1 требования к структуре умк дисциплины

 
39 
Бақылау сҧрақтары: 
1.Кескіндерді тану немесе техникалық кӛру жүйесі дегеніміз не? 
2.Бейнелерді і ӛңдеу жұмыстарына  қандай жұмыстар жатады? 
3.Компьютерлік графика нені зерттейді? 
4.Автоматтандырылған жобалау жүйелері  дегеніміз не? 
5.Компьютерлік  графиканың даму тарихы. 
6.Компьютерлік графиканың негізгі қолданылатын облыстарын атаңыз. 
7.Компьютерлік графика қандай түрлерге бӛлінеді? 
8.Векторлық графика деп қандай графиканы айтамыз? 
9.Растрліқ графика деп қандай графиканы айтамыз? 
10.Фрактальдық графика мысалдарын келтіріңіз. 
 
2-ші лекция. Компьютерлік графиканың негізгі  қҧрылғылары  
 

Графикалық  бейнелерді  шығару  қҧрылғылары  және  олардың  негізгі 
сипаттамалары. Мониторлар.  Видеоадаптерлер. Принтерлер.  Плоттерлер.  

Графикалық  бейнелерді  енгізу    қҧрылғылары  және  олардың  негізгі 
сипаттамалары.  
 
2.1.  Графикалық  бейнелерді  шығару  қҧрылғылары,  және  олардың  негізгі 
сипаттамалары. Мониторлар.  
 Дербес  компьютердің  ең  негізгі  құрама  бӛліктерінің  бірі  монитор  мен 
бейнеадаптерден  тұратын  бейнежүйесі  болып  табылады.  Монитор  экранға  текстік  және 
графикалық  ақпаратты  компьютермен  жұмыс  істеушілер  кӛріп,  қабылдау  үшін 
қолданылады.    Қазіргі  кезде  мониторлардың  түрлері  ӛте  кӛп.  Олар  негізінен  растрлық 
және  векторлық  дисплейлер  болып  екіге  бӛлінеді.  Ал  олардың  ӛзін    экранының  түріне 
байланысты тӛмендегідей түрлерге бӛлуге болады:  
− 
Электронды-сәулелік трубкалар (ЭСТ) негізінде жасалған дисплейлер; 
− 
Сұйықкристалды дисплейлер (СК);  
− 
Плазмалық дисплейлер.  
Электронды-сәулелік  трубкалар  негізінде  жасалған  мониторлардың  түрлері 
телевизорларға  ұқсас.  Қазіргі  кездегі    дербес  компьютерлерді  сұйықкристалдық  немесе 
плазмалық    технологиялармен  жасалған  «жұқа»    мониторларға  қосуға  болады.  Барлық 
ноутбуктар    сұйықкристалдық  мониторлармен  жұмыс  жасайды.  Сұйықкристалдық 
монитор  электр  зарядтарын  тигізгенде  ӛздерінің  оптикалық  қасиеттерін  ӛзгертетін, 
арасында сұйықкристалдар бар, екі әйнек пластинадан тұрады.  
Мониторлар әдетте үш параметр, яғни дюймдегі диогональ ӛлшемі, нүктені ажырату 
қабілеті  және  герцтегі  қайта  қайталау  жиілігі  бойынша  жіктеледі.  Монитордың  ажырату 
қабілеті мен қайталау жиілігі бейнеадаптердің мүмкіндігіне тәуелді. 
Графикалық  ақпараттармен  жұмыс  істегенде  кем  дегенде  17  дюймдік  мониторды 
пайдаланған  ыңғайлы.  Сонымен  бірге  монитор  ең  аз  дегенде   
  нүктені 
айырып тануы керек, егер одан жоғары болса, шығатын бейне сапасы да жоғары болады. 
Түс  тереңдігі  16  биттен  кем  болмауы  тиіс,  егер  32  бит  болса,  онда  бір  мезгілде  64  мың 
түстен 16 млн.-ға дейінгі түстерді беруге болады. Компьютермен жұмыс істеген кезде кӛз 
шаршамас үшін оның алмасу жиілігі 85 герцтен кем болмауы керек. 
Бейнеадаптерлер 
Кӛптеген  компьютерлерде  графикалық  ақпаратты  бейнелеудің  растрлық  тәсілі 
қабылданған,  яғни бейне тіктӛртбұрышты нүктелер жиыны түрінде беріледі. 
Компьютерде  графикалық  ақпаратты  жадында  сақтау  үшін  бейнеадаптер  бар.  Онда 
әрбір нүктеге жадыдан белгілі бір бит бӛлінеді. Бейнежадының кӛлемі үлкен болған сайын 

