендегідей ұсыныстар жасалынды:

1. Шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындарда басқарушылық есепті ұйымдастыруға саланың мынадай факторлары әсер ететіні анықталды: шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындар өңдеуші және материал-сыйымдылықты, дайын өнімді алғашқы шикізаттарды кезекті өңдеудің нәтижесінде алатын салаға жатады; шұжық өндірісінің технологиялық процесі рецептураға тәуелді әртүрлі шикізаттар мен материалдардан қалыптасады және табиғи процестер көп уақытты алады; қол еңбегімен қатар, шұжық өндірісі механизациялану мен автоматтандырудың жоғары деңгейімен ерешеленеді; шұжық өндірісінде етті мүшелеу және боршалау қолмен іске асырылады, механикаландырылған және механикалық емес технологиялық процестерді үйлестіру көпшілік жағдайда барлық өндірістік циклді бұзылуына әкеліп соқтырады; өзінің сапалық сипаттамалары қарай қойма-тоңазытқыштардағы шикізаттар мен материалдар саны нормаланады; шұжық өндірісі ерекшелігі мен дайын өнімді сақтаудың шекті мөлшері шұжық өнімдерін шығаратын кәсіпорынның жалпы қызмет түріне және бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға әсерін тигізеді.

2. Автоматтандырылмаған өндіріс учаскілерінде шикізаттар мен көмекші материалдарды үнемді, әрі тиімді пайдалануды бақылауды күшейту мақсатында біз өндірістік жедел есептеменің алғашқы ретінде «Етті сіңірден тазарту және өңдеу бойынша жедел есептің журналын» қолдануды ұсынып отырмыз. Салада өндіріс шығындарының есебі мен өзіндік құнды калькуляциялау үшін нормативтік есеп әдісін қолдануды дұрыс деп санаймыз. Соған байланысты басқарушылық есепте нормативтік есеп жүйесінің толық сызбасын ұсындық.

Жүргізген зерттеудің нәтижесінде шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындарда жауапкершілік орталықтары болып жабдықтау-дайындау, сату-өткізу, пайда және инвестиция орталықтары болатыны анықталса, ал шығындардың пайда болу орны ретінде әрбір құрылымдық бөлімшелер мен учаскілерді, яғни өндірістің әрбір сатыларын алу қажет. Сонымен қатар әрбір жауапкершілік орталықтары бойынша шығындарды тек есепке алу ғана емес, сондай-ақ шығындарды әрбір орталығын жауапты адам басқару кезінде қаржылық нәтижелерді анықтау да ұсынылды.

3. Тәжірибелік зерттеудің нәтижесінде шұжық өндірісін шикізатпен жабдықтауды іске асыратын негізгі бағыттарды анықтап, зерттеу жүргізген ұйымдардың тәжірибелік қызметтері үшін жабдықтау – дайындау қызметінің құрылымын жинақталған түрде ұсынып, жабдықтау-дайындау қызметінің негізгі шығындарын топтап, өндірістік материалдық қорлардың айналымдылығын жеделдету бойынша тәжірибелік аспектілерді қарастырып, шұжық өнімінің өзіндік құнын қалыптастыратын шығындар баптарының ең ұтымды топтамасын ұсындық.

Зерттеу жүргізген ұйымда сату бюджетін, өндіріс бюджетін, шикізаттар мен негізгі және көмекші материалдардың тікелей шығының бюджетін, еңбекке ақы шығындарының бюджеттік, бөлімше бойынша жиынтық бюджетті, пайда мен зияндар бюджетін қамтитын бюджеттендірудің кешенді жүйесін ұсындық.

4. Диссертациялық жұмыста басқарушылық шешім қабылдау үшін негізі ретінде CVP-талдауды тәжірибеде қолдану мүмкіндігі көрсетілді. Талдаудың бұл түрі – шұжық өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың қызметін жоспарлау мен болжаудың ең тиімді құралдарының бірі болып саналады. Оны тәжірибеде қолдану арқылы шұжық өнімдерін өндіруші кәсіпорындар басшыларына ауыспалы және тұрақты шығындар, сату бағасы мен көлемінің арасында оңтайлы пропорцияны анықтауға, кәсіпкерлік тәуекелділікті азайтуға көмектеседі.

