Зертханалық ЖҰмыстардың Әдістемелік нұСҚаулары

Ф СО ПГУ 7.18.2/05

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі 

С. Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік университеті

Жалпы биология кафедрысы

ЗЕРТХАНАЛЫҚ

ЖҰМЫСТАРДЫҢ

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ 

Зоологиядан үлкен практикум пәні бойынша

050607   –   Биология   мамандығы   бойынша   оқитын

студенттерге арналған

Павлодар

              Ф   СО   ПГУ

7.18.1/05

БЕКІТЕМІН

БХФ деканы 

______________К.У. 

Базарбеков  

«___»__________ 2007ж.

Құрастырған: оқыт. Сейтжанова Д.Д. _________

Жалпы биология  кафедрасы

Әдістемелік нұсқау

зертханалық жұмыстар бойынша

Пәннің аты зоологиядан үлкен практикум 

050607 Биология мамандығы студенттеріне арналған

Кафедра мәжілісінде ұсынылды  

«___» _______ 2007ж. № __ хаттама

Кафедра меңгерушісі ________________________ Ж.М.Исимбеков 

Биология- химия факультетінің әдістемелік кеңесінде 

мақұлданды

«____» __________ 2007 ж. №___  хаттама

ӘК төрағасы          ________________________ К.Х. Жапаргазинова

Зертханалық жұмыс №1

Тақырып:   Омыртқасыздарды   аулауға   арналған   құрал-

жабдықтар.

Уақыты – 2 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум; қайшы, пинцеттер, қағаз, марля, мақта,

материал, сым. 

Мақсат   –  Омыртқасыздарды   аулауға   арналған   негізгі

құралдармен   танысу.   Морилка,   сачки,   қапшықтар   және

энтомологиялық конверттер дайындауға үйрену.

Жұмыс барысы:

1. Пинцеттер. 

2. Морилки, типы морилок. Изготовление морилок 

студентами. 

3. Сачки, правила изготовления. 

4. Планктонная сеть. Драга. 

5. Кюветы (ванночки). Пипетки. 

6. Эксгаустер (всасыватель). 

7. Почвенные ловушки. 

8. Светоловушки. Оконные ловушки. 

9. Эклектор. 

10.

Экскурсионное ведерко. 

11.

Коробочки. 

12.

Қапшықтар. 

13.

Энтомологиялық конверттер.

14.

 Энтомологиялық конверт жасау.

Зертханалық жұмыс №2,3

Тақырып: Зертханалық жағдайда омыртқасыз жануарларды

үстауға арналған құралдар.

Уақыт – 1 сағ

Құрал жабдықтар: Аквариум, кюветы, чашки Петри, садки.

Мақсат –  Зертханалық жағдайда омыртқасыз жануарларды

үстауға арналған негізгі құралдармен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Аквариумдар. 

2. Микроаквариумдар (кюветы, чашки Петри). 

3. Садки (проволочные, марлевые). 

Зертханалық жұмыс №4

Тақырып:  Омыртқасыз жануарларды   зертханалық өндеуге

арналған құралдар. 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   Картон,  қағаз,  мақта,   энтомологиялық

инелер, қанаттарды түзейтін құралдар.

Мақсат – 

Омыртқасыз   жануарларды  

  зертханалық

өндеуге   арналған   негізгі   құралдармен   танысу.

Энтомологиялық қорап және қанаттарды түзететін құралдар

жасауға   үйрену,   және   қанаттарды   түзету   ережелерімен

танысу.  

Жұмыс барысы:

1. Энтомологиялық мақта. Энтомологиялық мақта жасау. 

2. Энтомологиялық қорап және оны жасау. 

3. Энтомологиялық инелер. 

4. Түзегіштер. Түзегіштер жасау. 

5. Омыртқасыздарды сақтайтын сүйықтар.

Зертханалық жұмыс №5

Тақырып: Омыртқасыздардың негізгі мекен ету жерлері.

Суда мекендейтіндер.

Уақыт – 2 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат – суда мекендейтін омыртқасыздармен танысу. Суда

меукендейтіндіктен   омыртқасыздардын   бейімделушілік

ерекшеліктерін танып білу.

Жұмыс барысы:

1. Мекен ету ортасы болғандықтан судын ерекшеліктері. 

2. Өзендер. Тұрған суаттар. Уақытша суаттар.

3.  Су омыртқасыздардың экологиялық топтары. 