 
40 
компьютер графикалық ақпараттың мүмкіндігі мен түсін сондай кӛлемде ӛзгерте алады.  
Негізгі  бейнеадаптерлерге:  CGA  (Color  Graphics  Adapter,    320×200,  1982),  EGA  – 
(Enhanced  Graphics  Adapter,  640×350,  1984),    VGA  (Video  Graphics  Array,  800×1024) 
8514/A, (1024×768), SVGA (Super Graphics Array, 1248×600 дейін) және т.б. жатады.    
Қазіргі кезде экранда 16 млн. түсті берет VGA  және SVGA бейнеадаптерлері кеңінен 
қолданылады. 
           Барлық бейнеадаптерлердің негізгі тӛрт бӛлігі болады: 

жүйелік логикалық микросхемалар жинағы (бейнечип); 

жедел бейнежады (Video Ram); 

цифрлық аналогтық түрлендіргіш (ЦАТ); 

базалық енгізу-шығару жүйесі (BIOS). 
Жүйелік  логикалық  микросхемалар  жинағы  (бейнечип)  –  деректерді  жедел 
бейнежадыға жазып, іс-жүзінде экранда ақпараттың бейнеленуін басқарады. 
Цифрлық  аналогтық  түрлендіргіш  (ЦАТ)  –  жедел  бейнежадыдағы  ақпаратты  оқиды 
да,  оларды  цифрлық  түрден  аналогтық  мониторды  басқару  сигналдарына  айналдырып, 
оны мониторға жібереді. Бұл операция секундына оншақты рет орындалады, ол экранның 
ауысу жиілігі деп аталады. Қазіргі кездегі эргономикалық талаптарға сай экранның ауысу 
жиілігі  85  Герцтен  аспауы  қажет.  базалық  енгізу-шығару  жүйесі  (BIOS)  –  енгізу-
шығарудың негізгі программалар жиынтығынан тұрады, ол компьютер құрылғыларының 
арасындағы ӛзара әрекетті ұйымдастырады.  
Ӛңдейтін түстер санына байланысты бейнеадаптерлердің жұмыс істеу тәртібін 
тӛмендегідей етіп бӛлуге болады:   
− 
16 түстік; 
− 
256 түстік; 
− 
High Со1ог (16 бит); 
− 
Тгuе Со1ог (24 бит); 
− 
Тгuе Со1ог (32 бит). 
Принтерлер. 
Дербес  компьютер  жадындағы  бейненің  қағаз  бетіндегі  кӛшірмесін  алу  үшін 
принтерлер  мен  плоттерлер  қолданылады.  Принтерлер  нүктелер  жиынынан  тұратын 
бейнені шығарады.  
 
 
Баспаға басу технологияларына қарап, принтерлерді мынадай түрлерге бӛлуге 
болады:  
− 
матрицалық;  
− 
бүріккіш (струйный);  
− 
лазерлік.  
Матрицалық принтерлер. 
Матрицалық  принтерлер  (инелік  принтерлер)  соңғы  кездерге  дейін  дербес 
компьютерлер үшін баспаға басатын негізгі стандартты құрылғылар болып келді.   
 Матрицалық принтерлердің жетістіктері: 
− 
баспаға басу жылдамдығы  жақсы;  
− 
қазаз сапасын таңдамайтды;  
− 
баспаға басу құны тӛмен.