5. Өндірістік тапсырмалардың орындалуын, шаруашылық операцияларды іске асыру заңдылығын, өндірістік ресурстарды рационалды пайдалануды қамтамасыз ету үшін ұйымның ішкі бақылауын жиірек өткізу қажет.

Шұжық өнімдерін өндірумен айналысатын ұйымдар үшін өндіріс шығындарын тиімді, әрі үнемді пайдалану мақсатында және саладағы қызметтердің өзіндік құндарын төмендету үшін негізгі және көмекші материалдарды бірден өндіріс процесіне жеберу, қайталама ресурстарды пайдалану, сондай-ақ жұмысшыларға еңбек ақыны нақты өндірген өнім көлемі мен сапасына қарай есептеу, өндірістегі ақауды болдырмау, өндірістік құрылғылар мен механизмдерді тиімді пайдалану, цехтық үстеме шығындарды бекітілген нормаға сәйкес жұмсау қажет.

1. Управленческий учет и его роль в принятии управленческих решений //Материалы международной научно-практической конференции посвященной 10-летию Стратегии «Казахстан-2030, «Всесторонняя ускоренная модернизация экономики Казахстана и Средней Азии: современность и перспективы», 1 часть - (КазНАУ им. Аль-Фараби, Алматы, декабрь, 2007) – 292-295 бб., 0,38 б.т.

2. Внутренний контроль и аудит //Материалы международной научно-практической конференции, посвященной 10-летию Стратегии «Казахстан-2030», «Всесторонняя ускоренная модернизация экономики Казахстана и Средней Азии: современность и перспективы», 2 часть - (КазНАУ им. Аль-Фараби, Алматы, декабрь, 2007) –228-230 бб., 0,25 б.т.

3. Басқарушылық есеп және оның басқарушылық шешім қабылдаудағы рөлі, //Халықаралық ғылыми тәжірибелік конференцияның материалдар жинағы, «Қазақстан Республикасының экономикалық өрлеуі жағдайында білім беру жүйесін дамыту», (Халықаралық Бизнес Университеті, Алматы, қаңтар 2008) - 0,5 б.т.

4. Өндірістік қызметтің басқарушылық есебі, //Халықаралық ғылыми тәжірибелік конференцияның материалдар жинағы, «III Рысқұлов оқулары», (Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ, Алматы, мамыр, 2008) – 0,5 б.т.

5. Жауапкершілік орталықтары бойынша басқарушылық есепті ұйымдас-тыру проблемалары //ҚазЭУ Хабаршысы. – 2008. - № 2. –112-115бб., 0,5 б.т.

6. Ет және шұжық өнімдері өндіріснде ішкі аудитті ұйымдастыру, //ҚазЭУ Хабаршысы. – 2008. - № 3., 5-8 бб., 0,5 – б.т.

7. Жауапкершілік орталықтары бойынша басқарушылық есепті ұйымдас-тыруды жетілдіру жолдары, // Статистика, есеп, аудит - тоқсандық ғылыми-тәжірибелік журнал, 2008.- №2.- 32-39бб., 0,75 б.т.

Необходимость внедрения управленческого учета в практическую деятельность предприятий по выпуску колбасных изделий производственной деятельности обусловлена следующими факторами:

- современные рыночные отношения требуют, чтобы бухгалтерская служба, с одной стороны, оперативно предоставляла объективную информацию о ходе производственных процессов, с другой – планировала и прогнозировала возможные затраты (результаты) в случае изменения политики управления или внешних условий.

- с развитием частной собственности наряду с внешними, в центре внимания оказываются и внутренние факторы эффективности производственно-финансовой деятельности организации, а также внутренняя отчетность особенно по центрам затрат и ее достоверность, оценка деятельности различных управленческих служб, подразделений и отдельных работников с точки зрения интересов организации в целом;

- в условиях свободного ценообразования требуются реальные рычаги управления себестоимостью выпущенной продукции. Таким образом, научная работа является актуальной.

Цель и задачи исследования. Целью диссертационного исследования является совершенствование методики организации управленческого учета на предприятиях по выпуску колбасных изделиях в условиях рыночной экономики.

