1. Топырақтың негізгі қасиеттерін ескере отырып ұтымды пайдалану жолдарын анықтаңыз?

жүктеу 18,55 Kb. бет 3/3 Дата 16.05.2023 өлшемі 18,55 Kb. #42613

20 билет. 1. Қазақстанның таулы топырақтары мен олардың экологиялық жағдайына түсініктеме беріңіз? 2. Тірі организмдер мен топырақтың өзара байланысын талдаңыз? 3. Топырақтың ғаламдық функцияларын талдаңыз? 1 жауап. Биік таулы аймақтың топырағы Биік таулы аймақтың топырағы республиканың оңтүстік-шығысын алып жатыр. Аумағы 37 млн. га, республика жерінің 14%-ын құрайды. Қазақстанда топырағы мен климаты жағынан ерекшеленетін 4 биіктік белдеу бар: Тау етегіндегі шөлді-далалы белдеу теңіз деңгейінен 450-750 м орналасқан. Тянь-Шань тау етектерінде негізінен сұр, Батыс Тянь-Шань тау етегінде сұр-қоңыр, Солтүстік Тянь-Шань мен Алтай таулары етектерінде ашық қара-қоңыр топырақ таралған. Қарашірік мөлшері 10 – 15%-дай.Бұл едәуір көп мөлшер, содан жайылымы – шүйгін, ағашы қалың , мал шаруашылығы, егіншілік жақсы дамыған. 2 жауап. Топырақ-тіршілік ортасы. Ол тірі организмдермен тығыз байланысты. Сонымен алғашқы тірі организмдер су, жел және мұздар мен бірге Жердің тасты қыртысын бұзып, өздері өлгеннен кейін шіріп қарашірінді құрады. Шырын желім тәрізді болғандықтан қопсыған үгітілген жыныстарды бір-бірімен жымдастырып, біріктірді, сөйтіп алғашы құналы аздау топырақтар пайда бола бастады. Бұл құбылыстар ғасырлар бойы созылып алғашқы микроорганизмдермен төменгі сатылы өсімдіктер өздерінен кейінгі дамып өсетіндерге жағдай жасады. Тау жынысының үгілуінен бөлінетін қоректік заттардың бір бөлігі енді топырақтың тіршілік көзі болып саналатын организмдер бойына ауыса бастады. Ал олар өліп, ыдыраған кезде, топырақтың жоғарғы қабаттарында және оның белгілі бір тереңдіктерінде қоректік заттарға айналып, топырақ құнарлығын арттырады, яғни бұл ғасырлар бойы бірін-бірін толықтырушы цикл десекте болады, Топырақты мекендейтін, онда өсіп-өнетін организмдердің молдығы топыраққа жай ғана әсер етіп қоймай, топырақтағы көптеген қосылысардың бағытына, олардың қасиеттеріне зор ықпал етті. Топыраққа тек микроорганизмдердің ғана емес сонымен қатар онда мекен ететін көптеген зоофауналар , қарапайымдылар, төменгі және жоғарғы сатылы жан-жануарлар, құр-құмырсқалардың пайдасы көп. Мәселен, жауын құрты әртүрлі өсімдіктер қалдығымен қоректеніп, денесі арқылы органикалық заттарға бай, суға шыдамды топырақ түйінділерін шығарып топырақ қабаттарын әрі бері тесіп өтіп, ондағы су– ауа режимін жақсартады. 3 жауап. Топырақтың ғаламдық функциялары — топырақ түрлерінің тұтас алғанда биосфераның және жекелеген ланшафтардың экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз ету қабілеті. Осыған орай топырақтың экологиялық функцияларын жалпы биосфералық және ландшафт сақтаушы деп саралауға болады. Жаратылыстық – тарихи дене ретінде қандай топырақтың болсын жалпы биосфералық экологиялық функциялары болады, биосферадағы заттектердің, энергия мен ақпараттың ғаламдық айналымына қатысып, ондаған жалпы ] биосфералық функциялар атқарады. Топырақ литосферадағы көптеген процестерді тікелей немесе жанама түрде бақылайды.Атмосферада, гидросферада,биосферада тұтас алғанда жануарлар мен өсімдіктердің мекен ортасы, құрлык организмдерінің заттектері мен энергиясының қайнар көзі және қорғағыш міндетін атқарады. Накты бір ландшафта бүйір беттік және бет астындағы топырақ ішіндегі заттектер, энергия мен ақпарат ағындарының ерекшелігіне едәуір ықпалы болатын топырақтардың ғана ланшафт сақтайтын экологиялық функциялары болады. жүктеу 18,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз