Пәнді оқУ-Әдістемелікпен қамтамасыз ету

ОӘК хатшысы ________________________Мошна Н.И.

КЕЛІСІЛДІ

Этнология, мәдениеттану және археология кафедрасының меңгерушісі_____________Артықбаев Ж.О «____» _____200__ж

Жапекова Гульфайрус Кабдуловна, «Этнология, мәдениеттану және археология» кафедрасының аға. оқытушысы., Ә.Ә. Сабданбекова «Этнология, мәдениеттану және археология» кафедрасының ассистенті.

«Мәдениет әлеуметтауы» - 050204 «Мәдениеттану» (бакалавр). Түскен жылы-2005. мамандықтарының оқу жоспарына енгізілген міндетті компонеттік пән.

1. 
   Пәннің мақсаты мен міндеттері, оқу процесіндегі алатын орны
   

1. 
   Пәннің мақсаты - қоғам ж‰йесіндегі мәдениеттің орны мен рөлін, оның басқа қоғамдық құбылыстармен арақатынасын, оның әр т‰рлі қоғам класстары мен топтарындағы құрылымы мен қызметін, әр т‰рлі тарихи кезеңдер мен әр т‰рлі саяси контекстердегі мәдениеттің әлеуметтік мазмұны мен маңызын, қоғамдық құбылыс ретіндегі мәдениет анализінің ұстанымдары мен әдістерін, қоғамның әлеуметтікмәдени анализінің мақсаттары мен м‰мкіндіктерін, мәдени саясаттың шарттары, міндеттері және шектерін айқындау.
   

2. 
   Пәннің міңдеттері:
   

- өзгермелі социуммен терең және өзара органикалық қарым-қатынасы бар қоғамдық құбылыс ретіндегі мәдениетті саралаудың жолдары мен ғылыми сараптаудың теориялық және эмпирикалық әдістерін көрсету;

- мәдениеттің негізгі социологиялық тұжырымдары мен олардың қоғамды социологиялық сараптау аймағындағы қосымшаларымен және ол тұжырымдардың қоғамға әсер ететін әр т‰рлі практикалық жақтарымен таныстыру;

- қоғамда мәдениетті бағамдық-нормативті, құрылымды-типологиялық және институционалды ұйымдастырудың негізгі ұстанымдары мен өлшемдерін айқындау;

- ғылыми және оқу пәні ретінде мәдениет социологиясының мазмұны мен маңызын ашу, мәдениет социологиясының басқа қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар мен пәндер, сондай-ақ мәдениеттану циклындағы ғылымдар арасындағы орнын көрсету;

3. 
   Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:
   

- әр т‰рлі әлеуметтік топтардағы мәдениеттің қызмет етуінің механизмдері мен әдістерін

- әлеуметтік құбюылыс ретіндегі мәдениетті сараптаудың ұстанымдары мен әдістерін

- ҚР-дағы мәдени саясаттың стратегиясын.

- мәдениет социологиясының ұғымдарымен жұмыс жасай алуы керек

- алынған теориялық білімдерді практикада қолдана алуы керек

- әлеуметтік-мәдени даму тенденцияларына болжам жасай алуы тиіс.

Курстың пререквизиттері: саясат социологиясы, дін социологиясы, құқық социологиясы, ғылым социологиясы, білім беру социологиясы, жанұя социологиясы, еңбек социологиясы, мәдениет тарихы мен теориясы.

1. 
   Мәдениет социологиясының ғылыми объектілері
   
2. 
   Мәдениет социологиясының пәні
   
3. 
   мәдениет социологиясы ғылыми және оқу пәні ретінде
   
4. 
   Мәдениеттің әлеуметтік зерттеулерінің әдіснамасы мен әдістемесі
   

1. 
   Диалектикалық өзара байланыста және өзара өзгерістердегі (әлеуметтік-мәдени құбылыстар әлемі) социум және мәдениет мәдениет социологиясының пәндік аймағы ретінде.
   
2. 
   "Мәдениеттің социологиялық эквиваленті" (Г.Плеханов) т‰сінігі және оған балама "социумның мәдениеттанулық эквиваленті" т‰сінігі.
   
3. 
   Аристотельден бастау алатын "мәдениет энтелехиясы" идеясы және оның қазіргі замандық т‰сіндірмесі (Г.Кнабе).
   
