2018 жылы мектеп бітірушілерді қорытынды аттестаттау

2018 жылы мектеп бітірушілерді қорытынды аттестаттау

• Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

• Астана, 2018 ж

• Қорытынды аттестаттау – білім алушылардың тиісті білім беру деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында қарастырылған оқу пәндерінің көлемін меңгеру дәрежесін анықтау мақсатында жүргізілетін рәсім

• 2017 жылдың білім алушылары қорытынды аттестаттауды бес емтихан түрінде, оның ішінде біреуін таңдау бойынша тапсырады

• Қорытынды аттестаттауды өткізу мерзімі Министрліктің «Орта білім беру ұйымдарында 2017-2018 оқу жылын аяқтау туралы» бұйрығымен анықталады

• 1) ана тілі және әдебиетінен (оқыту тілі) эссе нысанында жазбаша емтихан
• 2) алгебра және анализ бастамалары бойынша жазбаша емтихан
• 3) Қазақстан тарихы бойынша ауызша емтихан
• 4) орыс, өзбек, ұйғыр және тәжік тілдерінде оқытатын мектептерде қазақ тілінен және қазақ тілінде оқытатын мектептерде орыс тілінен тестілеу
• 5) таңдау бойынша пәннен тестілеу

• Қорытынды аттестаттауды өткізу нысандары

• Музыкалық және көркем мектептер, сонымен қатар өнер мектептерінде шығармашылық сипаттағы қосымша емтихан өткізілуі мүмкін

• Емтиханның ұзақтығы – 3 астрономиялық сағат. Оның ішіне дайындық жұмыстарына бөлінген уақыт кірмейді (білім алушыларға нұсқау беру, мұқаба бетін толтыру, емтихан материалдарын беру)

• Эссе тақырыптарын ҚР Білім және ғылым министрлігі анықтайды, тақырыптары 10 наурызға дейінгі мерзімде ашық баспасөзде жарияланады (емтиханға алдын-ала қойылатын 100 тақырып оның ішінде емтиханның 10 тақырыбы)

• Э С С Е

• Эссе тақырыптары берілген конверттер емтихан басталғанға дейін
• 5 минут бұрын ашылады

• Мектеп бітірушілерге таңдау үшін 10 тақырып беріледі.
• Оның 5-і әдеби, 5-і еркін тақырыпта

• Шамамен
• 2018 жылғы 29 мамырда

• Эссе –шығарма жанрының бір түрі
• Эссе шығармашылық еркіндігін көздейді. Оның барлық көркемдігі сонда, ол кез келген тақырыпта, кез-келген стильде жазылуы мүмкін, яғни, қалай, не туралы болса да. Өйткені, эссе - бұл естіген, көрген, оқығаныңыз бойынша сіздің ойыңыз.
•  
• Эссенің бірінші кезегінде - автордың жеке басы, оның ойы, сезімі, әлемге деген көзқарасы. Бұл шығарманың басты мақсаты.
•  
• Алайда, шығармашылықтың еркіндігіне қарамастан, эссе жанрында жазу оңай емес, сондықтан қандайда бір проблеманың басты идеясын табуда ерекше көзқарастың болуы керектігін назарда ұстаған дұрыс.

• 1. Бай-сұлтандардың образдары М.Әуезовтің «Абай жолы» романының атауымен қандай өзара қатынаста болады?
• 2. Мағжан Жұмабаев өлеңдеріндегі махаббат лирикасы.
• 3. Мен қазақ қыздарына қайран қалам (Ғ. Мүсіреповтің «Ұлпан» романы бойынша).
• 4. Туыстарға көңіл бөлу маңыздылығы жөнінде толғану.
• 5. Өзіндік дарынға қалай қарау қажет?

• Эссе көлемі – 250-300 сөз

• Емтихан материалдарының үлгілері (қазақ тілі мен әдебиеті мысалында)

• Эссе неге? деген сұраққа жауап береді

• Эссенің мақсаты – өзіндік шығармашылық ойлау және сол ойды жазбаша бере білу дағдыларын дамыту

• Эссе тіліне:
• эмоционалдық, экспрессивтік, көркемдік тән.
• Эсседе сленгті, шаблонды фразаларды, сөздерді қысқартудан аулақ болу қажет

• Эссе туралы түсінік
• Эссе – (француз тілінен "essai", ағылшын тілінен "essay", "assay"- талпыныс, жазушылық сынама, очерк; латын тілінен "exagium" – ойлау).
• Бұл шағын көлемді ой бөлісу, қандай болса мәселені еркін баян ету, дәлелді зиятты ізденіс. Эссе бір мәселе немесе сұрақ бойынша жеке көзқарасты білдіріп,
• алдын ала немесе мәселені қанағаттанарлықтай баяндалуына үміттенбейді.
• Үлкен кеңес энциклопедиясы

• өз ойын нақты және сауатты тұжырымдау
• ақпаратты құрылымдау
• негізгі ұғымдарды пайдалану
• себеп-салдарлық байланысты анықтау
• тәжірибені тиісті мысалдармен көркемдеу
• өз қорытындыларын дәлелдеу

• Дәйектер – қоғамдық өмірден, алынған фактілер, оқиғалар, өмірлік жағдайлар мен өмірлік тәжірибелер, ғылыми дәлелдер, ғалымдардың пікірлеріне жүгіну және т.б.
• Әрбір тезиске екі дәйек келтіріледі, себебі бір дәйек келтіру көп жағдайларда жеткіліксіз, үш дәйек ықшамдыққа және көркемдікке бағытталған жанрда жазылған шығарманы «ауырлатуы» мүмкін.

• Эссенің мазмұны келесідей бағаланады:

• Эссеге қойылатын талаптар:
• Бір мәселе немесе сұрақ бойынша жеке көзқарасты (ұстанымын, қатынасын) білдіру
• қоғамтану ұғымдарды сыпайы пайдаланаотырып, мәселелерді теориялық немесе тұрмыстық деңгейде ашу тұрғысынан жауап беру
• қоғамдық өмірдің немесе жеке тәжірибесі фактілеріне сүйене отырып өз ұстанымын дәлелдеуі

• кіріспе
• тезис, дәйектер
• қорытынды.
• Кіріспе және қорытынды бөлімдерде қарастырылып отырған проблемаға назар аударуы қажет (кіріспеде мәселе қойылады, қорытындыда автордың ойы нақтыланады).

• проблема бойынша автордың ойы қысқа тезистер түрінде беріледі;
• автордың ойы дәлелмен нығайтылуы тиіс, сондықтан дәйектеме мәселені тұжырымдаудың алдында болуы мүмкін

• соңында қорытындылауды міндетті түрде қайталау талап етілмейді, олар негізгі мәтіннің немесе атауының ішіне енгізілуі мүмкін;
• дәйектеме мәселені тұжырымдаудың алдында болуы мүмкін;
• мәселені тұжырымдау соңғы қорытындымен сәйкес келуі мүмкін.

• дәйектер,
• қорытынды.
• тезис,

• Эссенің әдеби тақырыбы таңдалған жағдайда авторлық ұстанымға сүйенуге және өзіндік көзқарасты тұжырымдау ұсынылады.
• Тезистерін әдеби туындыларға сүйене отырып, дәйектеу қажет.

• Эссенің еркін тақырыбын таңдаған жағдайда өз ұстанымын көркем туындылардың мазмұнына да, сондай-ақ өз өмірлік тәжірибеге де (жеке әсерлерге, жеке ойларға, білімдерге және т.б.) сүйенумен дәйектеуге болады.

• Әдетте, эссе бір нәрсе туралы жаңа, субъективті рең беретін сөзді және философиялық, тарихи - биографиялық, публицистикалық,
• әдеби - сын, ғылыми-көпшілік, баллетристикалық сипатта болуы мүмкін.

• Эссе тақырыбын қалай таңдау керек?

• Еркін тақырыптар философиялық немесе адамгершілік мәселесі бойынша эссе жазуды болжайды. Тақырыптардың біріне пікір-эссе жазған кезде мектеп бітіруші көркем туындылардың мазмұнына да, өзіндік өмірлік тәжірибеге де (жеке сезімдер, тақырыпқа меншікті ойлар және т.б.) сүйенумен дәйектер келтіруі мүмкін.
• Мәдениет өкілдерінің бірінің пікірін білдіретін дәйексөз түрінде тұжырымдалған эссе тақырыптары еркін пайымдауды негіздейді, ол пікірдің әділдігін растайтын дәйектерді де, сондай-ақ, басқа көзқарастың болу мүмкіндігін дәлелдейтін қарама-қарсы дәйектерді де қамтуы мүмкін.