4. Суда

 

мекендейтіндіктен

 

омыртқасыздардың

бейімдешуліктері:  қозғалуы,  тыныс   алуы,  қоректенуі,

көбеюі.

Зертханалық жұмыс №6

Тақырып:  Объектілерді   жансыздандыру   және   сақтау

жұмысы.  Этикетка жасау.

Уақыт – 2 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум; морилки, хлороформ, эфир, этикетки. 

Мақсат   –  Объектілерді   жансыздандыру   және   сақтаудың

негізгі принциптерімен танысу.  Этикетка жасау ережелері. 

Жұмыс барысы:

1. Объектілерді жансыздандыру және сақтау. 

2. Жансыздандыру (анестезия). 

3. Анестезатор ерітінділері. 

4. Этикетка жасау. 

5. Этикетка жасаудын ережелері.

Зертханалық жұмыс №7

Тақырып: Омыртқасыздарды құрастыру. Коллекциялау

Уақыт – 2 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша   практикум;   энтомологиялық  қораптар,  инелер,

түзеткіштер,   этикеткалар,

 жапқыш   шынылар,   канад

бальзамы. 

Мақсат   –  Омыртқасыздарды     құрастыру   және   олардан

коллекция жасау    ережелерімен танысу.  Тотальды  препарат

жасау. 

Жұмыс барысы:

1.

Омыртқасыздарды коллекциялау ережелері. 

2.

Сақтау. 

3.

Омыртқасыздарды бекіту. 

4.

Тотальды препарат жасау. 

5.

Коллекцияға арнайы буынаяқтыларды бекіту. 

6.

Бекіту ережелері. 

Зертханалық жұмыс №8

Тақырып:   Объектілердін   сүретін   салу.   Іш   құрылысын

қарастыру әдісі. 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум; буылттық құрт, өзен шаяны.

Мақсат   – 

Объектілердін   сүретін   салу   және   іш   құрылысын

қарастыру ережелерімен танысу

. 

Жұмыс барысы:

1. Іш құрылысын қарастыру әдістері (буылттық құрт, өзен 

шаяны).

2. Объектілердің сүретін салу.

Зертханалық жұмыс №9

Тақырып:  Саркомастигофоралар  (Sarcomastigophora)  типі.

Класс Саркода (Sarcodina). 

Уақыт – 1 сағ

Құрал  жабдықтар:  омыртқасыз  жануарлар  зоологиясы

бойынша практикум, тотальные препараты.

Мақсат  –  Ознакомиться  с  общей  характеристикой  типа

Саркомастигофоры 

(Sarcomastigophora) 

типінің   жалпы

мінездемесімен   танысу,  және  Саркода   класына  (Sarcodina)

жататын өкілдерді қарастыру.  

Жұмыс барысы:

1. Саркомастигофора (Sarcomastigophora) типіне жалпы 

мінездеме. 

2. Саркода (Sarcodina) класының өкілдері. 

3. Су пробасын зерттеп, көрген Саркодалылардын сүретін 

салу. 

Зертханалық жұмыс №10

Тақырып:   Споралылар   (Sporozoa)   типі.   Класс

Кокцидиеобразные (Coccidiomorpha).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум, тотальные препараты.

Мақсат   – 

Споралылар   (Sporozoa

)

 

типінің   жалпы

сипаттамасымен

 

танысу

,

 

 

Кокцидиятәрізділер

(Coccidiomorpha)   класы   және   оның   негізгі   өкілдері.

Кокцидиялар даму циклын қарастыру.

Жұмыс барысы:

1. Споралылар (Sporozoa) типіне жалпы сипаттама. 

2. Кокцидиятәрізділер (Coccidiomorpha) клас өкілдері. 

3. Кокцидиялардын даму циклы.

Зертханалық жұмыс №11

Тақырып:   Тип   Губки   (Spongia).   Класс   Обыкновенные   губки

(Demospongia).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат –  Губкалар  (Spongia)  типіне жалпы сипаттама беру,

кәдімгі губкалар (Demospongia) класының өкілдері.

Жұмыс барысы:

1. Губкалар (Spongia) типіне жалпы сипаттама. 

2. Негізгі өкілдері және олардын табиғаттағы маңызы.

Зертханалық жұмыс №12

Тақырып: Ішекқұыстылар (Coelenterata) типі.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум, тотальные и живые препараты гидры.

Мақсат   –  Ішекқұыстылар  (Coelenterata)  типімен   танысу.  Су

пробасын зерттеу. 

