З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

Реформаларды жљзеге асырудыѓ салдарлары

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	271/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 267 268 269 270 271 272 273 274 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

8. Реформаларды жљзеге асырудыѓ салдарлары.
ХIХ ѕасырдыѓ
80–90-жылдарындаѕы ќкiмшiлiк реформаларын жљзеге асырудыѓ
одан ќрi жалѕасуы ћазаћ лкесiн Ресей империясыныѓ отар ретiндегi
шет аймаѕына тљпкiлiктi айналдырды. Gлкеге басшылыћ жасау бiр
орталыћћа баѕындырылды. Реформаларды жљзеге асырудыѓ аяћта-
луы патша љкiметiнiѓ шаруаларды iшкi Ресейден Ћазаћстанѕа жап-
пай ћоныс аударту љрдiсiн арттыра тљстi.
1902 жылы шаруа бастыѕы
деген жаѓа лауазым енгiзiлдi. Олар
здерiнiѓ мќртебесi жаѕынан ћазаћтыѓ болыстарынан жоѕары тџрды.
Шаруа

бастыћтары
ћоныс аударту мќселелерi бойынша бiржаћты
баѕыт џстап, орыс шаруаларыныѓ мљддесiн ћорѕаумен ѕана
айналысты. Жергiлiктi байырѕы тџрѕындардыѓ тiнiш-талаптары-
мен санаспады. Сондыћтан да ћазаћтар здерiнiѓ љндеулерi мен пе-
тицияларында бџл ћызметтi жоюды џдайы талап етумен болды. По-
лиция ћызметiнiѓ мiндетiн ћоса атћару ауыл старшындары мен бо-
лыстардан алынып, полиция мен шаруа бастыћтарыныѓ ћџзырына
тапсырылды. Gлкеге Ресейдiѓ еуропалыћ блiгiнен шаруаларды
жаппай ћоныстандыру љшiн толыћ негiз жасылынды.
1. 1868–1870 жылдардаѕы ктерiлiстiѓ негiзгi себептерiн атаѓдар. 2. К-
терiлiс кезiнде Хиуа хандыѕыныѓ џстанѕан баѕыты ћандай болды? 3. Маѓ-
ѕыстаудаѕы ктерiлiсшiлердi патша љкiметi ћалай жазалады? 4. Ктерiлiсшi-
лердiѓ жеѓiлуiнiѓ себебi неде едi? 5. ХIХ ѕасырдыѓ 80–90-жылдарындаѕы ре-
формаларды одан ќрi жалѕастырудыѓ ћажеттiлiгiн немен тљсiндiруге болады?
6. Жаѓа реформалардыѓ мќнi неде едi? Жаѓа згерiстердi ендiрудiѓ негiзгi
салдарлары туралы айтып берiѓдер.
Контрибуция
– соѕыста жеѓген жаћтыѓ жеѓiлген жаћтан соѕыс шыѕын-
дарын ндiрiп алу жнiнде салатын салыѕы.

199
Шаруа бастыѕы
– лауазымды ќкiмшiлiк ћызмет. Ол Ћазаћстанѕа 1902 жылы
енгiзiлдi. Ондаѕы маћсат Ресейден ћоныс аударып келген орыс шаруаларын,
сондай-аћ жергiлiктi ћазаћтарды басћару болатын.
Досан Тќжiџлы
(1835–1876) – халыћ батыры, Маѓѕыстау ктерiлiсi басшылары-
ныѓ бiрi.
«... тобыр комиссияѕа з талаптарын ћойды... Ол жаѓа ереженi ћабыл-
даѕысы келмейтiнiн айтты... басћарудыѓ сџлтандар арћылы жљзеге асыры-
латын бџрынѕы жљйесi мен алым-салыћ тљрлерiн згерiссiз ћалдыруды
сџрады... Комиссия мљшелерiнiѓ жаѕдайды тљсiндiрмек болѕан ќрекетте-
рiнен тљк те шыћпады. Ћырѕыздар (ћазаћтар. – авт.) олардыѓ бiрде-бiреуiн
ћозѕалыстыѓ басты жетекшiсi молда Ыћылас Досовћа жiберген жоћ...
бџрынѕы тќртiптi ћолдарына ћару алып, аћырына дейiн ћорѕауѕа ќзiр
екенiн мќлiмдеп тџрып алды... Халыћтыѓ толћуы кљн ткен сайын кљшейiп,
кеѓiнен етек жайды. Ћырѕыздар ендi сзден iске кше бастады: бџзаћы-
лардыѓ ћара ћџрым ћалыѓ тобы ћџрылды. Орал облысында мџндай топтар
барлыћ жерде, ал Торѕай облысында – Елек пен Ћобда зендерiнiѓ бойын-
да жиi кездестi. Олар бiр-бiрiмен џдайы байланыс жасап, хабарласып
тџрды, ћай жерде болса да бiрлесе ћимыл жасауѕа ниет етiстi. Оныѓ љстiне,
сонау Арал теѓiзiнiѓ маѓында, Љстiрт љстiнде кшiп-ћонып жљрген ћазаћ-
тарды да з ћатарларына тартуѕа ќрекет жасады... патша љкiметi ќкiмшi-
лiгiнiѓ кiлдерi тасымал клiктерiн таба алмай ћиналды. Gйткенi ондай
клiктi тауып бере алатын тек ћазаћ даласыныѓ зi едi. Бкей ордасынан
тљйе жќне жол крсетушi адам тауып келу љшiн арнайы шенеунiк жiберiл-
дi. Бiраћ ондаѕы ћырѕыздар Жайыћтыѓ арѕы бетiндегi ћандас бауырларына
бљйрегi бџрып, ќлгi шенеунiктiѓ сзiне илiкпедi. Бастыћтардыѓ бќлесiнен
аулаћ болу љшiн 400 тљйе берiп ћџтылды, жол крсететiн бiрде-бiр адам
«табылмады».
Добромыслов А.И
. Торѕай облысы. Тарихи очерк. – Тверь, Н.М. Родио-
новтыѓ баспаханасы. 1902, 463–464-беттер.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 267 268 269 270 271 272 273 274 ... 481