19
2 Теориялық бөлім
2.1 HTMLтілі
HTML – бүкіләлемдік тордағы құжаттарды орнастырудың стандартты тілі.
Көп веб-беттерде HTML тілінде орнастырудың сипаттамасы болады. HTML тілі
браузерлармен интерпретицияланады және пайдаланушыға лайықты құжат
ретінде көрсетіледі.
Бүкіләлемдік торда HTML-беттер, әдетте, браузер арқылы желіден HTTP
немесе HTTPS хаттамасымен қарапайым мәтін түрінде немесе сығылу арқылы.
Бастапқыда HTML тілі құжаттарды қосу (шығару) құралдарына байлаусыз құрау
мен өңдеу құрылғысы ретінде ойластырылған және жасалған. Идеал түрде HTML
белгісімен мәтін стилистикалық және құрылымдық түзетулерсіз әртүрлі
техникалық қамтамасыздандырулармен (қазіргі компьютердердің түсті экраны,
органайзер монохромды экраны, өлшемі шектелеген ұялы телефон экраны немесе
мәтінді дыбыстық қосатын құрылғы және бағдарлама) құрылғыда қосылуы
қажет. Алайда HTML қазіргі кезде қолдануы бастапқы мақсатынан өзгеше.
Мысалы, TABLE тегі құжатта кесте жасау үшін қолданылады, бірақ
элементтердің бетте орналасуының безені ретінде жиі қолданылады. Уақыт өте
келе HTML тілінің платформаға тәуелсіздігінің бастапқы идеясы қазіргі заман
мультимедия және графикалық безен қажетілігіне құрбанға шалынды.
Бұл аббревиатура Hyper Text Markup Language ретінде ашылады және
гипермәтінді белгі тілі деген мағына береді. Оны әйгілі WWW бүкіләлемдік тор
негізін құраған Тим Бернерс-Ли (сол уақытта бар SQML тілі негізінде), қазіргі
уақытқа дейін интернеттің W3c консоциум ішінде (оны тағы W3C (validator) деп
атайды) жаңа стандарттарын жасау жұмысына қатысып жүр.
Айта кетсек, HTML тілінің бірінші нұсқасы өткен ғасырдың тоқсаныншы
жылдарында пайда болды және ең біріншіден ақпаратты ғылым ортасына беруге
бағдарланған, алайда осы кезден бастап бүкіләлемдік тордың әйгілігін бағалай
бастаса болады.
Бұған дейін интернет тек бірнеше білетін және қызығатын адамдардың
пайдалануында болатын, бірақ HTML және оның жөндем кодын пайдаланушыға
түсінікті және ыңғайлы түрге келтіретін (веб бет немесе, жиі айтылатын, веб
құжат ) бірінші браузерлардың пайда болуынан бастап, бүкіләлемдік тор өзінің
салтанатты шеруін бастады. Мүмкін, гипермәтінді белгі тілінің пайда болуын
мәтіндіктен графикалық операциялық жүйеге ауысына теңестірсек болады.
Менің ойымша көбіне қызық болатын осы белгі тілінің дамуының
шапшыңдығы мен нюанстары. Сонымен, бірінші нұсқаның пайда болғаннан
бірнеше жыл өткеннен кейін Тим Бернепс-Лидің қолға алуымен W3C (World Wide
Web Consortium) консортиумы жасалынды, бұл стандарттарды орнықтырушы
20
болуы және нашар салдарға келтіруі мүмкін құрастырушылардың шашырап кету
мен бос жүруіне жол бермеуге тиісті болатын. 1994 жылы гипермәтінді белгі
екінші нұсқасы жасалынып жатыр, ал 1995 жылы CSS (каскад түрдегі кестелер)
қолдауымен HTML 3 жұмысы жүріп жатыр. Сол уақытта жаңа браузер Мозаика
пайда болып бедел жинады, тез уақыт аралығында Netscape Navigator-ға қайта
жасалынды. Microsoft Netscape Navigator-ды өзінің Windows интеграциясы үшін
сатып алмақ болды, бірақ бұл браузердің құрастырушылары келісім берген жоқ
(нәтижесінде Mozilla Firefox пайда болды), нәтижесінде біз қазіргі күнге дейін
Microsoft өзі ойлап тапқан - Internet Explorer - Мозаиканың ашық код базасынан
жасалынғанын қолданып жүрміз. Бір қызығы, IE (ең әйгілі операциядық жүйеде
қайта орнатылғаны үшін) браузерлар рейтингінде Netscape Navigator-ды шығара
алды, алайда орнына жаңа ойыншыларды тапты (тегін браузер Opera, Mozilla,
бүгінгі көшбасшы Google Chrome және басқалары). Осы уақыт аралығында
браузер құрастырушылары жиі "паравоз алдында жүгірді"(валидатор) және
өздерінің стандарттарын енгізді, өйткені W3C-дағы HTML форматымен жұмысы
айтарлықты баяу жүрді.
Осындай шаруына көріп консорциум бір 1997 жылда үлкен секіріс жасады
- белгі тілі екі өзгеріске ұшырады, 3.2 версиясынан 4.0 версияна дейін, содан
кейін (1999 жылы) және қазіргі күнге дейін қолданатын версияға дейін - HTML
4.01. Осыдан кейін, сенесіз бе, стандарт шамамен он екі жыл ауысқан жоқ
(барлығына бәрі ұнады, браузер құраушыларына да, W3C валидатор командасына
да).
Қазір консорциум браузер құраушылар конгломератының бастауымен
форматпен жұмыс жасау активті түрде жүріп жатыр, алайда оның пайда болуын
жақын болшақта күту керек емес шығар. Дегенменде кейбір жаңадан енген
HTML 5 форматы кейбір браузерлермен қолданып жатыр. Шамамен дәл осылай
кейін де жалғаса береді - жаңа формат бөлік-бөлік болып ене бастайды, бірақ
оның толық барлық браузерлармен қолдауы көп уақытты алады.
Сонымен, HTML көмегімен біз web беттер (құжаттар) құрамыз. Көптеген
бірдей домен аттарға тиесілі web беттер сайт деп аталады. Сайт құрамына кіретін
web беттер физикалық түрде бір жерде болуы және кез-келген пайдаланушыға 24
сағатта ашылуы керек екені түсінікті. Осы мақсаттарға web желілер арналған,
әдетте арнайы құралдарылған, мекемеде орналасқан және осы мақсатты
орындауға ккелтірілген қарапайым компьютер түрінде. Web желілер тұрақты
және кеңсызықты интернетке рұқсаты бар, өйткені пайдаланушылар жердің кез-
келген нүктесінде және кез-келген ауқамда сіздің сатйыңызға рұқсат алу үшін.
Сайттарды орналастыруда орын беру қызметі аталмыш хостерларды
ұсынады, және де, әрине, осығаг ақша жасайды бірақ та табиғатта тегін хостинг
ретінде жағымды ерекше жағдай болады. Сіздің сайтыңызды көру санына
байланысты сізге web желі толығымен (ерекшеленген желіні көрсету қызметі)
және оның кішкене бөлігі (виртуалды хостинг немесе ерекшеленген виртуалды
хостинг) керек болуы мүмкін. Сіздің сайтыңыздың кез-келген беті (құжаты) өзінің
қайталанбас мекен-жайы немесе, басқа сөзбен айтқанда, URL (Uniform Resouse
Locator) болады. Пайдаланушы компьютер экранында осы беттің мазмұнын көру