4. 
   Социум мен мәдениеттің қарама-қайшы қарам-қатынасы мәдениет социологиясының мәселесі ретінде. Жобалық міндеттер мен шешімдер қоғамдағы әлеуметтік-мәдени теңдестікті қалыптастыру немесе бұзу мақсатындағы қоғамдық ж‰йені жетілдіру мен жаңаландыру әдістері ретінде. Жаңаландыру немесе сақтау бағытындағы әлеуметтік-мәдени жобалар. Әлеуметтік-мәдени жобалаудың перспективалық және ретроспектикалық утопизмі. Ашық және жабық т‰рдегі әлеуметтік-мәдени ж‰йелер. Тарихи шарттарға және билеуші әлеуметтік типке байланысты әлеуметтік-мәдени ж‰йелерді "ашудың" және "жабудың" мақсаты мен міндеттері. Өтпелі тарихи кезеңдердегі ашық/жабық аралас типтердің к‰рделі жағдайлары.
   
5. 
   Мәдениет социологиясындағы методологиялық дилеммалар: К.Маркс немесе М.Вебер? – Мәселені шешудің м‰мкін варианттары.
   
6. 
   Дәст‰рлер мен инновациялар, интеграция мен дифференциация, бөлшектеу мен генерализация, анализ және синтез, кумуляция және селекция әлеуметтік-мәдени кеңістік қалыптастырудың әдістері ретінде.
   

1. 
   Негізгі әлеуметтік-мәдени тұжырымдар. Классикалық мәдениеттанудың екі бағыты: объективті және мәдени-аналитикалық. Э.Дюркгейм, М.Вебер Питрим Сорокин, А.Радклифф-Браун, Б.Малиновский, М.Мид тұжырымдары. Т.Парсонс және Р.Мертон функционализмінің негізгі қағидалары. Мәдениеттің марксистік тұжырымдамасы таптық к‰рес пен жалпыадамзаттық құндылықтарды іздеудің шағылысы ретінде.
   
2. 
   Өркениеттік мектеп мәдени макробірегейлікті зерттеу ретінде. О.Шпенглер, Н.Данилевский, А.Тойнби тұжырымдамалары. Мәдениет социологиясындағы структурализм және постструктурализм (К.Леви-Стросс, Л.Гольдман, Р.Барт, Ц.Тодоров, Ю.Кристева, М.Фуко, Ж.Лакан және т.б.).
   
3. 
   Франкфурт мектебінің соңғы әлеуметтік-мәдени идеялары: неомарксизм (Ч.Р.Миллс, А.Лефевр, М.Хоркхаймер, Г.Маркузе, Т.Адорно).
   
4. 
   Мәдениет социологиясындағы экзистенциалды идеялар (А.Камю, Ж.-П. Сартр). "Жаңа солшылдардың" мәдениет социологиясы.
   
5. 
   Солшыл радикалды әлеуметтік гиперсын (Э.Гоулднер, М.Мерло-Понти, Ю.Хаберма).
   
6. 
   Постиндустриалды ақпараттық қоғам теориясы (Д.Белл, О.Тоффлер).
   
7. 
   Н.Луманның неофункционализмі. Мәдениет социологиясындағы неопсихологизм (С.Московичи, А.Маслоу).
   
8. 
   Э.Гидденстің радикалдандырылған модерн теориясы. Модерннің сарқылуы теориясы (Ф.Ферраротти).
   

1. 
   Мәдениет және қызмет.
   
2. 
   Мәдениет рухани өндіріс саласы ретінде.
   
3. 
   Рухани өндірістің ерекшелігі.
   
4. 
   Элитаның және бұқара халықтың мәдени қызметі.
   
5. 
   Мәдениеттің әлеуметтік қызметтің басқа салаларымен өзара байланысы
   
6. 
   .Мәдениет және техника. Техника феноменінің құндылықтық сараптамасы.
   
7. 
   Мәдениет және саясат
   

1. 
   Әлеуметтілік типтері және мәдениеттің реттеуші қызметі.
   
2. 
   Ритуал – Рәміз – Миф.
   
