1731 ж. – Xixғ. екенші жартысы. XVIII ғасырдың 20

Бұрынғы социалистік жүйедегі рес­пуб­ликаны жаңа тәуелсіз мемлекетке ал­мас­тыру 1990 жылдың 25 қазанынан бас­талып, 1991 жылдың 16 желтоқсанында аяқталды. Қазақ мемлекеттілігінің тәуел­сіздігі КСРО-дай алып империяның күй­ре­уі­нің салдарынан қалыптасқанымен, оның саяси-құқықтық негізін басты үш құжат, атап айтқанда: 1990 жылғы 25 қа­зандағы «Қазақ Кеңестік Социалистік

Рес­публикасының Мемлекеттік егемендігі туралы декларация», 1991 жылғы 10 желтоқсандағы «Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының атауын Қазақ­стан Республикасы деп өзгерту туралы» Қазақ КСРінің заңы және Қазақстан Рес­публикасы Жоғарғы Кеңесінің 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабылдаған «Қа­зақ­­стан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң құрады. Аталған құжаттар ішінде «Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы декларация» тәуелсіздік жолындағы бірінші конс­титуциялық акт болып табылады.

Жоғарғы Кеңес «Мемлекеттік егемендік туралы Декларацияны» 1990 жылы 25 қазан күні 18 сағат 55 минутта қабылдады. «Мемлекеттік егемендік туралы Декларацияда» Қазақстан аумағынын біртұтастығы мен оған жат көзкарас, қарсы әрекеттер болмайтындығы бекітілді. Декларацияда аса маңызды мәселе — республиканың өз бюджетін қалыптастыратындығы айқындалды. Казақстанның мемлекеттік егемендігі туралы Декларация — еліміз Конституциясының негізіне айналған республиканың тұңғыш заң актісі. Бұл құжатта Қазақстан «халықаралық қатынастардың дербес субъектісі болуға, сыртқы саясатты өз мүдделеріне сай белгілеуге, халықаралық ұйымдардын қызметіне қатысуға құқығы бар» егемен мемлекет деп жарияланды. Декларация алғаш рет табиғи ресурстардың, экономикалык және ғылыми-техникалық әлеуетінің Қазақстан меншігінде болуының ерекше құқығын баянды етті. Егер егемендік қағидаттарына қайшы келетін болса, Қазақстан аумағында КСРО заңдарын тоқтату құқығын белгіледі. 1990 жылғы 25 қазанда Қазақ КСР-інің мемлекеттік егемендігін жариялау — Қазақстан үшін өз дамуының жолын дербес анықтау мүмкіндігін ашқан тұңғыш акті болды.

Қазақ КСР-інің 1991 жылғы 10 жел­тоқсандағы заңымен Қазақстан Респуб­ли­касы болып қайта аталуына байланысты аталған құжат «Қазақстан Республика­сы­ның Мемлекеттік егемендігі туралы декларация» деген жаңа атауға ие болды. Қазіргі кезде Декларацияны бағалауда екі ұста­ным орын алып отыр. Біреулер: ол Қа­зақстанның мемлекеттік құрылысына қан­дай да болсын елеулі өзгерістер енгізген жоқ, сондықтан тәуелсіз және социалистік емес мемлекет идеялары баяндал­ған акт болып есептеле алмайды деп пай­ым­дай­ды. Екінші біреулері Декларация тәу­ел­сіз­дікті және мемлекет дамуының со­циа­листік емес жолының бастауын қа­ла­ды. Құжатта социалистік федеративтік мем­ле­кеттің принципін, ұйымдастырылу тәртібі мен қызметін теріске шығарған ережелер баяндалған және ол бұрын орын алмаған тың жаңалықтарды ұсынды деп есептейді.

Жоғарыда атап көрсетілгендей, Қазақ­стан Республикасы Тәуелсіздігінің орны­ғуы­ның және қалыптасуының негізін жо­ғарыда аталған үш тарихи құжаттың құ­рағандығын көруге болады. Сондықтан да еліміздің тәуелсіздік тарихын жазуда және оқытуда осы аталған тарихи құжа­т­тарға айрықша маңыз беру керек.