Жұмыс барысы:

1. Ішекқұыстылар (Coelenterata) типінің жалпы 

сипаттамасы. 

2. Класс Гидралар (Hydrozoa). 

3. Су пробасын зерттеп,  гидра тауып сүретін салу. 

4. Гидралардын қөректенуін бақылау.  

5. Класс Сцифоидные медузы (Scyphozoa). 

6. Кластын негізгі өкілдері. 

7. Класс Коралловые полипы (Anthozoa). 

8. Кораллдардың негізгі түрлері.

Зертханалық жұмыс №13

Тақырып:  Жалпақ   құрттар  (Plathelmintes)  типі.  Кірпікшелі

құрттар (Turbellaria) класы. Сорғыштар (Trematoda) класы.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум, тотальные препараты.

Мақсат   – 

Жалпақ  құрттар  (Plathelmintes)  типімен,  Кірпікшелі

құрттар  (Turbellaria)  класымен,  Сорғыштар  (Trematoda)

класымен танысу.

Жұмыс барысы:

1.

Жалпақ құрттар (Plathelmintes) типіне жалпы сипаттама.

2.

Планария  (Dendrocoelum  lacteum)  –  Кірпікшелі   құрттар

класының негізгі өкілі (Turbellaria). 

3.

Сорғыштар (Trematoda) класы. 

4.

паразиттер түрлері және олардын даму циклы.

Зертханалық жұмыс №14

Тақырып: Шемберлілер, немесе Алғашқықуыстылар құрттар

типі.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум, тотальные препараты.

Мақсат –  Шемберлілер, немесе Алғашқықуыстылар құрттар

типімен танысу. 

Жұмыс барысы:

1. Шемберлі құрттар (Nemathelminthes) типіне жалпы 

сипаттама. 

2. Нематода (Nematoda) класының негізгі өкілдері. 

3. Паразиттік құрттардың жұмыртқаларын зерттеу.

Зертханалық жұмыс №15

Тақырып: Сақиналы құрттар типі (Annelida). 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум, тотальные препараты.

Мақсат   –  Сақиналы   құрттар   типі   (Annelida)   жалпы

сипаттамасымен танысу. 

Жұмыс барысы:

1. Сақиналы құрттар типі (Annelida) жалпы сипаттамасы. 

2. Буылттық   құрт  (Lumbricus  terrestris)   –  Азқылтанды

құрттардын  (Oligochaeta) негізгі өкілі. 

3. Құрттын қозғалуын бақылау. 

4. Құрттын сыртқы құрылысы. 

5. Анатомиясы.

Зертханалық жұмыс №16

Тақырып:  Буынаяқтылар  (Arthropoda)  типі.  Шаянтәрізділер

класы (Crustacea). 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Буынаяқтылар  (Arthropoda)  типінің   жалпы

сипаттамасымен танысу, Шаянтәрізділер класы (Crustacea).

Жұмыс барысы:

1. Буынаяқтылар (Arthropoda)типіне жалпы сипаттама. 

2. Су пробасын зерттеп Шаянтәрізділерді қарастыру.

3. Шаян буындарынан планшет жасау.

Зертханалық жұмыс №17

Тақырып: Өрмекшітәрізділер (Arachnida) .

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Шаянтәрізділер  (Arachnida)  класының   негізгі

өкілдерімен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Шаянтәрізділер (Arachnida) класына жалпы сипаттама. 

2. Отряд Сары шаян (Scorpiones). 

3. Отряд Сольпугалар (Solifugae). 

4. Отряд Сенокосцы (Opiliones). 

5. Отряд Өрмекшілер (Aranei). 

6. Отряд Қандала (Acari).

Зертханалық жұмыс №18

Тақырып:  Жәндіктер  (Insecta)  класы.  Нәғыз   жәндіктер

(Ectognatha) клас түрі. Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Жәндіктер  (Insecta)  класының   сипаттамасымен

систематикасымен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Жәндіктер (Insecta) класына жалпы сипаттама. 

2. Кластын негізгі өкілдеріне сипаттама.

3. Ғылыми номенклатура және таксономия. 

4. Анықтауыштармен   жұмыс.

 Кілттер   құрастыру,

дихотомиялық  схемалар.

Зертханалық жұмыс №19

Тақырып:  Омыртқалыларды  тасымалдауға арналған  құрал-

жабдықтар. 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Зертханадағы   тірі   жануарлармен   жұмыс   істеудің

негізгі ережелерімен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Жер үсті омыртқасыздары.

