3 – курс күндізгі оқу бөлімінің арналған

Кез келген сорттың шаруашылықтық құндылығы тек қана белгілі бір жерден алынған өнімнің көлеміне қарап емес, сонымен қатар оның сапасымен де анықталады. Бұл көрсеткіш өсімдіктің биологиялық ерекешлігіне байланысты болып келеді.

Өнімнің сапасы «Ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу және сақтау» курсында толық қарастырылатын болғандықтан, бұл жерде ол көрсеткіш тек жалпы түрде келтірілген.

¥н алуға арналған астық тұкымдастарының дәндері (бидай, қара бидай және т. б.) жақсы ұндық-нандық қасиетке ие болуы тиіс. Оларды бағалау үшін 1000 дәннің салмағы, өзіндік салмағы, пішіні, мөлшірлігі, нан пісіретін сапасы сияқты белгілерін пайдаланады.

Ұнның нан пісірерлік қасиетін багалағанда 100 г ұннан шыққан нанның көлемі, піскен нанның сыртқы кескіні, түсі, дәмдік сапасы бойыша анықтайды.

Батыс және Орталық Еуропаның кейбір елдерінде дәннің сапасын анықтау үшін, бірнеше корсеткіштен шығатын сапалық коэффициент қолданылады. Бидайдың барлық сорты дәннің сапасы бойынша мынадай үш топқа бөлінеді: А - ең жоғарғы сапа; В — орташа сапа, С —төменгі сапа.

Өнімнің сапасын бағалаған кезде оның негізгі көрсеткіштері (дәннің химиялық құрамы, май белок, крахмал, қанттың көлемі, талшықтың ұзындығы мен жіңішкелігі т. б.) температура, ылғал, жарық, топырақтың құнарлығы, тыңайтқыш сияқты жағдайларға байланысты қатты өзғеріске ұшырайды. Сондықтан, мұндай бағалауды барлық сорттарды өсіргенде агротехникалық және табиғи жағдайлар бірдей, тең жағдайда жургізу қажет. Сонымен қатар өнімнің сапасы әр жылдары әр аудаяда ауытқып отыратындықтан, оларды әр түрлі географиялық аймақтарда көп қайтара тексереді.

Өнімнің сапасына деген талап күшейген нарықтық жағдайда селекционерлер де бұл көрсеткіштреге баса назар аударуда.