339 Назарларыңызға рахмет. Сабақ аяқталды. Қолданылған əдебиеттер тізімі: 1

339 

 

Назарларыңызға рахмет. Сабақ аяқталды. 

 

Қолданылған əдебиеттер тізімі: 

1. 

Асмолов А.Г. Деятельность и установка. – М.: Просвещение 1998 –

с.42-46 

2. 

Анциферов Л.И., Ездов А.А., Клевицкий В.В. Технологии 

организации самостоятельной работы учащихся с современными источниками 

информации.//  Физика в школе. - №4. -  2011 – с.12-14 

3. 

Громцева О.И. Сценарии уроков по физике. // Современный урок. - 

№4. – 2010г. С.23-25. 

 

 

Омарова Ж.М.

1

, Айдарбекова А.А.

2 

1.Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы, жаратылыстану ғылымдарының 

магистрі 

2. Студент 4 курста, физика-математика жəне жалпы техникалық пəндер 

кафедрасы, мамандықтың «Физика» 

 

«ШАҒЫН КОМПЛЕКТІЛІ МЕКТЕПТЕРДЕ ФИЗИКАЛЫҚ 

ЭКСПЕРИМЕНТТІ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ» 

 

Қазіргі уақытта, яғни ақпараттық технология заманында, жалпы білім 

беретін мектептің түріне, типіне, тіпті орналасқан жеріне де қарамастан білім 

берудің сапасын одан əрі жетілдіру басты, əрі маңызды мəселе болып отыр. 

Қалалық жердегі бала саны көп жəне ауылдық жерлердегі бала саны 

салыстыруға да келмейтін шағын жинақталған жалпы білім беретін 

мектептердің алдына қойған талап та, мақсат та бір.  

Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңында шағын комплектілі 

мектеп оқушыларының саны аз, біріктілген сынып –комплектісі бар, оқу 

сабақтарын ұйымдастырудың ерекше формасы бар жалпы білім беретін мектеп 

деп көрсетілген. 

Республикада шағын комплектілі мектептің үш типі бар: 

–бірінші –бастауыш шағын комплектілі мектеп; 

–екінші –негізгі сатылы шағын комплектілі мектеп; 

–үшінші –жоғары сатылы шағын комплектілі мектеп. 

Олардың бəріне тəн қасиеттер: 

–тек біріктірілген сынып комплектінің болуы (бұл бастауыш шағын 

комплектілі мектепте басым); 

–тек біріктірілген сынып комплектінің жəне бала саны аз жеке 

сыныптардың болуы; 

–тек бала саны аз жеке сыныптардың болуы. [1, б.7 ] 

Əрине, əр істің өз қиындығы, сонымен бірге артықшылығы, жалпы 

айтқанда кез келген жағдайдың өзіне тəн ерекшеліктері бар. Шағын 

жинақталған мектептер негізінен келешегі бұлыңғыр, қазіргі таңда бала санына 

ғана байланысты ауыл мектептері екені белгілі. Осыған дейін де, қазір де 

340 

 

ауылдың шағын мектептері оқу-тəрбие үрдісін іске асыруда күрделі 

мəселелерге, қиыншылықтарға тап болып отырғаны ешкімге де құпия емес. 

Əсіресе оқу үрдісіне байланысты шешілмеген, ғылыми жүйелендірілмеген 

мəселелер толып жатыр. Атап айтсақ, оқу бағдарламасын қазіргі заман 

талаптарына сай іске асыру.  

Алдымен шағын жинақталған мектептердің өзіндік ерекшеліктеріне 

тоқталайын:  

-  Бала санының аздығына байланысты жастары сəйкес емес екі түрлі 

сынып біріктіріледі  

-  Мұғалім 45 минут берілген бір сабақта екі түрлі сыныпқа екі түрлі 

тақырыпты қамтитын дəріс беруі керек  

Оқушы саны аз сыныптарда сабақ берудің жақсы жақтары да баршылық:  

1. 

Оқушы саны аз сыныптағы əрбір оқушы, оның сабақтағы іс-əрекеті 

мұғалім назарында болады;  

2. 

Əр оқушының дара ерекшеліктері, танымдық қызығушылығы 

есепке алынады.  

3. 

Жеке тапсырма беруге, тексеруге уақыт жеткілікті  

4. 

Даму деңгейін бақылап отыруға мүмкіндіктер молаяды.  

5. 

Жаңа педагогикалық технологияларды ебін тауып қолдануға 

болады.  

6. 

Əр оқушымен, қабілетті, үлгерімі төмен оқушымен жеке жұмыстар 

жүргізу мүмкіндігі. 

Шағын комплектілі мектептердегі физиканыоқытудыңзаманауи 

əдістерінінмаңыздыұғымдарының бірі - физикалықэкспериментболып 

табылады. Сонымен қатар зерттеуобъектісі ретіндеғана емес, табиғаттыңбілім 

мен біліктілікке, оқушыларғакөрсету жолындатəжірибелік эксперименттік 

əдістерін əзірлеу болып табылады. Жалпы физика пəнін мемлекеттікстандарт  

бойынша білім беруге қазіргі таңда аса назар аударылуда.Алайда, мектептерде 

физикалық эксперимент өткізу барысында көптеген қиындықтарға тап 

боламыз, ең маңызды қиындық ол көптеген мектептерде құралдар жетіспейді 

немесе мектеп мүлде жабдықталмаған.  