• Әдеби тақырып «Әдебиет» курсының шеңберінде оқытылған көркем туындыларды талдаумен байланысты. Олар емтихан материалында екі әдеби дәуірлердің: ХІХ ғ. және ХХ ғ. әдебиеті туындылары болатындай таңдалған. Сонымен бірге көркем туындылардың әдеби түрлері және жанрлары алуан түрлі келтірілген.
• Мектеп бітіруші поэзиямен байланысты эссе тақырыптарын кем дегенде екі өлеңнен мысал келтіре отырып ашуы тиіс. Кіші эпикалық нысанды туындылармен байланысты эссе тақырыптары бір-екі туындының мысалында ашылады (олардың саны бітірушінің өзінің қалауына қарай ұлғайтылуы мүмкін).

• ұзақ кіріспе
• детальдар санының жетіспеушілігі
• мысалдары суреттелмей берілген пайымдаулар
• көпсөзділік
• ұзын сөйлемдер
• ғылыми терминдерді қолдану, энциклопедиялық сөздерді келтіру эссені түсінуді ауырлатады және оқушының назарын басқа жаққа аударады

• Эссе жазу барысында жиі кездесетін типтік қателіктер

• Емтиханға қатысушыларға орфографиялық және түсіндірме сөздіктерді, афоризмдер жинағын қолдануға рұқсат етіледі

• Тапсырмалар саны:
• ҚГБ - 5 тапсырма
• ЖМБ және математика тереңдетіліп оқытылатын мектептерде (сыныптарда)
• 6 тапсырмадан

• Тапсырмалар теориялық материалды және есеп шығару әдістерін меңгеру деңгейін, есептерді шығара білу мүмкіндігін, функционалдық сауаттылығын анықтауға бағытталады.
• Емтихан тапсырмалары оқу бағытына сәйкес құрастырылды (жаратылыстану-математика, қоғамдық-гуманитарлық бағытында, математика тереңдетіліп оқытылатын).
• Емтихан тапсырмаларының мазмұны оқыту бағытына сәйкес «Алгебра және анализ бастамалары» пәні 10-11 сыныптарға арналған оқу бағдарламасының барлық тарауларын қамтиды.

• Алгебра мен анализ бастамаларынан жазбаша емтихан

• Емтиханға 5 астрономиялық сағат бөлінеді

• «Алгебра және анализ бастамалары» пәні бойынша оқу бағдарламасының тараулары

• «Алгебра және анализ бастамалары» пәні бойынша оқу бағдарламасының тараулары

• Емтихан жұмыстарының тапсырмаларын «Есептеулер», «Өрнектерді тепе-тең түрлендіру», «Теңдеулер мен олардың жүйелері», «Теңсіздіктер мен олардың жүйелері», «Функция және оның графигі», «Мәтінді есептер» бөлімдері бойынша құрастыру ұсынылады.
• Мәтіндік есептерде жазық фигураның ауданы және дене көлемін табу, ең үлкен немесе ең кіші мәнді табу есептерін және т.б. құрайды.

• Емтихан тапсырмаларының бөлінуі:
• 1) қоғамдық-гуманитарлық бағыты үшін үш тапсырма - А деңгейі, бір тапсырма - В деңгейі, бір тапсырма - С деңгейі барлығы 5 тапсырма (3А + 1В+1С);
• 2) жаратылыстану-математика бағыты үшін үш тапсырма - А деңгейі, екі тапсырма - В деңгейі, бір тапсырма - С деңгейі, барлығы 6 тапсырма (3А + 2В +1С);
• 3) математика пәнін тереңдетіп оқытатын мектептер (сыныптар) үшін 6 тапсырма - А деңгейі-1 тапсырма, үш тапсырма - В деңгейі, екі тапсырма - С деңгейі, барлығы 6 тапсырма (1А + 3В + 2С).
• Суреттер, кестелер, графиктер және т.б. қаламмен салынады.