3. 
   Нормалар адамдардың ерікті және саналы бірігуінің әдісі ретінде
   
4. 
   Құндылықтар және олардың реттеуші рөлі
   
5. 
   Әлеуметтену және жеке тұлға мәдениетінің деңгейі
   
6. 
   Білім мәдениет элементі ретінде.
   

1. 
   Қазіргі қала мәдениеті.
   
2. 
   Ауылдық өмір с‰ру ортасы және мәдениет. ҚР әлеуметтік-экономикалық реформалары және олардың ауыл мәдениетіне әсері.
   
3. 
   Қазіргі жастар мәдениеті.
   
4. 
   Жастардың тұлғалық қалыптасуының жас мөлшеріне байланысты ерекшеліктері.
   
5. 
   Контрмәдениет т‰сінігі және оның әлеуметтік себептері. Жастардың ресми мәдениетке қатынасы.
   
6. 
   Іскерлік мәдениет т‰сінігіІскерлік мәдениеттің этикалық негіздері мен нормалары.
   

1. 
   Жеке тұлғаның әлеуметтік болмысы. Жеке тұлғаның әлеуметтік-мәдени ж‰йемен детерминациялануы. Жеке тұлғаның әлеуметтенуі т‰сінігі. Жеке тұлғаның әлеуметтенуіндегі мәдениеттің қызметтері.
   
2. 
   Бос уақыт мәдениеті және жеке тұлға.
   
3. 
   Қазіргі замандық көркем мәдениет және жек тұлға.
   
4. 
   Модернизация және жеке тұлға.
   
5. 
   Жеке тұлға, қоғам және мәдениет – мәдениеттің жалпылама пәнін құрайтын ажырамас ‰штік (П.Сорокин).
   
6. 
   Жеке тұлға және мәдени шығармашылық
   

1. 
   Әлеуметтік институттардың мәдениеттегі рөлі.
   
2. 
   Индустриалды қоғамға дейінгі әлеуметтік-мәдени институттар.
   
3. 
   Мемлекет және мәдениет.
   
4. 
   Қоғам дамуының экономикалық жағдайларындағы мәдениеттің қарым-қатынастары.
   
5. 
   Білім және мәдениет.
   
6. 
   Мәдениет және дін.
   
7. 
   Мейрамдар мәдениет институттары ретінде.
   

1. 
   Мәдениет социологиясындағы рөл т‰сінігі.
   
2. 
   Қоғамның рөлдік құрылымдары және олардың мәдени-мағыналық мазмұны.
   
3. 
   Мәдениеттегі рөлдер мен рөлдік ойындар типологиясы.
   
4. 
   Гетенің т‰стер морфологиясы мәдениетті зерттеудің тиімді рөлдік ‰лгісі ретінде; оның ХХ ғ. Басындағы мәдениеттегі рөлдік тұжырымдарға ықпалы (Р.Штейнер, О.Шпенглер, француз және орыс символистері, Г.Риккерт, Г.Коген, Э.Кассирер – феноменолог- жаңакантшылдар, авангардистер В.Кандинский, К.Малевич және т.б.).
   
5. 
   М.Люшердің т‰стік психологиясы және оның ХХ ғ. мәдениеті мен мәдениеттануына әсері.
   
6. 
   Э.Берннің ойындық рөлдерді интерпретациялау мен талдауының әлеуметтік-психологиялық әдіснамасы. Өнірістегі, іскерліктегі, отбасылық қатынастардағы, білім беру мен тәрбиелеудегі, тұрмыстағы, эротика мен секстегі рөлдік ойындар. Мәдениетке ойындық қадым тұрғысындағы мәдениеттің жеке морфологиялары (өнер, ғылым, дін морфологиялары, этностар, д‰ниетанымдар, мәдени-саяси стратегиялар және т.б. морфологиялары.).
   
7. 
   Мәдениеттің әлеуметтік интерпретациясындағы әр т‰рлі рөлдік қадымдар.
   

1. 
   Мәдени статика және мәдени динамика.
   
2. 
   Мәдениеттің социодинамикасы және оның типологиясы.
   
3. 
   Мәдениеттің макродинамикасы мен микродинамикасы.
   
4. 
   Мәдени төңкеріс әлеуметтанулық және мәдениеттанулық мәселе ретінде.
   
5. 
   Мәдени төңкерістер т‰рлері (батыс Еуропа, Америка, "‰шінші әлем" елдері).
   