Для достижения этой цели в ходе исследования были поставлены следующие задачи:

- изучить организационные и технологические особенности колбасного производства и их влияние на организацию управленческого учета;

- определить центры ответственности и места возникновения затрат на предприятиях по выпуску колбасных изделий, а также методику учета затрат по центрам ответственности и местам их возникновения

- предложить методику бюджетирования затрат и результатов, а также систему управленческого контроля над исполнением бюджетов

- разработать рекомендации по применению методики анализа взаимосвязи «затраты-объем-прибыль» на предприятиях производственной деятельности по выпуску колбасных изделий.

- исследовать теорию и практику организации внутреннего контроля и анализа на предприятиях по выпуску колбасных изделий и внести предложения по их совершенствованию.

Предметом исследования является анализ теории и практики организации и развития управленческого учета и пути его совершенствования на предприятиях по выпуску колбасных изделий.

В качестве объекта исследования избрано колбасное производство ТОО Алматинского мясокомбината г.Алматы и Семипалатинского мясокомбината г.Семей.

В качестве методов исследования применялись системный подход к изучаемым объектам и общенаучные приемы анализа: наблюдение и сравнительный анализ, исторический и логический подходы, комплексность описания объектов исследования и полученных результатов и другие методы.

- определена методика организации управленческого учета, влияющая на организационные и технологические особенности колбасного производства в условиях рыночных отношений;

- определены центры ответственности доходов и расходов и методика учета затрат по центрам ответственности и местам их возникновения на предприятиях по выпуску колбасных изделий, разработаны формы внутренней отчетности;

- предложена методика бюджетирования расходов и доходов на производственных предприятиях по выпуску колбасных изделий и система управленческого контроля над исполнением бюджетов;

- разработаны рекомендации по применению методики анализа взаимосвязи «затраты – объем - прибыль» на предприятиях производственной деятельности по выпуску колбасных изделий;

- определены особенности организации внутреннего контроля и анализа в изучаемых организациях, предложены рекомендации по контролю и анализу производственных затрат и себестоимости.

Применение разработанных автором рекомендаций в практике производственной деятельности будет способствовать повышению качества информационно-аналитической базы, необходимой для принятия оперативных, тактических и стратегических управленческих решений, что позволит рационально организовать снабженческую, производственную и коммерческую деятельность.

To achieve the above mentioned purpose it is necessary to solve the following tasks :

- according to organizational – technological characteristics of sausage producing enterprises to define the peculiarities of organizing managerial accounting and its role in production activity;

- to determine the place of occurring expenses and responsible centers of sausage producing enterprises ;

- to budget sausage production revenues and expenses in order to control its execution to suggest the system of managerial control;

- to analyze interrelation of “Expenses-industry-revenues” of sausage producing enterprises to make methodological suggestions;

- to make recommendations on improving internal control and fast analysis of sausage producing enterprises on the base of research of its theory and practice.

The subject of the research. The subject of the research is to analyze the theory of organization and development managerial accounting in sausage producing enterprises and to consider the ways of its improvement.

The object of the research Sausage producing enterprises like “Almaty et” and “ Semey meat plant” are taken as the object of the research.

Theoretical and methodological basis of the research. Scientific works of domestic and foreign economists on organization and development of managerial accounting, laws and normative acts of Kazakhstan Republic on accounting and production activity, materials of scientific – practical conferences, accounting data of the researched organizations have been used during the research work.

Methods of the research. Scientific methods of systemized analysis, control, comparative analysis, historical and logical thinking, complex description of results and other methods have been used.

The scientific novelty of the research. According to the new requirements to sausage products matters concerning managerial accounting were researched complexly, mainly from theoretic and methodological point of view, suggestions on its further improvement were given.

Main regulations of the research are following:

- in conditions of market relations according to organization and technological peculiarities of sausage production methods of organizing managerial accounting and its importance have been defined;

- responsible centers for revenues and expenses of sausage production were determined and also internal accounting objects were suggested;

- methods of budgeting revenues and expenses of sausage producing enterprises and the system of managerial control on execution of the budget have been offered;

- in sausage production enterprises recommendations were made on utilization of analysis method of interaction of “Expenses-industry-revenues”;

- in research organizations peculiarities of organizing internal control and fast analysis have been defined;