Білім беру проблемаларын шешу үшін Я.В.Ковальский өз идеясын дамыта 

отырып, əр түрлі көзқарастарды ұсынды: 

x Физикасабақтарындақол жетімді құралдар мен қарапайымқұрылғыларды 

пайдалану оқушыларға экспериментті үйде қайтадан қайталауға мүмкіндік 

береді. 

x Күрделі физикалыққұбылыстар менпроцестердің 

жеңілдетілгенмодельдерін қолдану. 

Қарапайым жабдықтардажүргізілген эксперименттерқарапайым 

болғанымен,бірақ оларғанегізделетінқұбылыстар əлдеқайда күрделіболып 

табылады.Құрылғыларды құру мен, өз бетінше эксперимент жүргізу арқылы 

оқушыларда физика пəніне деген қызығушылық арта түседі.  

Физикалық эксперимент жүргізу барысында түрлі аспектілерге бөліп 

қарастыруға болады. (сур. 1) 

341 

 

 

 

 

 

 

Физикалық оқу экспериментінің оқушыларды ұқыптылыққа, төзімділікке, 

қиыншылықты жеңе білуге, ізденушілікке, бақылай білу ептілігін дамытуға, 

политехникалық дағдыларын қалыптастыруға күшті əсер ететіндей тəрбиелік 

маңызы да зор.  

Мектепте физикалық экспериментті тиісті дəрежеде өткізудің ең басты 

шарты - физика кабинетін жабдықтау жəне оның жұмысын жоспарлы түрде 

дұрыс жолға қоя білу. Бұл - физика мұғалімінің ынта-жігеріне жəне іскерлік 

қабілетіне бірден-бір байланысты жұмыс.  

Демонстрациялық эксперимент немесе тəжірибелер сабақ үстіңде 

көрсетіледі, сондықтан, ол сабақтың бір бөлігі болып есептелінеді жəне 

оқытудың басқа тəсілдерімен (əңгімелеу, дəріс, проблемалық баяндау, т.т.) 

бірігіп қолданылады. Демек, демонстрациялық тəжірибелер көрсетпейінше 

физика сабақтарын сапалы өткізуге болмайды.  

Сабақ үстінде физикалық тəжірибелерді көбінесе мұғалім көрсетеді, 

кейде оларды оқушылардың өздеріне де жасатуға болады.  

 

Эксперимент 

арқылы пəнге 

деген 

қызығушылы

қты арттыру.  

демонстрациял

ық эксперимент 

компьютерлік 

моделдеу

 

фронтальды 

лабораторлық 

жұмыстар

физикалық 

практикум 

Үйде 

жасалатын 

экспериментте

Қолмен 

жасалатын 

қарапайым 

құралдар

Үйде 

жасалатын 

тəжірибеле

Үйде 

бақылайтын 

тəжірибелер

 

Құралдар

ды жасау 

Құралдарды 

құрастыру 

(Сур.1)

Физикалық эксперименттін түрлі аспектілері.   

342 

 

Сур.2 

 

Физикалық эксперимент – оқытудың ең нəтижелі, əсерлі əдістерінің бірі. 

Демонстрациялық тəжірибелер көрсетілгенде физика сабағы қызықты өтеді. [2. 

б. 157-158 ] 

Қолмен жасалатын қарапайым құралдарды қарастыратын болсақ. 

Қарапайым эксперименттік құралдар жасау 7 сыныптан бастап ендіріледі. 

Мысалы: «Қатты денелер, сұйықтар мен газдардағы қысым» тақырыбына 

байланысты Паскаль шары.  

Паскаль заңын оқу барысында оқушылар 2 суретте 

көрсетілгендей құрал жасайды. Құрал жасау үшін 

көлемі 2 см

3 

болатын 4 медициналық шприц, 1 шприц - 

10 см

3

, медициналық капельница, екі қаламнын 

тұтқасы алынады. Бұл эксперименттен газдар мен 

сұйықтарда қысымның біркелкі таралуын нақты көре 

аламыз.  Оқушылар өз қолдарымен осындай құрал 

жасай отырып Паскаль заңының дұрыстығына көздері 

жетеді. Сонымен қатар оқулықта берілген құралдан 

қатты ерекшеленеді.  

Яғни, шағын комплектілі мектептерде мұғалім сабақ барысында 

оқушыларға білім беру мақсатымен жүргізілетін эксперименттік жұмыс 

түрлерін əр сабақта қолданылып отырса оқушылардың білім сапасының 

ойдағыдай деңгейде нəтиже беретініне үлкен үміт артуымызға болады.  

 

Пайдаланылған əдебиеттер тізімі: 

1.  «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы.  

2.  Жұсіпқалиева «Мектепте физика курсын оқытудың теориясы мен 

əдістемесі» 

 

 

Косжанова А.Г.

1

, Айткалиев Е.К.

2

 

1.Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы, жаратылыстану ғылымдарының 

магистрі 

2. Студент 4 курста, физика-математика жəне жалпы техникалық пəндер 

кафедрасы, мамандықтың «Физика» 

 

ОҚЫТУДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ 

ТЕХНОЛОГИЯ 

 

АКТ түсінігі, ақпарат алмасу, жіберу, сақтау, өңдеу, жинаудың əдістері 

мен тəсілдерін жинақтайтын жалпыланған түсінік. Ақпараттық жəне 

коммуникативті технологиялар күннен күнге білім берудің əр түрлі салаларына 

енгізілуде. Бұның бірнеше себептері бар, қоғамның ақпараттандырылуы, 

жоғарғы санатты мамандарды дайындау қажеттілігі. Соған қоса, қазіргі 

заманғы мұғалімдер мектептер мен білім беру мекемелері жаңа компьютерлік 

технологиялармен, бағдарламалармен жабдықталуда. Бұл технологиялар мен