• Барлық тапсырмалар А, В, С, деңгейлеріне бөлінеді:
• А деңгейінің тапсырмаларын орындау үшін оқушыларда күрделі емес есептеулер мен түрлендірулерді, теңдеулер мен теңсіздіктерді шешудің стандарт тәсілдерін меңгеру бойынша базалық білімдері мен дағдылары болуы тиіс;
• В деңгейі – күрделілігі орташа деңгейдегі тапсырмалар;
• С деңгейі тапсырмаларын орындау үшін оқушыларда оқу бағдарламасымен бекітілген көлемде терең теориялық білімі болуы тиіс.

• Билеттердің саны – 30, әр билетте - 3 сұрақ.
• 1-2-сұрақ – ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі Қазақстан тарихы курсы материалдарын қамтиды;
• 3-сұрақ – практикалық түрде беріледі (тарихи карталар, терминология бойынша жұмыс, тарихи тұлғаны сипаттау).

• Егер білім алушы билет бойынша жауап бермесе, комиссия оған екінші билет алуға мүмкіндік береді (бұл жағдайда жауап бір балға кемиді).

• Қазақстан тарихынан ауызша емтихан

• Емтиханда қазіргі заманғы техникалық құралдарды пайдалануға тыйым салынады. Барлық қажетті қосымша материалдарды (карталар, сызбалар, кестелер және т. б.) мұғалімі дайындайды.

• Білім алушы дайындалу үшін 20 минут уақыт беріледі

• Тест үш блокқа бөлінген 40 сұрақтан тұрады:
• лексико-грамматикалық блок – бір дұрыс жауабы берілген 20 тест тапсырмадан тұрады;
• «Тыңдалым» блогі– 200-250 сөзден тұратын 2 мәтін, бір дұрыс жауабы бар 10 тест тапсырмасынан тұрады,;
• «Оқылым» блогі – 200-250 сөздерден тұратын 2 мәтін, бір дұрыс жауабы бар 10 тест тапсырмасынан тұрады,.

• Тестілеу
• Оқыту қазақ тілді емес мектептерде қазақ тілі
• Оқыту орыс тілді емес мектептерде
• орыс тілі

• Тестілеудің уақыты –
• 80 минут

• Шет тілі
• - лексико-грамматикалық 20 сұрақ бір дұрыс жауабы бар,
• - «Тыңдалым» блогі әрқайсысы 200-250 сөзден тұратын екі мәтін негізіндегі 10 сұрақ,
• «Оқылым» блогі (2 мәтін, 200-250 сөз, мәтін бойынша 5 тест тапсырмасы).

• Таңдау пәндері бойынша тестілеу («Шет тілі» және «Информатика» пәндерінен басқа) 40 тест тапсырмасынан тұрады, 60 балмен бағаланады:
• оның ішінде 20 тест тапсырмасы бір дұрыс жауаппен берілген (бұл 20 балды құрайды)
• 20 тапсырма бір және одан көп дұрыс жауаптарымен бағаланады (бұл 40 балл)

• Информатика
• Емтихан тестілеуден және практикалық тапсырмалардан тұрады:
• - бір дұрыс жауабы бар 20 тест тапсырмасы;
• - 7 практикалық тапсырма.

• Таңдау бойынша пәндер:
• Физика,
• Химия,
• Биология,
• География,
• Геометрия,
• Дүние жүзі тарихы,
• Әдебиет,
• Шет тілі (ағылшын, француз, неміс)
• Информатика.

• Тестілеудің ұзақтығы:
• Биология, География, Дүниежүзі тарихы, Әдебиет,Физика, Химия, Геометрия таңдау пәндері бойынша тестілеуге 80 минут уақыт бөлінеді.

• Таңдау пәні бойынша тестілеу

• Эссе екі бағамен бағаланады.
• Эссені тексерген кезде мынадай дағдылардың қалыптасу деңгейі бағаланады:
• мәтінді ұсынылған тақырыпқа сәйкес жазу;
• эссенің тезистік-дәлелді бөлігін өзіндік пікірін келтіре отырып, ойын логикалық баяндауы;
• дәйектелген пікірді келтіре отырып, сенімді дәйектерді таңдау; қойылған мәселелерге автордың қатысын анықтау, өз ұстанымын басқа көзқараспен салыстыру;
• эссенің түріне, жанрына және тақырыбына сәйкес тілдік құралдарды таңдауды жүзеге асыру;
• мәтінді әдеби тіл нормаларына сәйкес ресімдеу.

