62
4. Экономикалық бөлім
Бұл бөлімде G&N GARANT сақтандыру компаниясының интернет
сайтының экономикалық тұрғыдан қарағанда тиімділігі бағаналады. Яғни,
экономикалық, әлеуметтік және техникалық тиімділігі бағаналады.
Экономикалық тиімділігін бірнеше көрсеткіш бойынша анықталады. Олар:
жобаны жүзеге асыру көлемі, жылдық экономикалық тиімділік,
инвестицияның ақталу мерзімі және т.б.
4.1. Тиімділігін бағалау
Жүйенің тиімділігі деп оның қолданылуы барысында белгілі шарттар
мен сапаға байланысты мақсатқа жету жолындағы жүйенің қасиеті.
Тиімділіктің көрсеткіштері жүйенің жұмысты жүзеге асырудағы
бейімділік деңгійі мен ақпарат жүйесінің оптималды жұыс істеуінің
көрсеткіші болып табылады.
Кардиналды көрсеткіш деп жүйенін экономикалық тиімділік көрсеткіші
саналады, яғни шығындық жүйенің құрылуы мен тиімді жұмыс атқаруын
сипаттайды.
Сонымен қатар, экономикалық тиімділікпер қатар әлеумуттік және
техникалық тиімділіктерді айтып өтіге болады. Оларды локальды тиімділік
деп те қарастыруға болады.
4.2 Техникалық тиімділікті бағалау
Техникалық
тиімділік
ақпараттық
жүйенің
жетістіктерін
–
эрготехникалық жүйелерінің әр түрлі режимде,ғылыми – техникалық
деңгейде қарастырылып дұрыс әрі пайдалы жұмыс атқару көрсеткіші.
Ғылыми – техникалық деңгей ақпараттық жүйенің көрсеткіштер
жүйесімен сипатталады және қазіргі заманғы ғылым, техника мен ғылыми
техникалық прогреске сай техника – эксплуационндық көрсеткіштермен
сипатталады.
Техника – эксплуационндық тиімділік көрсеткіштері әртүрлі болады.
Техника – эксплуациондық көрсеткіш ретінде АЖ - нің көптеген рейтингтік
көрсеткіштері және сенімділік көрсеткішері бола алады. Олар: қызмет
көрсететін
абоненттер
саны,өткізу
қабілеті,ақпараттарды
жіберу
жылдамдығы, тактілік жиілігі, мерзімдік кедергілер, ақпарат сақтау көлемі,
қызмет көрсету технологиясы және т.б.
Техникалық тиімділікті бағалау үшін сенімділік көрсеткішерін қолдану
қажет. Төменде сенімділік жүйесінің негізгі көрсеткіштері келтірілген және
олардың ГОСТ 27.002-80 «Техника сенімділігі. Анықтамалар мен терминдер»
сай анықтамалары берілеген.
63
Сенімділік көрсеткіштеріне ГОСТ 27.002-80 «Техника сенімділігі.
Анықтамалар мен терминдер» сай мүлтіксіздік көрсеткіші, ремонтқа
жарамдылық көрсеткіші және төзімділік көрсеткіші.
Мүлтіксіздік көрсеткіші:
– мүлтіксіз жүмыс істеудің мүмкіндігі – деп белгілі бір аралықта
жүйенің тоқтап калу мүмкіндігінің болмауы;
– тоқтап қалу мүмкіндігі – кері өлшем, белгілі бір аралықта жүйенің
тоқтап калу мүмкіндігінің болуы;
– тоқтап қалуға дейінгі орташа атқарылған жұмыс – бірінші тоқтап
калуға дейінгі атқарылған жұмыстың математикалық күтімі.
Жобаланған жүйеге есептелген мүлтіксіздік көрсеткіштері:
– 8 сағаттық аралықтағы мүлтіксіз жүмыс істеудің көрсеткіші 0,998 тең;
– тоқтап қалу деңгейі 0,002 тең;
– тоқтап қалуға дейінгі орташа атқарылған жұмыс уақыты 2,5 жылға
тең;
Ремонтқа жарамдылық көрсеткіші:
– жұмыс істеу күйінің қалпына келтіру мүмкіндігі – қалпына келтірі
уақыты жұмыс істеу күйінен аспайды;
– жұмыс істеу күйінің орташа қалпына келтіру мүмкіндігі (Т
в
) –
математикалық күтім уақытына байланысты.