6. 
   Инверсия мен медиация әлеуметтік-мәдени дамудың механизмдері ретінде (А.Аиезер еңбектері бойынша).
   
7. 
   Мәдениеттің архитектоникасы тарихтың динамикалық пішіні ретінде (И.Кондаков).
   
8. 
   Мәдениетті архитектоникалық қарастырудың ұстанымдары (М.Бахтин).
   

1. 
   Мәдениеттің әлеуметтік зерттеулерінің әдістері мен бағдарларының көпт‰рлілігі.
   
2. 
   Мәдениетті әлеуметтік зерттеудің әдістері.
   
3. 
   Мәдениет социологиясындағы әдіснамалық плюрализм.
   
4. 
   Мәдениет саласындағы халықаралық әлеуметтік зерттеулер.
   
5. 
   Әлемнің ұлттық бейнелері және мәдени мен діни бағдарларды әлеуметтік зерттеу.
   
6. 
   Мәдени саясатты негіздеудегі және т‰зетудегі әлеуметтік зерттеулердің рөлі.
   

1. 
   1. Мәдениеттің социологиялық тұжырымдамалары.
   
2. 
   2. Әлеуметтік мәдени реттелу.
   
3. 
   3. Әлеуметтік бірліктердің мәдениеті.
   
4. 
   4. Әлеуметтік-мәдени институттар және мәдениет арқылы басқару.
   
5. 
   5. Мәдениеттің социодинамикасы.
   
6. 
   6. Қазақстандық қоғамды әлеуметтік-мәдени сараптаудың әдіснамасы.
   
7. 
   7. Батыс постмодернизмінің мәдениет социологиясы (М.Фуко, Р.Барт, Ж.Бодрийяр және т.б.).
   
8. 
   8. Өнер туындыларын әлеуметтік сараптау.
   
9. 
   9. Адам әлеуметтік зерттеулер нысанасы ретінде.
   

Негізгі:

1. 
   Арутюнян Ю.В., Дробижева Л.М., Сусоколов А.А. Этносоциология. М., 1998. – 271 с.
   
2. 
   Ерасов Б.С. Социальная культурология. 2-е изд. М., 1996. – 560 с.
   
3. 
   Ионин Л.Г. Социология культуры. М., 1996. – 362 с.
   
4. 
   Капитонов Э.А. Социология ХХ века: история и технология. Ростов-на-Дону, 1996. – 408 с.
   
5. 
   Лебедева Н.М. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. М., 1999. – 224 с.
   
6. 
   Михайлова Л.И. Социология культуры: Учебное пособие. М., 1999. – 232 с.
   
7. 
   Морфология культуры: Структура и динамика / Под ред. Э.А.Орловой. М., 1994. – 415 с.
   
8. 
   Основы социологии: Курс лекций / Под ред. А.Г.Эфендиева. М., 1993. – 384 с.
   
9. 
   Фролов С.С. Социология: Учебник. М., 1994.– 256 с.
   

10. 
    Андреева Г.М. Социальная психология: Учебник. М., 1996.– 280 С.
    
11. 
    Батыгин Г.С. Лекции по методологии социологических исследований. М., 1995. – 242 с.
    
12. 
    Зборовский Г.Е., Орлов Г.П. Социология. М., 1995.– 268 с
    

13. 
    Кармин А.С. Основы культурологии: Морфология культуры. СПб., 1997. – 380 с.
    
14. 
    Коган Л.Н. Теория культуры. Екатеринбург, 1992. – 240 с.
    
15. 
    Козлова Н.Н. Введение в социальную антропологию: Курс лекций. М., 1996. – 268 с.
    
16. 
    Комаров М.С. Введение в социологию. М., 1994. – 260 с.
    
17. 
    Кравченко А.И. Основы социологии: Учебное пособие. М., 1997. – 268 с.
    
18. 
    Культура: теории и проблемы / Под ред. Т.Ф. Кузнецовой. М., 1995. – 304 с.
    
19. 
    Левада Ю.А. Лекции по социологии. М., 1969. Вып. 1 – 2. Вып 1. – 102 с.; вып. 2. – 128 с.
    
20. 
    Маркович Д. Общая социология. Ростов -на-Дону, 1993. – 302 с.
    
21. 
    Минюшев Ф.И. Социальная антропология. М., 1997. – 280 с.
    
22. 
    Очерки социальной антропологии. Спб., 1995. – 340 с.
    
23. 
    Плотинский Ю.М. Теоретические и эмпирические модели социальных процессов:Учебное пособие. М., 1998. – 340 с.
    
24. 
    Социология: Учебник / Под ред. Г.В.Осипова, Л.Н.Москвичева.М., 1995. – 420 с.
    

Пәнді оқып білу барысында студенттердің білімін оқытушымен практикалық сабақта өткізілетін бақылаудың әр түрлі түрі қарастырылған.

Бақылау жұмыстарының күнтізбелік графигі төмендегі кестеде берілген 1.
Курстың саясаты

Әрбір студент сабақтың барлық түріне қатысуға міндетті, топтың тақырыпты талқылауында белсенділік танытып, өз курстарынңыздың қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сабақта өзін-өзі ұстаудың ақиқатылығына шара қолданылды, тіптіа аудиториядан қуылғанға шейін. Төмендегі талаптарды орындауды талап етіледі: сабақ үстінде ұялы телефондар сөндірілсін, аудиторияға сырт киіммен кірмеу, университеттің ішкі ережесін бұзбау.

Сабаққа қатыспағандарға төмендегідей айып санкция енгізіледі: белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатыспағандардан 1 балл алынып тасталынады.

Үй тапсырмасын орындарға ең жоғарғы сандық 5 балл қойылады, сонымен қатар тәжірибелік сабақта болмағанға (белгісіз себептермен) -0 балл, үй тапсырмасы орындалмағандардан 1 балл алынады. Осы жіберілген сабақтарды студент қайыра орындап шыққан жағдайда ең жоғарғы 5 баллдың орынына 3 балл қойылады. Студенттердің өздік жұмысы орындалса 1, орындалмаған жағдайда 0 баллмен өлшенеді.

Әрбір сабаққа дайындық талабы, берілген тапсырма толығымен орындалуы тиіс. Сіздің тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмалары арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Дәрістік және тәжірибелік сабақ барысында белсенділік танытқан студент марапатына 1 балл қосылады. Белсенділікпен жауап берген студенттің айтарына қосымша тың материалдар ұсыну.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз сізге келесі сабақтың барысында қайта орның толтыруға мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда «0» баллға ие боласыз.

Семестр барысы 2 мәрелік бақылаудан тұратын тест түрінде өтеді. Тест бақылауы пәннің өтілген тараулары материалдарынан беріледі.

Қорытынды емтихан студенттің алған билеті бойынша ауызша өтеді.

Пән бойынша рейтингтік қорытындының әдістемелік есебі

Пән бойынша қорытынды бақылау оқу жұмыс жоспары негізінде емтиханнан тұрады. Университтетің ғылыми кеңесі бойынша өтпелі үлгерімдік туралы мынандай салмақты бақылау 2 кестеде беріледі.

2- кестеде өтпелі үлгерімдік және бақылау түрлері жайлы салмақты үлесі беріледі.

И= (Р1+Р2/2)* ВДту + Э*ВДэ

100 баллдық анықтама емтиханда, 1 және 2-ші рейтинг қорытындысымен алынған баллдар е Р1, Р2, Е – с анықтамаларында көрсетілген;

ӨҮСҮ, ӨҮе- өтпелі үлестің салмақты үлгерімі пәннің қорытынды рейтингте семестр бойы бақылау жұмыстарында көрсетіледі.

3-кестеге сәйкес пән бойынша қорытынды рейтинг баллмен (қ) цифрлық эквивалентке ауыстырылып, әріптік және цифрлық бағамен «дәріс» алушылардың оқу жетістік журналы және «рейтинг ведомысына» енгзіледі. Әрбір семестрдің бір жартысында қорытынды соммалық балл мыналардан құралады; оқуға дайындықтан, топтағы белсенді оқуда бақылау шраларына және белсенді жұмысы үшін, өздік жұмысты уақытында орындау, мәрелік бақылау және сабаққа қатынасу.

Пән бойынша аралық аттестация ведомосында және сынақ кітапшасында дәстүрлі түрде қорытынды баға қойылады.