календарлық – тематикалық жоспар

Бағалау критерисі

Бағдарламаны ветеринариялық ғылымдарының кандидаты, доцент Байқадамова Г.А. дайындаған

протокол от 27_._06_2010 г. № 5

1. 
   Әр түрдегі малдың аналықтарының жыныс жүйесі қүрылысының ерекшеліктері неде?
   
2. 
   Аналықтардың жыныстық және физиологиялық жетілуі қай жаста байқалады?
   
3. 
   Жануарларында жыныстың қызмет белгіленуін ңандай факторлар реттейді?
   
4. 
   Аналыңтардың жыныс айналымында ңандай кезеңдерді айырады?
   
5. 
   Жыныс айналымының ңозу кезеңі ңандай белгілермен сипатталады?
   
6. 
   Үй жануарлары аналыңтарының жыныс айналымының түр ерекшеліктері қандай?
   
7. 
   Қозу кезеңінің синхронды және асинхронды белгіленуі қалай білінеді?
   
8. 
   Толыңқүнды жыныстық айналымдардың толыққүнсыздан айырмашылығы неде?
   
9. 
   Сүт безін зерттеу әдісі қатарына не енеді?
   
10. 
    Туу процесін қандай факторлар қамтамасыз етеді?
    
11. 
    Қандай клиникалың белгілер бойынша туу уақытын болжамдауға болады?
    
12. 
    Туу процесі ңандай сатылардан қүралады?
    

14. 
    Сиыр, бие, мегежін, қой шаруашылыңтарында қолдан үрыңтандырудың ңандай әдістері ңолданылады?
    

14. 
    Асыл түқым кәсіпорындары мен ңолдан үрықтандыру бекеттерінің жүмыс мәні неде?
    

14. 
    Қолдан үрықтандыру кезіндегі өндірушілерге ветеринарлың ңызмет көрсету ерекшеліктері қандай?
    

17. 
    Қалыпты гуу кезінде қандай жөрдем көрсету қажет
    

17. 
    Әр түрдегіүй хайуанаттарының туу ағымы төлдеуден кейінгі кезеңінді қандай ерекшеліктер байқалады?
    

17. 
    А.П. Студенцов бойынша желінсаулар қалай ңііктеледі?
    

21.Желінсаудың түрлерінде ем ңандай болуы керек

22. Желінсаулардың алдын алуға қандаи шаралар қолданылады?

Дәрістер кешені

1 тақырып Кіріспе. Жыныс мүшеле-рінің анатомиясы және патологиясы

Мақсаты: Пән, пәннің міндеттері, жынысты және физиологиялық жетілу, овогенез.

Жоспар:

1. Пәнге кіріспе

2. Пәнге анықтама

3. Пән, пәннің міндеттері, жынысты және физиологиялық жетілу, овогенез.

Ветеринариялық мамандарды дайындауында жануарлар репродукциясының биотехникасы, акушерлігі және гинекологиясы ерекше мәнді роль атқарады. Олар организмнің екі жүйесі бойынша білім береді: жыныс мүшелер және сүт бездері. Олардың жүйкелінуімен жануарлар өнімділігінің барлық түрлері (сүт, ет, жүн және т.б.) тікелей немесе жанама байланысты. Бұл жүйелердің функциясы бұзылған кезде мал төлдемейді, сүті аз болады немесе болмайды. Егер малда асыл тұқымды немесе шаруашылық құндылығы болмаса, онда оны жояды. Ауыл шаруашылық мекемелерде жыл сайын сиырлардың 20 – 30% жойяды, олардың жартысының себептері әр қашан қысыр болу немесе қабынған әлде функциональді мінездемесіндегі сүт бездерінің аурулары болып табылады. Ветеринариялық мәселелерді малшаруашылығының индустриализациясы, жайылу орталарының жетіспеуі, жайылуға жібермеу және экологиясы жаман жағдайлар тудырады. Соңғы уақыттарда арнайы әдебиетте «технопатия» термині пайда болды. Ол дегеніміз техникалық заттардың арқасында аурулардың пайда болуы.

Гинекологиямен бірге жыныс мүшелерінің қызметінің бұзылуымен патологиялық процесстердің туындауының қысырлыққа әкеліп соғатынын да зерттейтін ғылым. Акушерлік пен гинекология қалыпты және патологиялық анатомия, физиология, зоогигиена, гистология, эмбриология, микробиология, терапия, хирургия, фармакология және басқа пәндердің ғылыми және тәжірибелік негізінде қалыптасқан.

20 ғасырдың сонында шетел елдерде акушерлікпен бірге ветеринариялық гинекологияның және жаңа туған төлдер ауруларыны сұрақтары сипатталды. Болған советтік одағы ол өте дами бастады. 1919 жылы Москвадағы ветеринариялық институтта проф. Н.Ф. Мышкин бірінші ветеринариялық акушерство кафедрасын ашты. Осы ғалым 1931 жылы малдәрігерлік акушерліктен ең алғашқы оқулық шығарды. Н.Ф. Мышкин сиырлардың буаздыққа балау мен қысыр қалу сұрақтарын зерттеп, шуы туспеуге және төлдеу кезіндегі парез ауруларының алдын алуға бірнеше әдістер ұсынды. Ресей ғылымдары Ф.Ю. Тарасевич, Ф.П. Студенцов, И.И. Иванов Л.Г. Субботина және т.б. малдәрігерлік акушерлік пен гинекологияның дамуына көп еңбектерін тигізді. Гинекологиялық ауруларға, желінсауға, төлдеу кезіндегі және төлдеуден кейінгі асқынуларға осымен қатар іш тастауға қысыр қалуға қарсы ресей мен Қазақстанның ғалымдары көп ғылыми еңбектер дайындап жазды.

Қазіргі заманның малдәрігерлік акушерлікте ең негізгі мақсатының бірі –а/ш аналық және аталық малдардың аурудан сау болып, сау төл беріп қысыр қалмауы, желінсауға, шуы түспеуге, төлдердің ауруларына қарсы шаралар өткізіп, алдын алу шаралары мен куресу жолдарын қарастыру.

Студенцов А.П., Шипилов В.С., Субботина Л.Г. және басқ. Шипилов В.С. ред. шығарумен Ветеринариялық акушерлік және гинекология. 5- басылым, өзгерілген және қосымша толықтырылған. М.: Колос, 1980. 3-6 бет

1. Пәнге анықтама

2. Пән, пәннің міндеттері, жынысты және физиологиялық жетілу, овогенез.

2 тақырып Ұрықтандыру

Мақсаты: Ұрықтандыру әдістерін менгеру

Жоспар:

1 Ұрықтандыру әдістері.

Сиырларды қолдан ұрықтандыру. Қынап айнасы көлегімен ұрықтандыру (визоцервикалдың). ұрық жатыр мойнының жолына шприцкатетер арқылы енгізіледі. Бұл әдісті сиырларды, саулықтарды және ешкілерді ұрықтандырғанда қолданады.

Аспаптарды даярлаған соң аналық малдың қынабына қынап айнасын кіргізеді. Содан кейін қолдың көмегімен жатыр мойнының жолына саулыққа 0,5 см, сиырға 4-5 см тереңдікте ұрықтың тиісті мөлшерін жібереді. Жатыр мойнын тік ішек арқылы ұстап тұрып ұрықтандыру (ректоцервикалдық). Көп мамандар малды қынап айнасынсыз пипеткамен тік ішек арқылы жатырды ұстап ұрықтандыруды қолайлы деп санайды. Бұл үшін бір қолмен тік ішек арқылы жатыр мойнын ұстап, ал екінші қолмен қынап арқылы пипетканы енгізеді. Бұл әдісте бір рет қолданылатын полиэтилен қолғаптар, полистирол немесе шыны пипеткалар қажет.

Бұл әдісті әсіресе жұқпалы аурулары бар шаруашылықтарда қолдану пайдалы. Бұл әдіспен ұрықтандыру үшін жуылған және спиртпен сүртілген құрғақ қолмен пакеттен полистирол пипетканы алады да, оған пластмасса ампуласы немесе резеңке баллонды қосады, пипеткаға байланыстыратын муфтаға кішкентай капрон шприцті жалғайды, содан кейін 1 мл ұрық сорады.

Сулы тампонмен не қайнатылған сулы губкімен сиырдың сыртқы ағзаларын сүрткен соң, оң қолмен пипетканы қынапқа оның жоғарғы ернеуінен (қабырғасынан) кіргізеді. Полиэтилен қолғап киілген бір қолды сабындап, тік ішекке енгізіп, жатыр мойнынан ұстайды да, пипетканың ұшын оған бағыттайды.

/ — құйымшақ, 2 - тік ішек; 3 — қынап айнасы;

Қүйлеген саулықты арасына 10-12 сағат салып екі рет таңертең және кешке ұрықтандырады.

Шошңаларды негізінен екі әдіспен ұрықтандырады.

1. Сүйылтылған шәуетпен ВИЖ-дің әдісі бойынша.
Бүл әдісті акдемик В.К. Миловановтың тобы үсынған.
2. Фракциялың әдіс бойынша. Бүл әдісті Полтава шош-
ңа шаруашылығы институтының академигі А.В. Квас-
ницкийдің тобы үсынған.

Биені қолдан ұрықтандыру. Биені ұрықтандырғанда көбінесе И.И. Ивановтың қалың резеңке түтікшесін, не болмаса Растяпиннің ампуласын қолданады.

Биенің артқы екі аяғына шідер салып, мойнына тартып байлап қояды. Көмекші кісі биенің жүгенінен үстап, алдыңғы бір аяғын көтертіп түрады. Ұрықтандырғыш-техник полиэтиленді қолғап киіп, сыртын сабындап, резеңке түтікшенің үшкір ұшынан ұстап, қынап арқылы ақырындап жатыр мойнына жеткен соң оның арасына резеңке түтікшені 12-15 см тереңдікте енгізеді. Содан кейін шприцтің поршенін басып немесе Растяпин ампуласын жоғары көтеріп, шәуетті жатырға жібереді.

Күйлеген биені күніне бір рет немесе күнара овуляция болғанға дейін 2-3 рет, кейде 4 рет ұрықтандырады. Ұрықтандырылған биелерді 1,5 ай өткен соң тік ішек арқылы буаздықңа тексереді.

Құстарды қолдан ұрықтандыру. Тауықтарды жұмыртқалап болған соң түстен кейінгі мезгілде сүйылтылған шәуетпен де, сүйылтылмаған шәуетпен де үрықтандыра береді. Ұрықты арнайы тамызғышпен жібереді немесе қойға қолданылған микрошприцтің катетерін қысқартып пайдалануға болады.

Көмекші кісі тауықты сол қолмен қысып ұстап, оң қолымен ішін қысып клоакасын сыртқа ашып шығарады, сол кезде катетерді ұрық түтікшесіне 4-5 см тереңдікке кіргізеді де, шәуетті жібереді. Қораздың бір эякулятымен 20-30 мекиенді ұрықтандыруға болады. Ұрықтың дозасы - 0,02-0,03 мл. Оның ішінде 100 млн. тірі спермиялар болуы керек. Құстарды аптасына бір рет қана ұрықтандырады. Күркетауықты екі аптада бір рет үрықтандырса да жетеді.

Белов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

1 Ұрықтандыру әдістерін атаныз.

1 Ұрықтану құбылысының және төл дамуының мәні.

2 Төлді қоршайтын қабаттардың дамуы және рөлі.
Ұрықтану құбылысы – аналық және аталық жыныс торшасының бірігуі. Ұрықтанудың үш сатысы болады:

Бірінші сатысында жұмыртқа қоршаған торшалардан босатылады. Бұл құбылыс гиалуронидаза ферментінің әсерінен болады.

Екінші сатысында сперматозоидтың басы мен мойыны жұмыртқаға енеді.

Үшінші сатысында – жұмыртқа цитоплазмасында екі жұмыртқа болады? Аталық және аналық.

Болашақ ұрықтың жынысын анықтауға болады. Егер жұмыртқа торшасына сперматозоид Х-хромасомамен бірге несе онда аналық, ал егер Х-храмасомасыз аталық болады.

Әр түрлі жануарлардың аналықтарында буаздықтың ұзақтығын көбінесе тәуілікпен санайды:

Ірі қара мал – 285

Қой мен ешкі – 150

Шошқа – 114

Жылқы – 336

Түйелер – 365

Иттер – 63

Мысықтар – 58

Қояндар – 31

Буаздықты анықтау әдістер болады клиникалық және зертханалық. Клиникалық:

Ректальды

Рефлексологиялық

Сыртқы

Студенцов А.П., Шипилов В.С., Субботина Л.Г. және басқ. Шипилов В.С. ред. шығарумен Ветеринариялық акушерлік және гинекология. 5- басылым, өзгерілген және қосымша толықтырылған. М.: Колос, 1980. 3-6 бет

1 Ұрықтану құбылысының және төл дамуының мәні.

2 Төлді қоршайтын қабаттардың дамуы және рөлі.
4 тақырып Төлдеу

Мақсаты: Төлдеудің физиологиясы. Түрлік ерекшеліктер, төлдеуден кейінгі кезеңдерін анықтау

Жоспар:

1 Төлдеудің физиологиясы.

2 Түрлік ерекшеліктер, төлдеуден кейінгі кезең
Төлдеу басталу себептерінің үш тобы бар

Бірінші топ: бас ми қабатының қозуының өте қатты төмендеуі, релаксин құрамының көбеюі және т.б.

Екінші топ: жоғары белсенді экстрагендердің жиналуы, ацетилхолиннің және окситоцинның көбеюі және т.б.

Үшінші топ: ацетилхолин затының әсері. Ол төлдеу құбылысының ырғағын сүйемелдеп, содан соң парацервикальды және паравагинальды ганглиозды және т.б.

2. 
   Жыныс еріндерінің ісінуі және үлкеюі: олардың терісі жылтыр болады, бүктемелері жазылады.
   
3. 
   ұрық туу алдында қынаптың қою жабысқақ шырышы сұйылады. ұрықтың тууына 1-2 тәулік қалғанда қынап шырышының сұйылу процесі байқалады.
   
4. 
   Уыздың бөлінуі әдетте 2-3 тәулік бұрын басталады,
   кейде ол осы уақыттан ерте немесе ұрық туғаннан кейін бөлінеді.
   
5. 
   Төл туар алдында 12-50 сағат бұрын малдың денесінің температурасы 0,4-1,2 °С-қа төмендейді.
   

6. 
   Тік ішек арқылы зерттегенде жатыр мойының
   ұзындығының қысқаруы байқалады. Бұл оның ашылуын және биеде 10-24 сағаттан кейін, ал сиырда 2-3 сағат ішінде төлдің туатынын көрсетеді.
   
7. 
   Ұсақ малдың аналықтарының «туатын ұрыққа орын дайындауы».
   

Ашылу сатысында ішкі жыныс ағзаларының бұлшық ет жиырылуы болады. Жиырылу ұрыққа және қағанақ суларына қысым жасайды, соның нәтижесінде олар қысымы аз жаққа, басқаша айтқанда, жатыр мойнына қарай ауысып, ұрық жолының ашылуына ықпал жасайды. Ашылған жолға қағанақ қабықтары, оның ішіне алынған қағанақ сулары еніп, жол қабырғасына біркелкі қысым жасайды. Осының әсерінен жатыр мойны ашылып, қынап және жатыр қабырғасымен бірігеді. Қағанақ қабытарының бөлшектері жатыр мойны арқылы өтіп, қынапқа түседі, кейде сарпайдың сыртына жартылай шар тәрізді борпылдақ қапшық сиятқы шығып тұрады. Осы уақытта қағанақ қабықтары жарылады, пайда болған тесіктен қағанаң суының жартысы сыртқа төгіледі. Қағанақ қабының жыртылуы мен ашылу сатысы аяқталады.