2. Материалды қарастыру. 

3. Зертханада ұстау. 

4. Су омыртқасыздары және оларды күту тәсілдері.

Зертханалық жұмыс №20,21,22

Тақырып: Зертханалық жағдайда омыртқалы жануарларды

үстауға арналған құралдар.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Зертханадағы   тірі   жануарлармен   жұмыс   істеудің

негізгі ережелерімен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Аулау әдістерді қарастыру.

2. Материалды қарастыру. 

3. Зертханада ұстау. 

4. Зертханадағы тірі омыртқалы жануарлармен танысу, 

оларды күту тәсілдерін қарастыру.

Зертханалық жұмыс №23

Тақырып:  Жансыз   объектілермен   жұмыс.  Объектілерді

жансыздандыру   және   сақтау.   Этикетка   жасау.   Коллекция

жасау. 

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Зертханадағы   тірі   жануарлармен   жұмыс   істеудің

негізгі ережелерімен танысу.

Жұмыс барысы:

1. Омыртқасыздарды коллекциялау ережелері. 

2. Сақтау. 

3. Омыртқасыздарды бекіту. 

4. Тотальды препарат жасау. 

5. Коллекцияға арнайы буынаяқтыларды бекіту. 

6. Бекіту ережелері. 

Зертханалық жұмыс №24

Тақырып:  Желілілер типі (Chordata). Бас сүйегісіз клас түрі

(Acrania).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Желілілер  типі   (Chordata).   Бас   сүйегісіз   клас  түрі

(Acrania) сипаттамасын, ерекшеліктерін қарастыру.

Жұмыс барысы:

1. Желілілер типі (Chordata) сипаттама.

2. Ерекшеліктері. 

3. Желілілер типіне жататын ланцетникті қарастырып 

сүретін салу. 

4. Бас сүйегісіз клас түрінің өкілдерін қарастыру.

Зертханалық жұмыс №25,26

Тақырып: Балықтар клас түрі (Pisces). Шеміршекті балықтар

класы (Chondrichthyes).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат –  Балықтар клас түрі (Pisces). Шеміршекті балықтар

класы   (Chondrichthyes)   сипаттамасын,   ерекшеліктерін

қарастыру.

Жұмыс барысы:

1. Балықтар класына жалпы сипаттама.

2. Зертханада балық сыртқы құрылысын қарастырып, 

өлшеу ережелері бойынша жұмыс жасау. 

3. Зертханада балық іш құрылысын қарастырып сүретін 

салу. 

4. Балық сүйектерінен планшет жасау.

Зертханалық жұмыс №27

Тақырып: Қосмекенділер класы (Chordata).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат – Қосмекенділер класы (Chordata). Жалпы сипаттама

беру. Ғылыми номенклатурасы.

Жұмыс барысы:

1. Қосмекенділер класына жалпы сипаттама.

2. Сыртқы және ішкі құрылысын қарастырып сүретін салу. 

Зертханалық жұмыс №28

Тақырып:   Бауырымен   жорғалаушылар  класы   (Reptilia).

Жалпы сипаттама. Ғылыми номенклатурасы.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат – 

Бауырымен жорғалаушылар  класы (Reptilia). Жалпы

сипаттама. Ғылыми номенклатурасы.

Жұмыс барысы:

1. Бауырымен жорғалаушылар класына жалпы сипаттама.

2. Сыртқы және ішкі құрылысын қарастырып сүретін салу. 

Зертханалық жұмыс №29

Тақырып: Құстар класы.

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат –  Құстар класы (Aves). Жалпы сипаттама және клас

систематикасы

Жұмыс барысы:

1. Жалпы сипаттама.

2. Сыртқы және ішкі құрылысын қарастырып сүретін салу. 

3. Сүйектерін қарастыру. Ерекшеліктері.

Зертханалық жұмыс №30

Тақырып: Сүтқоректілер класы (Mammalia).

Уақыт – 1 сағ

Құрал   жабдықтар:   омыртқасыз   жануарлар   зоологиясы

бойынша практикум.

Мақсат   –  Сүтқоректілер  класы  (Mammalia).   Кластың   жалпы

сипаттамасы.   Өмір   сүру   жағдайларына   байланысты

сүтқоректілердің көпшілігі

Жұмыс барысы:

1. Жалпы сипаттама.

2. Сыртқы және ішкі құрылысын қарастырып сүретін салу. 

3. Сүйектерін қарастыру. Ерекшеліктері.