Жобаланған жүйеге есептелген ремонтқа жарамдылық көрсеткіші:
– 1 сағат ішінде бастапқы күйіне келтіру мүмкіндігі – 0,88-ге тең;
– орташа қалпына келтіру уақыты 35 мин тең .
Сенімділік кешенді көрсеткіштері:
– даярлық еселігі (К
г
) – еркін уақыт аралығында, белгіленген
шарттарды орындауда қарастырылмайды.
,
Тв
То
То
Kг
Т
о
– тоқтап қалуға дейінгі атқарылған жүмыс көлемі,
Т
в
– жұмыс істеу күйінің орташа қалпына келтіру уақыты.
– шұғыл даярлық еселігі – еркін уақыт аралығында жүмыс істеп кету
мүмкіндігі;
– техникалық игеру еселігі – жұмыс істейтін күйдегі математикалық
болжамның сомасына жүйенің қатынасы.
Тn
Тв
То
То
Кти
,
Т
п
– жоспарлы техникалық күтудің және жөндеудің орындалуы,кесімді
жүйенің бір тоқтауға дейінгі кеткен уақыт.
64
Жобаланған жүйеге есептелген тиімділіктің кешенді көрсеткіштері:
– даярлық еселігі ( К
г
) 0,99 тең;
– шұғыл даярлық еселігі 0,9 тең;
– техникалық игерушілік еселігі (К
ти
) Т
п
= 12 cағат (720 мин) болғанда
0,99786 тең.
Жүйенің топтастыруына сәйкесінше сенімділіктің деңгейлерінің, іскер-
даярлықтың өлшеулі еселігін және қарапайымның ең көп уақытын, ИЭИ
ДВГТУ сертификаттауының орталығының әзірле- интернет-өкілдігі биік
сенімділіктің үлгісінің жүйе деп қарастырылады.
4.3 Әлеуметтік тиімділікті бағалау
Техникалық тиімділік көрсеткіштерін есептеу ақпараттық жүйенің
тиімділігін бағалауға алып келеді. Бірақ ақпараттық жүйені құру
экономикалық және әлеуметтік мүдделерге байланысты болады. Жергілікті
көрсеткіштерді дамыту да экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштерді
жетілдірі әдісі болы табылады.
Әлеуметтік әсер міндетті түрде есепке алынуы керек,себебі әлеуметтік
көрсеткіштерді камтамасыз ету ақпараттық жүйені кұрудың негізгі мақсаты
болып табылады,сонымен қатар АЖ жұмыс істеуі кері әсерін беру мүмкін.
Әлеуметтік бағалау салдары әлі ойлап табылмаған,кейде мүлде
қолданылмайды. Сондықтан, егер АЖ әлеуметтік тиімділік көрсеткіштерін
колданылса,онда олар сапалық деңгейде жиірек тұжырымдалады.
Интернет – сайтты құрудың әлеуметтікң тиімділігін әсері былай
сипатталады:
– менеджердың интернет сайт клиенттарымен жұмыс істеу көлемін
арттыру;
– клиенттерге интернет сайт жайлы барлық ақпараттарды беру арқылы
клиеннтік базаны кеңе»ту;
– клиеннтерге қызмет ету сервисінің деңгейін кеңейту;
– рыноктагы интернет сайттың ұсыныстарын жақсарту;
– мағлұматтарды сақтаудың снімділігін арртыру.
4.4 Экономикалық тиімділік бағалау
Сақтандыру сайтының экономикалық тиімділігінің көрсеткіштерін
жасауға кеткен шығынның жарамдылығына және функциалы жұмыс істеуін
сипаттайды. Бұл көрсеткіштер шығын және кіріс көлемін салыстыру қажет :
зерттемелі шығындар, ақпараттық жүйенің енгізу мен құру, және де
эксплуатацияға кеткен қаржы,қай жағыннан есептесек те нәтежесі кіріс болу
керек.
Шығынды есебтеу қиынға соқпайды , ал пайда жиі сараптама жолымен
анықталады және тағы да басқа жүйелерімен сипатталады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
