7-сынып
|
Күш
|
Анықтамасы
|
Себеп-салдары
|
Күш
7.2.2.2-күнделікті өмірден күштердің әрекет етуіне мысалдар келтіру
|
Күш — материалдық нүктеге немесе денеге басқа денелер немесе өрістер тарапынан болатын механикалық әсердің өлшемі.
|
Денеге жасалған механикалық әсерді сипаттау үшін күш ұғымын енгіземіз.Өріс ұғымымен танысып, күштің тек дене тарапынан ғана емес, өріс тарапынан да түсірілуі мүмкін екенін түсіндіру.
|
Ауырлық күші
7.2.2.10-масса,салмақ,ауырлық күші ұғымдарын ажырату
|
Жер бетіне жақын орналасқан кез келген материалдық бөлшекке әсер ететін күш.
|
Жердің пішініне, оның үлкен жылдамдықпен қозғалғанына қарамастан, адамдардың, айналадағы кез-келген денелердің жер бетінде құлап кетпей тұруын түсіндіру.
|
Серпімділік күші.Дефомация.Гук заңы
7.2.2.4 – серпімділік күшінің серіппенің ұзаруына тәуелділік графигінен қатаңдық коэффициентін анықтау;
7.2.2.5 – Гук заңының формуласы бойынша серпімділік күшін есептеу
|
Деформацияланған дененің ұзаруына пропорциионал және деформация салдарынан
Дененің орын ауыстыруына қарама-қарсы бағытталған күш
|
Деформацияға ұшыраған кезде денеде белгілі бір күш пайда болады, сол күш әсерінен ол өзінің пішініне қайта келуге тырысыды. Дәл сол күш- серпімділік күші деп аталады.
|
Үйкеліс күші.
7.2.2.6 – тыныштық, домалау және сырғанау үйкелістерін сипаттау;
7.2.2.7 – үйкеліс күшінің пайдасы мен зиянына мысалдар келтіру
|
Дененің тіреу бетімен сырғанаған кезде әсер ететін күш
Жанасатын денелердің сұйықтар немесе газдардың қабаттарынан салыстырмалы орын ауыстыруына кедергі жасайтын күш
|
Үйкеле қозғалатын екі дененің бір-біріне қатысты орын ауыстыруы кезінде пайда болатын күшті үйкеліс күші деп атаймыз. Денелердің беттері әдетте тегіс бола бермейді, сондықтан микроскопиялық деңгейде қарасақ,екі дененің беттері бір-біріне тістесетінін(жабысатынын) айта аламыз.
Пайдасы: адамдардың жүріп-тұруы, заттарды қолымызда ұстап жүруіміз, транспорттың қозғалысы.
Зияны: ауыр заттарды қозғалту, механизмдердің жұмысына қиындық тудыру.
|
Бір түзу бойымен денеге әрекет еткен күштерді қосу.
7.2.2.8 – күштерді берілген масштабта графикалық түрде көрсету;
7.2.2.9 – денеге әсер ететін және бір түзудің бойымен бағытталған күштердің тең әрекетті күшінің модулі мен бағытын анықтау
|
Денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күш сол күштердің теңәрекетті күші деп аталады.
|
Қарапайым мысал: Екі бала ауыр жәшікті қозғалтуға тырыссын, олар жәшікті бір бағытта тартуы(итеруі) немесе қарама-қарсы бағытта тартуы мүмкін. Осы екі жағдайда жәшік қай бағытқа қарай қозғалатыны жайлы ой қозғау.
|
Кері итеруші күш
7.3.1.12 – сұйықтар мен газдардағы кері итеруші күштің табиғатын түсіндіру;
7.3.1.13 – есептер шығаруда Архимед заңын қолдану
|
Қандай да бір сұйықта немесе газда орналасқан көлемі V денеге үнемі жоғары бағытталған күш әсер етеді, оны Архимед күші немесе кері итеруші күш деп атаймыз.
|
Кейбір денелердің суда батпай тұруын немесе су астына батып кетуін түсіндіру.
|
8-сынып
|
Кулондық күш
8.4.1.5 - Кулон заңын есептер шығаруда қолдану;
|
Зарядталған денелер арасындағы әсер күші.Зарядқа әсер ететін күш
|
Электромагниттік әсерлесу болып табылады.Кулондық әсерлесу нәтижесінде немесе фотон алмасу нәижесінде ядро мен электрон құрайды.Бұл әсерлесуден молекула пайда болады.Атомның, молекуланың әрекеттесуін Кулондық әсерлесу деп атаймыз.
|
Электр өрісінің зарядқа әсер күші
|
F=q*E
|
Электр өрісінде зарядталған денелерге Кулон күші әсер етеді.Оң зарядқа әсер күшінің бағыты электр өрісінің бағытымен сәйкес болады да, теріс зарядталған денелерге әсер еткен Кулон күшінің бағыты электр өрісінің бағытына қарсы болады.
|
Электр қозғаушы күш
|
Бірлік зарядты қозғалтуға кететін электростатикалық емес кұштердің жұмысына тең физикалық шама |
