1 БӨлім. Глоссарий автотрофный

Суйек клеткасы аралық затының микроскоптық құры

жүктеу 4,07 Mb.

бет	18/36
Дата	14.11.2018
өлшемі	4,07 Mb.
	#19684

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 36

Сүйектің қызыл миы.

Суйек клеткасы аралық затының микроскоптық құрылысы. Сүйек тканінің клеткасыз аралық затының микроскоптық құрылысы өзінде орналасқан коллаген талшықтарымен белгіленеді. Жай көзбен қарағанының өзінде сүйек заты кейде болбыр, кейде тығыз болып көрінеді. Соған байланысты сүйек заты тығыз және кемікті болып келеді. Екеуінің құрылысы да пластинкалы, айырмашылығы тек пластинкалардың аз немесе көп болуында.

Қемік тіластинкалары өзара айқасатын, жуандығы әр-түрлі көпірлер түзеді. Қөпірлердің орналасуын механикалық жағдайлар белгілейді, көп пластинкалардан түратын жуандау көпіршелер қысымды кабырғаға күш түсіретіндей болып орналасады. Құрылысы мүндай сүйек берік, салмағы жеңіл келеді. Көпірлердің аралықтары сүйектің қызыл миына толы болады. Сүйектің кемікті затынан ұзын түтікті сүйектердің үштары түрады. Жазық сүйектер сүйектің екі затынан түрады. Бірак мысалы, бас сүйекте кемік заттар, ал жанбас жауырында тығыз зат-тар басым болады. Сүйектің тығыз заттарынан дөңгелек сүйектердің денесі қүралады.

Организмде сүйек түрлері арнаулы қызмет атқарады. Соған байланысты сүйектің ткані белгілі құрылысы бар орган болады. Пластинкалардың орналасуы суйектен өтетін қан тамырларының бағытына байланысты. Қан тамырларының әрқайсысы Гаверсов каналы деп аталынатын қуысқа өтеді. Сүйек пластинкалары Гаверсов каналының айналасына дүрыс шеңберлі орналасады. Пластинкалар каналшадан алысырак орналасса, тузілетін цилиндрдің диаметрі солғүрлым үлкен болады. Сүйек пластинкаларының осылай орналасуы нәтижесінде Гаверсов каналы жуан қабырғалы цилиндрмен қоршалғаң сияқты болып көрінеді. Ұзын сүйектердің көлденең кесіндісінде пластинкалардың шеңберлі орналасқанын әбден көруге болады.

Қан тамырларына бай түтікті сүйек бір-біріне тығыз орналасып, ұзына бойында жататын көптеген остеондардан тұрады. Остеондар аралығындағы пластинка қондырма пластинка деп аталады.

Түтікті сүйектердің сыртын негізгі сыртқы пластинкалар қоршайды (23-сурет). Сүйекті қуыстардың ішкі беті негізгі ішкі пластинкалармен төселінеді. Сонымен қатар сүйекке негізгі пластинкалар мен Гаверсов жүйесін өзара байланыстыратын пластинкалар және қан тамырлары да болады.

Түтікті сүйектердің тығыз заттарында остеондар білікті бойлай орналасады. Ал жазық сүйектерде білікке кесе көлденен орналасады.

Сүйектің дәнекер тканьді қабығы. Сүйектердің барлығы, буындасатьш жерден басқасы, сүйек қабығы немесе периос деп аталатын дәнекер тканьді кабықпен қапталады. Ол сыртқы және ішкі қабаттардан тұрады. Ішкі қабатында коллаген және эластикалы талшықтар болады. Олардың арасында сүйек клеткаларын түзетін клеткалар көп мөлшерде кездеседі. Мұндай клеткалар жас сүйектің қабығында өте көп болады, ерекшеленіп, сүйекті заттың өсуін қамтамасыз етеді.

Периостің сыртқы қабаты сүйектің беріктігін сақтайтын жуан коллаген талшықтарынан тұрады. Бұл қабатта қан тамырлары мен нервтер өтеді. Олар осы қабаттан Гаверсов каналдарына өтіп, сүйекті қоректендіреді. Сүйек айналысы ішкі қабатының әр жерінен талшықтардың баулары арқылы бөлініп, сүйекке кіріп тығыз сүйекпен байланысады. Мұндай бөлімдерде сүйек қабығын сүйектен бөлу өте қиын. Сүйек ішкі негізгі пластинкалар жағынан эндоост деп аталынатын жұқа дәнекер тканьді қабықпен төселеді.

Сүйектің қызыл миы. Ұрықтың барлык сүйектерінін қуыстары қан жасайтын орган суйектің қызыл миына толы болады. Ол ретикулярлы тканьнен тұрады. Ретккулярлы тканьнің құрамында әртүрлі дамү кезеңіндегі клеткалары кездеседі. Дүниеге келген соң сүйектің қызыл миы тек түтікті сүйектердің кемігінде омыртқаның денесінде және жазық сүйектерде мысалы, кабырғаларда калады. Сүиектің басқа қуыстары май клеткаларының жиналуы нәтижесінде түзілетін сүйектің сары миына толы болып, кан түзуге қатыспайды.

23-сурет. Сүйсктің кұрылысы (көлденең кесіндісі).

1- гаверсов каналы; 2 — сыртқы басшы пластинкалар; 3 — қосымша пластинкалар; 4- гаверсов жүйесі.

жүктеу 4,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 ... 36