• Бағалау 
• Оқыту тілі және әдебиет (эссе)

• Эссенің мазмұнын бағалау өлшемдері

• Сауаттылықты бағалау өлшемі

• Эссеге қойылған балды бес балдық бағалау жүйесіне ауыстыру шкаласы

• Білім алушы емтиханға қойылған бағамен келіспеген жағдайда, емтихан бағасы жарияланғаннан кейінгі келесі күні 13 сағат 00 минутқа дейін аудандық, қалалық білім бөлімдерінің, білім басқармаларының жанынан құрылған Комиссияға (бұдан әрі – Комиссия) шағымданады.

• Емтихан жұмысының нәтижесін шығаратын балдар төмендегі ережелерге негізделіп анықталады:
• - егер екі емтихан алушының қойған балдары сәйкес келсе, онда бұл балдар қорытынды балл болып табылады;
• - егер екі емтихан алушының қойған балдарында болмашы айырмашылық анықталса, онда қорытынды балл сандары дөңгелектеу ережелеріне сәйкес дөңгелектеумен екі емтихан алушының орташа арифметикалық балдары ретінде анықталады;
• - егер екі емтихан алушы қойған балдарда маңызды айырмашылық анықталса, онда қосымша (үшінші) тексеру тағайындалады.

• Екі емтихан алушы қойған балдардағы маңызды айырмашылық – 7 және одан көп балдардағы айырмашылық болып табылады

• Емтихан жұмысының нәтижесін шығаратын балдар төмендегі ережелерге негізделіп анықталады

• Емтихан жұмысы бір бағамен бағаланады

• Математика пәнінен бағаны қою кезінде маңызды және маңызды емес қателерді атауға болады

• «Алгебра және анализ бастамалары»

• Көрнекті емес жағдайларды міндетті түрде негіздеу қажет. Мысалы, теңдеудің екі жағын квадраттауды түсіндіру, квадрат теңдеудің жалпы формулаларын, тригонометрия формулаларын және т.б. жазу қажет емес.
• Бірақ бөгде түбірдің болуын, түбірлердің болмауын, жазық фигураның ауданын және дененің көлемін табуды суретте қосымша сызықтарды жүргізуді және т.б. міндетті түрде негіздеп көрсету қажет.
• Емтихан жұмысын рәсімдеуде емтихан тапсырмаларын орындау барысында келесі талаптар сақталуы тиіс:
• - есептің шығарылуының дұрыстығы;
• - есептің шығарылуының негізделуі;
• - есептің шығарылуының толықтығы;
• - есептің шығарылуының тиімділігі;
• - емле ережесінің сақталуы.

• Бағалау өлшемдері

• Базалық деңгей:
• Қазақстан тарихындағы негізгі фактілерді, құбылыстар мен процестерді әлемдік тарихтың құрамдас бөлігі ретінде қарастыра білуі, тарихи оқиғаларды уақыт шеңберімен баяндай алуы.
• Жоғары деңгей:
• тарихи білімдерін теориялық, фактологиялық, хронологиялық, картографиялық қосымша деректер арқылы және тарихи тұлғаның қоғамдық саяси қызметі мен ұлт тарихында алатын орнын салыстырмалы талдауы негізінде себеп-салдарлық байланыстарды анықтау, жағдаяттарды талдау;
• жинақтау, бағалау негізінде ой қорытынды жасау.

• Бағалау. Қазақстан тарихы

• Әрқайсысы ең жоғары 10 балмен бағаланатын 1 және 2 сұрақтарды бағалауға қойылатын талаптар:
• базалық деңгейдегі жауапқа 1-6 балл;
• жоғары деңгейдегі жауапқа 7-10 балл.
• .

• 3-сұраққа сәйкес бағалау өлшемдері:
• Қазақстан тарихындағы негізгі фактілерді, құбылыстар мен үдерістерді тарихи карта арқылы көрсету;
• тарихи фактілерді, құбылыстар мен үдерістерді тірек-сызбаларға түсіру, хронологиялық тізбек құру;
• тарихи тұлғаның қоғамдық саяси қызметі мен ұлт тарихында алатын орын бағамдау;
• иллюстративті материалдар арқылы оқиға желісін баяндау.