1 Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі

142 
Ә.
 
Өркенің өссін!. 
Б.
 
Жолың болсын!. 
В.
 
Бақытты бол! 
Г.
 
Құтты болсын!. 
8. Қайсысы би болмаған? 
А.
Қазбек би 
Ә. Әйтеке би
Б. Төле би 
В. Балпық би 
Г. Байшора би 
9
. 
Экономикалық терминді табыңыз. 
А. Табыс 
Ә. Кіріс 
Б. Шығын 
В. Пайда 
Г. Барлығы
 
10
. 
Дата прибытия сөзінің қазақша баламасы?
А. Бару мерзімі 
Ә. Келу мерзімі 
Б. Қайту мерзімі 
В. Жүру мерзімі. 
Г. Өту мерзімі. 
11
.
 
Басқа бәле –
.
 
А. Жұмыстан 
Ә. Адамнан
Б. Сөзден
В. Ойдан
Г. 
Тілден
12.
Ойшыл болып тумасаң да
,
. 
А. Ұшқыштардан үйрен. 
Ә. Суретшіден үйрен. 
Б. Бишілерден үйрен. 
В. Ойшылдардан үйрен.
Г. Диқаннан үйрен. 
13. Көлікте жолақы төлейді.
 
А. Жолақы 
Ә. Төлемақы 
Б. Жалақы 
В. Сүтақы 
Г. Сыйақы
 
14
.
 Жол қуған жолығады. 
А. Алтынға 
Ә. Адамға 
Б.
Қазынаға

143 
В. Машинаға 
Г. Өзенге 
15. 
Тіл — ойдың
.
 
А. Тірегі 
Ә. Белгісі 
Б. Сұрағы 
В. Жауабы 
Г. 
Айнасы
16. «Расход»сөзінің қазақша аудармасы- . 
А. Табыс 
Ә. Кіріс 
Б. Сұраныс 
В. Шығын 
Г. Қатынас 
17.
.
Сараңдық емес не? 
А. Үнемшілдік. 
Ә. Қарапайымдылық 
Б. Кеңпейілділік 
В. Жомарттық
Г. Ысырапшылдық.
16.
 Ойдың тазалығы – 
 
А.
Сөздің тазалығы
 
Ә. 
Ойдың тазалығы
Б. 
Судың тазалығы
В. 
Өлеңнің тазалығы
 
Г. 
Ардың тазалығы
 
17. Экономикалық терминді табыңыз.
 
А
. Қарыз
 
Ә. Парыз 
Б. Аңыз 
В. Сағыз 
Г. Жауыз 
18
.
 Іссапар мерзімі аяқталғанда, оны
болмайды.
А. Жазуға 
Ә. Ұзартуға 
Б. 
Орындауға
В.
 
Реттеуге
Г. 
Сақтауға
19.
Сөйлемді толықтырыңыз. Мен іссапар құжатымен ________
.
 
А. Таныстым 
Ә. 
Оқыдым
Б. 
Жаздым
В. 
Куәландырдым
Г. Құрастырдым
 
20. Іссапар
мерзімі заңнамада белгіленген мерзімнен
.
 

144 
А. Көбеймейді
 
Ә. Аспайды
Б. 
Асады.
В.
Тоқтамайды 
Г. Жүрмейді
 
СОӨЖ тапсырмасы 
Сабақтың мақсаты
. Өтілген материалдарды қайталау, жаттығу жұмыстары 
арқылы сөйлеу әдебін дамыту, сөздік қорын молайту, кәсіби құзыреттілігін 
қалыптастыру 
Мәтіннің әр бөлігін оқып, мысал келтіріңіз.
1. Тіл мәдениеті 
2. Сөйлеу стилдері туралы. 
1
. 
Тіл мәдениеті
– әдеби тілдің нормасы мен оның дамуы сөйлеу тілімен 
қарым-қатынасы. Күнделікті өмірде тілді қолдану, жазу, сөйлеу мәдениетімен 
тығыз байланыста болады.
Тіл – қастерлі де қасиетті ұғым. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, 
қалыптасады. Ана тілін сүйген адам – туған жерін, елін, Отанын, атамекенін 
сүйеді деген сөз. Ал, бұлардың бәрі – адам баласы үшін ең қасиетті ұғымдар. 
Сондықтан біз мәдениетті ойланып, сөйлеп үйренуіміз керек. 
Н. Назарбаев 
Сөйлеу 
мәдениеті
. 
Адамдардың 
бір-бірімен 
қарым-қатынас 
құралдарының ішіндегі өмірде кең қолданылатыны және аса маңыздысы — тіл. 
Сондықтан адамдар арасындағы қатынас мәдениеті туралы айта отырып, сөйлеу 
мәдениетіне соқпай кету мүмкін емес. 
Сөйлеу мәдениеті дегеніміз — қоғамдық даму үрдісінде қалыптасқан 
әдеби тілдің ауызша және жазбаша нормаларын меңгеріп, тілдің мәнерлеуші 
құралдарын пайдаланып, дидарласудың түрлі жағдайларында сөз қолданудың 
соларға сәйкес мақсаттары мен мазмұзын іріктей ала отырып, ойды тиянақты 
жеткізу ережелерінің жиынтығы. 
Тіл анық болмаса, ой анық емес деген сөз. Тіл — ойдың айнасы. Тілдегі 
сауатсыздық — адамның жалпы сауатсыздығының, мәдениеті төмендігінің 
көрінісі, рухани байлығының әлсіздігі. 
Қоғамдық іс жүргізуге ресми қаратпа сөздер коммунистік билік 
жылдарында ұмытыла бастаған. Адамдардың бірлескен қоғамдық қызметінде 
аса жиі ұшырасатын қаратпа сөздерге мыналар: ер адамға қатысты — мырза, 
әйел адамға қатысты — ханым, қыздарға — бикеш деп сөйлеу қабылданған. 
Дүниежүзілік адамзат қауымдастығында мұндай қаратпа сөздерінің нұсқалары 
барлығында да қолданылады. 
Өндірістік мәселелерге байланысты қарым-қатынаста, бұрыннан етене 
таныстықтың, тіпті достықтың болуы «сенге» көшіп алуға себеп бола алмайды. 
Егде мұғалімнің жоғары сынып оқушысымен немесе қарт профессордың 
төменгі курстың студентімен «сен»мен сөйлесуге қақысы жоқ. 
2.
Кез келген ойды жеткізу, алдымен, екі стильге ажыратылады. Олар — 
ресми және бейресми стильдер. 

145 

жүктеу 2,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: