К.С.Станиславскидің оқулары. Қазіргі тіл білімі мен әдебиеттану – дыбыстық сөйлеудің ғылыми негіздері

Сөздік әрекет туралы К.С.Станиславскидің оқулары негізінде – сөйлеудің мақсатты бағыттылығы және оқып тұрған адамды белсенді сөйлеу әрекетін оятатын мақсат.

Әдебиеттанушы кейіпкердің мінезін, шығарманың идеялық бағыттылығын түсіну мақсатында әрекетті зерттейді. Орындаушы мұны әңгімелеуші позициясынан қарастырады, себебі оған аталмыш шығарманың сипатын тыңдаушысына жеткізуі маңызды. Шығарманың астарын барынша белсенді, нақты ашу жүргізіледі. Алайда нақты әрекет жоспары әлі нақтыланбаған, тек жалпы ой түрінде ғана. Тек, әрекет, сезім, жағдай логикасын нақтылағаннан кейін әрекеттік міндеттерді екінші қайтара нақтылау жүргізіледі.

Шығарма мәнерлеп оқу үрдісініде оқып тұрған адамның жеке тәжірибесі мен әсерлерімен байланысты көптеген түрлі ассоциациялар арқылы беріледі. Ассоциациялар өзімен оқып тұрған адамның елестетуін алады және сонымен қатар осы елестетулерді шынайылылықтан алшақ кетуге мүмкіндік бермейді. Айқын, әсер етуші көріністер мен ассоциациялар тек көру арқылы ғана емес, есту, иіс сезу, дәм сезу көріністерімен де байланысты. Белсенді қиялды дамыту үшін оқып тұрған адам автор ұсынған «жағдаяттарды» өзіне қабылдауы тиіс. Бұл тәсілді К.С.Станиславский өте тиімді және айқын деп есептеді.