2. Туу сатысы. Жатыр мойнына қағанақ қабы енуімен бірге төлдің жаңын жатқан бөлшектері де кіреді. Қағанақ қабықтарының жарылуынан кейін үрық сүйықпен бірге жамбас жолына еніп, туу жолдарының
рецепторларын тітіркендіреді және бұлшық ет процесінің жиырылуын тудырады. Осы кезде үрықтағы қысым жоғарғы деңгейге жетеді. Ұрық туу жолдарына кіреді, жақын жатқан ағзалары сарпай саңылауына жақындайды. Келесі бұлшық ет процесінің және жатырдың жиырылуының әсерінен ұрықтың жаңын жатқан
ағзалары сарпай саңылауынан итеріледі. Осыдан кейін
ұрықтың шығуы аяқталады, оның кіндігі үзіледі. Жатыр қуысында қағанақ қабықтары қалады. Ұрық шығару кезінде аналық мал мазасызданады, ыңқылдайды, жатады және тез арада тұрады.

3. Туудан кейінгі саты. Төл туғаннан кейін мал тынышталады, бірнеше минут созылатын үзіліс болады. Содан кейін жатыр қайтадан жиырыла бастайды, бірақ оның жиырылуы ондай күшті емес. Жиырылу процесі қағанақ қабықтары жатырдан қуылғанға дейін созылады.

Ең жақсысы - аналарына төлдерін жалату. Бұл жағдайда олардың ағзасының температурасы төмендемейді. Құрғату мен массаж төлдердің қан айналу процесін жаңсартады, тез қүрғатады және тоңғақтың (меконийінің) тез арада шығуына ықтимал етеді.

Белов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

1 Төлдеудің физиологиясы.

2 Түрлік ерекшеліктер, төлдеуден кейінгі кезең
5-6 тақырып Жүктіліктің патологиясы

Мақсаты: Жатырдан қан ағу

Жоспар:

1 Жатырдан қан ағу

2 Іштегі төлді алу, инвекциялық, инвазиялық..
Іш тастаулар (латын тілден аударғанда - керек мезгіліне жетпей төлдеу)- төлді толық немесе бөлшектеп алуымен буаздықты тоқтату. Іш тастау – бедеулікті түрі.

А.П.Студенцов бойынша іш тастаулар үш түрге бөлінеді:

1. 
   жұқпалы емес
   
2. 
   жұқпалы
   
3. 
   инвазиялық
   

1. 
   идиопатикалық
   
2. 
   симптоматикалық
   

• 
  толық – жатырдан толық дамымаған ұрықтарды келесі қуғынмен, сорумен, мумификациямен немесе путрификациясымен алу
  
• 
  толық емес - қуғын, сору, мумификация немесе мацерация
  

Өлген немесе өмір сүру қабілеті жоқ ұрықты қуу көбінесе себептің әсерінен 3 күн өткен соң байқалады.

Мумификациямен іш тастау жатырдағы асептикалық жағдайларда ғана болу мүмкін.

Мацирациясымен іш тастау болады тек қана егер өлген және жатырда ұзақ уақыт бойы болған ұрық жатырдың кілегей қабаттардың қабынуын шақырса.

Ірінді ыдыраумен болатын іш тастау болады егер, өлген ұрықтың ұлпаларына жатыр мойыны арқылы немесе қанмен ірінді микрофлора еінгенде.

Әдебиеттер:

Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с

1 Жатырдан қан ағу

2 Іштегі төлді алу, инвекциялық, инвазиялық..
7-8 тақырып Төлдеу патологиясы

Мақсаты: Төлдің дұрыс емес орналасуы, т.б.

Жоспар:

1 Төлдің дұрыс емес орналасуы

2 Аномалиялар, эпизоотомия, фектотомия
Төлдеу басталу себептерінің үш тобы бар

Бірінші топ: бас ми қабатының қозуының өте қатты төмендеуі, релаксин құрамының көбеюі және т.б.

Екінші топ: жоғары белсенді экстрагендердің жиналуы, ацетилхолиннің және окситоцинның көбеюі және т.б.

Үшінші топ: ацетилхолин затының әсері. Ол төлдеу құбылысының ырғағын сүйемелдеп, содан соң парацервикальды және паравагинальды ганглиозды және т.б.

2. 
   Жыныс еріндерінің ісінуі және үлкеюі: олардың терісі жылтыр болады, бүктемелері жазылады.
   

2. 
   ұрық туу алдында қынаптың қою жабысқақ шырышы сұйылады. ұрықтың тууына 1-2 тәулік қалғанда қынап шырышының сұйылу процесі байқалады.
   

2. 
   Уыздың бөлінуі әдетте 2-3 тәулік бұрын басталады,
   кейде ол осы уақыттан ерте немесе ұрық туғаннан кейін бөлінеді.
   
3. 
   Төл туар алдында 12-50 сағат бұрын малдың денесінің температурасы 0,4-1,2 °С-қа төмендейді.
   

6. 
   Тік ішек арқылы зерттегенде жатыр мойының
   ұзындығының қысқаруы байқалады. Бұл оның ашылуын және биеде 10-24 сағаттан кейін, ал сиырда 2-3 сағат ішінде төлдің туатынын көрсетеді.
   
7. 
   Ұсақ малдың аналықтарының «туатын ұрыққа орын дайындауы».
   

Ашылу сатысында ішкі жыныс ағзаларының бұлшық ет жиырылуы болады. Жиырылу ұрыққа және қағанақ суларына қысым жасайды, соның нәтижесінде олар қысымы аз жаққа, басқаша айтқанда, жатыр мойнына қарай ауысып, ұрық жолының ашылуына ықпал жасайды. Ашылған жолға қағанақ қабықтары, оның ішіне алынған қағанақ сулары еніп, жол қабырғасына біркелкі қысым жасайды. Осының әсерінен жатыр мойны ашылып, қынап және жатыр қабырғасымен бірігеді. Қағанақ қабытарының бөлшектері жатыр мойны арқылы өтіп, қынапқа түседі, кейде сарпайдың сыртына жартылай шар тәрізді борпылдақ қапшық сиятқы шығып тұрады. Осы уақытта қағанақ қабықтары жарылады, пайда болған тесіктен қағанаң суының жартысы сыртқа төгіледі. Қағанақ қабының жыртылуы мен ашылу сатысы аяқталады.

2. Туу сатысы. Жатыр мойнына қағанақ қабы енуімен бірге төлдің жаңын жатқан бөлшектері де кіреді. Қағанақ қабықтарының жарылуынан кейін үрық сүйықпен бірге жамбас жолына еніп, туу жолдарының
рецепторларын тітіркендіреді және бұлшық ет процесінің жиырылуын тудырады. Осы кезде үрықтағы қысым жоғарғы деңгейге жетеді. Ұрық туу жолдарына кіреді, жақын жатқан ағзалары сарпай саңылауына жақындайды. Келесі бұлшық ет процесінің және жатырдың жиырылуының әсерінен ұрықтың жаңын жатқан
ағзалары сарпай саңылауынан итеріледі. Осыдан кейін
ұрықтың шығуы аяқталады, оның кіндігі үзіледі. Жатыр қуысында қағанақ қабықтары қалады. Ұрық шығару кезінде аналық мал мазасызданады, ыңқылдайды, жатады және тез арада тұрады.

Әдебиеттер:

Студенцов А.П., Шипилов В.С., Субботина Л.Г. және басқ. Шипилов В.С. ред. шығарумен Ветеринариялық акушерлік және гинекология. 5- басылым, өзгерілген және қосымша толықтырылған. М.: Колос, 1980. 3-6 бет

1 Төлдің дұрыс емес орналасуы

2 Аномалиялар, эпизоотомия, фектотомия

9 тақырып Төлдететін операциялар

Мақсаты: Акушерлік зерттеу, эпизоотомия, фектотомия

Жоспар:

1 Акушерлік зерттеу, эпизоотомия, фектотомия

Ең жақсысы - аналарына төлдерін жалату. Бұл жағдайда олардың ағзасының температурасы төмендемейді. Құрғату мен массаж төлдердің қан айналу процесін жаңсартады, тез қүрғатады және тоңғақтың (меконийінің) тез арада шығуына ықтимал етеді.

Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с

1 Акушерлік зерттеу, эпизоотомия, фектотомия

1 Эклампспия, парез, атония, гипотония, вульвит,т.б.

Жылқыларда – 35 минут

Сиырларда – 6 – 8 сағат

Қой мен ешкілерде – 5 – 6 сағат

Иттер, мысықтар мен қояндарда – 2 – 3 сағат. Шудың түспеуі барлық жануарларда болу мұмкін бірақ ең жие болатын ол сиырдарда әсіресе бруцеллез кезде. Ол толық және толық емес болып бөлінеді. Толық – шу түгел жатырда болады, ал толық емес – ол жатыр қуысында харионның бір бөлігі немесе плацентаның бөліктері қалған кезде айтады.

Төлдеуден кейінгі салдану (парез) – аналықтардың жіті ауруы, коматозды жағдаймен, гипотермиямен, жұтқыншақтың, немесп көпіршігінің және т.б.органдардың тегіс және қанқа мускулатурасының парезімен, естен танумен сипатталады.

Белов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

1 Эклампспия, парез, атония, гипотония, вульвит,т.б.

1 Эклампсия, парез, атония, гипотония, вульвит,т.б.

Септицимия – бұл жергілікті қабыну құбылысының асқынуы және қанда микробтармен олардың уландыру қасиетін күшейтіп, организмнің жалпы жағдайын төмендету.

Пиемия – бұл зардапты микробтардың орналасқан ошақтан қан және лимфа арқылы таралуы және кейбір мүшелерде жаңа ошақтар пайда болу.

Септикопиемия – бұл құбылыста септицимия және пиемия бірдей дамиды және зардаптылығы шамадан күшті болып келеді.

Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с

1 Эклампсия, парез, атония, гипотония, вульвит,т.б.

1 Аналық ұрық түтігінің қабынуы

2 Аналық ұрықбезінің қабынуы

Сальпингит – бұл аналықтарда ұрық түтігінің қабынуы. Бұл ауру көбіне сиырларда жиекездеседі, ал бөтен малдарда сирек

Себептер: сальпингит байқалады егер қабыну құбылысы жатырдан, аналық ұрық безінен басталып, соның нәтижесінде ұрық түтігіне ауысады.

Белгілері: тік ішек арқылы зерттегенде аналық ұрық безі мен сол жақтағы жатыр мүйізінің арасында жуандаған иреленген аналық ұрық түтігі сезіледі. Кейде осы иректің бойында кілкілджеуіктер байқалады. Сальпингит жіті және созылмалыөтеді.

Болжау: ұрық түтігінің екеуі бірдей қабынса, мал бедеу болады, ал біреуі ғана қабынса – онда мал айығады.

Емі: біріншіден ұрық түтігінің жиырылуы қабілетін күшейту үшін сипап уқалау. Тері астына енгізіледі:

• 
  Окситоцин – 25 – 30 ЕД
  
• 
  Тік ішекке – 1 – 2 % ихтиол ерітіндісін құяды
  

Оварит – аналық ұрық безінің қабынуы, көбіне сиырларда жие кездеседі.

Себебі:

1. 
   жатырдың қабынуы
   
2. 
   ұрық түтігінің қабынуы
   
3. 
   аналық ұрық безінің жарақаттануы
   
4. 
   қан арқылы оның ішіне микробтар енуі
   

• 
  шырышты
  
• 
  ірінді
  
• 
  геморагиялық
  

Емі: жіті өткен кезде ауруға қарсы қолдану қажет антибиотиктер, сульфаниламидтер; новокаиндық блокадаларды; малдың беліне жылуды қолдану керек; озокерит; парафин. Созылмалы – емдеу нәтижесі болмайды, оларды выбраковка жібереді.

Аналық ұрық безінің атрофиясы – бұл ұрық безінің көлемінің кішірейіп, атқаратын қызметінің әлсіреуі

Себебі:

1. 
   малдың азығы мен күтімі нашар
   
2. 
   улану
   
3. 
   аналық безінің қабыну кезде дәнекер ұлпалардың пайда болуы
   

Болжау: азықты және күтімін жақсартқан кезде мал айығады, дәнекер ұлпалар қаптаса, бездер қалпына келмейді.

Емі: сапалы азықпен қамтамасыз ету. Уақытында серуендету. Безге массаж жасау,электрофизиоемдеу, гонадотропты дәрілер.

Әдебиеттер:

Студенцов А.П., Шипилов В.С., Субботина Л.Г. және басқ. Шипилов В.С. ред. шығарумен Ветеринариялық акушерлік және гинекология. 5- басылым, өзгерілген және қосымша толықтырылған. М.: Колос, 1980. 3-6 бет

1 Аналық ұрық түтігінің қабынуы

2 Аналық ұрықбезінің қабынуы
13 тақырып Төл тасымалдау және төл патологиялары

Мақсаты: Жедел көмек беру ережелері. Төл және төлдейтін аналық жамбасының дұрыс қарым – қатынастарының жіктелуі

Жоспар:

1 Жедел көмек беру ережелері.

2 Төл және төлдейтін аналық жамбасының дұрыс қарым – қатынастарының жіктелуі.

3 Кесарь тілігі

4 Фетотомия
Акушерлік көмек көрсеткен кезде келесі негізгі принциптерді сақтау керек:

1. 
   төл мен анасының өмірін сақтап қалу.
   
2. 
   жамбастың анатомиялық құрылысын қатал есепке алу керек.
   
3. 
   потугтар кезде ғана күшті қолдану керек.
   
4. 
   дұрыс емес орналасуды дұрыстау
   
5. 
   төл жеңіл шығу үшін жатыр ішіне 35-40 температурасындағы сабанды суды құю керек.
   
6. 
   күшті иісті дез.заттарды қолданбау
   
7. 
   алдыңғы мүшелерге ілмек салу
   
8. 
   қиын жағдайларда кесарь тілігін немесе фетотомияны қолдану
   

1. 
   төлдің аса дамуы
   
2. 
   тар жамбас
   

1. 
   жан – жаққа
   
2. 
   төмен
   
3. 
   жоғары
   
4. 
   мойынның бұралынып кетуі
   
5. 
   аяқтардың карпальды орналасуы
   
6. 
   аяқтардың тізе буынында бүктелуі
   
7. 
   аяқтардың иықты орналасуы
   
8. 
   аяқтардың желкелік орналасуы
   

Кесарь тілігі – құрсақ қабырғасын кесу, және төлді алу үшін жатыр қуысын ашу. Кесарь тілігін жасауға болмайды егер жатырда ұрық шіріп жатса немесе қабыну процесс болған кезде.

Фетотомия – төлді кесу және оны жатырдан бөліктеп шығару. Бұл әдісті қолданады егер төл өте үлкен болып жамбасқа симағанн кезде.

Әдебиеттер:

Белов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

1 Жедел көмек беру ережелері.

2 Төл және төлдейтін аналық жамбасының дұрыс қарым – қатынастарының жіктелуі.

3 Кесарь тілігі

4 Фетотомия

14 тақырып Бедеулік

Мақсаты: Бедеуліктің түрлері

Жоспар:

1. 
   Ветеринариялық андрология және гинекология туралы түсінік
   
2. 
   Қысырлық пен бедеулік туралы ұғым
   
3. 
   Малдар бедеулігінің жіктелуі
   
4. 
   Жыныстық мүшелерді зерттеу әдістері
   

«loqos» - ілім. Ветеринариялық андрология – бұл аталық жыныс мүшелерінде патологиялық өзгерістерді қарастыратын және сонын әсерінен аталықтарда бедеулік байқалып, оны зерттейтін клиникалық ветеринариялық бөлім саласы.

Осы ветеринариялық андрология және геникология бір бірімен тығыз байланысты, неге десе, яғни малдарды көбейту құбылысында аналықтармен аталықтар жыныстық қатынасына байланысты. Мал шаруашылығына малдың бедеулігі өте көп экономикалық зиян келтіреді. Бұл зиян құралады:

1. 
   Төл алу аздығынан
   
2. 
   Сүт өнімі төмендеуінен
   
3. 
   Бедеу малдарды күтіп – азықтандыру шығыны әсіресе көп болып, нәтижесі жоқ
   
4. 
   Бедеу малдарды емдеу немесе қайтадан ұрықтандыруға шығын жұмсалуы
   

Бедеулік пен қысыр қалу ұғымында ажырататын 4 белгі бар:

Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с

1. 
   Ветеринариялық андрология және гинекология туралы түсінік
   
2. 
   Қысырлық пен бедеулік туралы ұғым
   
3. 
   Малдар бедеулігінің жіктелуі
   
4. 
   Жыныстық мүшелерді зерттеу әдістері
   

1 Жыныстық және физиологиялық жетілу.

2 Жыныстық айналым, оның сатылары және феномендері.
1 жыныстық жетілу – жануарлардың ұрықтауға қабілеттілігі. Аналықтарда жұмыртқалықтардың құрылуымен және жынысчтық айналымының пайдаболуымен, ал аталықтарда шәіттердің бөлінуімен сипатталады.

2 Жыныс циклдары малдың жыныстық жетілуімен бірге пайда болады да, белгілі мерзім өткен соң қайталанады.

Жыныс циклі үш сатыдан тұрады:

1. 
   қозу;
   
2. 
   тежелу;
   
3. 
   бір қалыптылық.
   

Жыныстық қозу кезінде аналың мал аталық малға құштарлық белгісін көрсетеді, аталық не аналық малға секіреді, алайда шағылыстыруға мүмкіндік бермейді.

Тежеу сатысы - күйлеу мен жыныстық қозу белгі әлсіреу сатысы. Бұл процесс қозу сатысынан ін басталады.

Аналық мал тынышталады, тәбеті біртіндеп қалпына келеді, сүттің сапасы, қан құрамы, жыныс жолдарының кілегей қабығының құрылысы және басқа қозу сатысында пайда болған көріністер қалпына келеді.

Аналық мал аталыққа қарсылық белгілерін білдіреді, оны тістеп алуға, теуіп немесе одан қашып кетуге тырысады.

Бірқалыптылың сатысы - тежеу сатысынан кейін келеді де, жаңа қозу сатысы басталуына дейін созылады. Бұл сатыда аналық малдың жалпы жағдайы бірқалыпты, ол өндірушіге парықсыз көңілмен қарайды.

Сиырдың жыныс циклі. Сиырдың күйлеу феномені орташа есеппең 3-5 күнге созылады.

Жыныс қозуының белгілері: сиыр мазасызданады, мөңірейді, жатпайды, қүйрығын көтереді, тәбеті мен сүт өнімділігі, тірі салмағы азайып, дене қызуының көрсеткіші 0,8-1,20 жоғарылайды, дем алуы мен тамыр соғуы жиілейді. Гемоглобиннің қандағы саны өзгеріссіз болғанымен, лейкоцитоз байқалады. Сиыр жиі зәр шығаруға бейімделеді, өзге сиырларға секіреді және өзіне баска сиырлар секіруіне қарсылық білдірмейді. Алайда, қөбіне мұндай сиыр бұқаны өзіне секірткізбейді. Сиырда күйіт 10-23 сағатқа, көптеген жағдайда ІЗ-17 сағатқа, орташа есеппен 16 сағатқа созылады.

Овуляция сиырларда күйіт аяқталған соң 10-15 сағат өткеннен кейін көбіне кешке, түнгі уаңытта болады Тежеу сатысы 1-3 күнге созылады. Бірқалыптылық сатысы 6-10 күн болады.

Сауылықтың жыныс циклі. Саулықтың жыныс циклі 14-19 күн, көбіне 16-17 күн аралығында байқалады. Қозу сатысы 3-6 күнге созылады.

Саулықтың күйітін анықтау үшін алжапқышы бар немесе вазэктомия жасалған күйіттеуші қошқарды 50-100 саулыққа бір күйіттеуші есебінде қолданады. Күйіттеген саулық аталықты шағылысқа жібереді. Саулықта овуляция 27-31 сағат ішінде өтеді де, 30-60 сағаттан кейін аяқталады.

Әдетте қозу сатысы 6-12 күнге созылады. Күйлеу бес күннен астам болады.

Күйіт 2-12 күнге (жас биелерде - 4-5, құлыны еміп жүрген биелерде: орта жаста - 5-7 және көрі биелерде – 7 - 12 күнге) созылады. Биенің күйітін күйіттеуші айғыр арқылы анықтайды. Биелерде фолликулдар тек овуляциялық шұнқырда ашылады. Овуляция күйіттің аяғында көбіне түнгі 2-ден таңғы 7-ге дейін өтеді. Бірқалыптылық сатысы 4-17 күнге созылады.

Мегежіннің жыныс циклі. Мегежін - полициклді мал, оның жыныс циклінің үзақтығы 20-21 күн.

Мегежіндерде қозу сатысы, синхронды күйлеу, жыныс қозуы және күйіт бірінен кейін бірі 24 сағат ішінде болады және асинхронды кейбір феномендердің көріну аралықтары 24 сағаттан 177 сағатқа дейін созылады. Асинхронды жыныс циклі көбіне жаздабайңалады. Жас мегежіндерде күйіт орта есеппен 40 сағат, ал негізгі мегежіндерде 50 сағатқа созылады.

Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с

1 Жыныстық және физиологиялық жетілу.

2 Жыныстық айналым, оның сатылары және феномендері

Тәжірибелік сабақтардың жоспары

1. Тақырып. Жануарлармен жұмыс істегенде қауыпсіздік ережелерін сақтау

Мақсаты: Аналықтар жыныстық мүшелер анатомиясы және топографиясы. А/ш малдарының аналық жыныстық мүшелерінің түрлiк ерекшелiктерi

Жоспары: 1. ІҚМ індеттік ринотрахеитінде алдын алу шаралары

2. ІҚМ індеттік ринотрахеитін жою мен сауықтандыру шаралары.

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

2. Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1.Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.

2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

2. Жою мен сауықтандыру шаралары.

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с
   
2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

2. Жою мен сауықтандыру шаралары

1.Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.

2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1.Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.

2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с
   
2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1.Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.

2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

1. 
   Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.
   
2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1.Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.

2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с
   
2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

1. 
   Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.
   
2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.
   
2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с
   
2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

Жоспары: 1. Алдын алу шаралары

2.Жою мен сауықтандыру шаралары

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

5. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
6. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

1. Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

1. 
   Полянцев Н.И., Подберезный В.В. Ветеринарное акушерство и биотехника репродукции животных. Ростов-на-Дону.: Феникс 2001.
   

1. 
   Ермаченко Н.Н. Акушерство и гинекология сельскохозяйственных животных М.: Колос, 1993
   

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с
   
2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

5 Тақырып Шәует алу әдістемелері

Мақсаты: Құралдар мен ыдыстард. Бұқалардан, қошқарлардан, айғырлардан және кабаннан шәует алу әдістемелеріы дайындау
Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1.Полянцев Н.И., Подберезный В.В. Ветеринарное акушерство и биотехника репродукции животных. Ростов-на-Дону.: Феникс 2001.

2. 
   Карпов В.А. Акушерство и гинекология мелких домашних животных М.: Росагропромиздат, 1990.
   
3. 
   Ермаченко Н.Н. Акушерство и гинекология сельскохозяйственных животных М.: Колос, 1993
   

6 Тақырып Шәует сапасын бағалайтын әдістемелер

Мақсаты: Жалпы бағалау, қоюлылығының және қозғалуының бағалауы, тірі және өлімге ұшыраған шәует пайызын анықтау

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

7 Тақырып Шәует сапасын бағалайтын әдістемелер

Мақсаты: Шәует сапасын бағалайтын әдістемелер

Тыныс алу жылдамдығын, концентрациясын, өзгерген шәует санын анықтау. Шәуеттің абсолюттік тіршілік жасауын анықтау

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1.Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

8 Тақырып Қолдан ұрықтандыру әдістемелері

Мақсаты: Сиырларды, қой – ешкілерді ұрықтандыру әдістері

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. 
   Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.
   
2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

9 Тақырып Қолдан ұрықтандыру әдістемелері

Мақсаты: Биелер мен шошқаларды ұрықтандыру әдістері

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1.Полянцев Н.И., Подберезный В.В. Ветеринарное акушерство и биотехника репродукции животных. Ростов-на-Дону.: Феникс 2001.

2. 
   Карпов В.А. Акушерство и гинекология мелких домашних животных М.: Росагропромиздат, 1990.
   
3. 
   Ермаченко Н.Н. Акушерство и гинекология сельскохозяйственных животных М.: Колос, 1993
   

10 Тақырып Қолдан ұрықтандыру орындар жұмысын ұйымдастыру

Мақсаты: Есепке алу және есеп беру құжаттарының түрлерін оқып - ұғу

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. 
   Полянцев Н.И., Подберезный В.В. Ветеринарное акушерство и биотехника репродукции животных. Ростов-на-Дону.: Феникс 2001.
   
2. 
   Карпов В.А. Акушерство и гинекология мелких домашних животных М.: Росагропромиздат, 1990.
   
1. 
   Ермаченко Н.Н. Акушерство и гинекология сельскохозяйственных животных М.: Колос, 1993
   

11 Тақырып Төлдеу әрекеті (құбылысы)

Мақсаты: Қалыпты төлдеу кезінде акушерлік көмек беру

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. Студенцов А.П., Шипилов B.C., Субботина Л.Г., Преображенский О.Н.под ред. Шипилова В.С. - 5-е изд, испр. М.: Колос,1980-447 с

2. 
   родин И.И., Тарасов В.Р., Якимчук И.Л. "Практикум по акушерству, гинекологии и искусственному осеменению сельскохозяйст­венных животных".-2-е изд., перераб и доп. – М.: Колос, 1979
   

12 Тақырып Патологиялық төлдеулерді анықтау және көмек беру әдістері

Мақсаты: Төлдеу және төлдеуден кейінгі кезеңдер патологияларында акушерлік көмек беру

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. 
   Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.
   
2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

13 Тақырып Төлдің анатомиялық дұрыс келмеуінде, сондай – ақ дұрыс орналаспауында көмек беру

Мақсаты: Жатыр қуысында төлдің дұрыс орналаспауында акушерлік көмек беру.

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. Студенцов А.П., Шипилов B.C., Никитин В.Я и др.; Под ред. Никитина В.Я. и Миролюбова М.Г. - 7-е изд.; перераб. и доп. "Ветеринарное акушер­ство, гинекология и биотехника размножения" - М.: Колос, 2000.

2. 
   Никитин В.Я., Миролюбов М.Г., Гончаров В.П., Храмцов В.В., Преображенский О.Н практикум по акушерству, гинекологии и биотехнологии размножения животных-М.:Колос, 2004-208 с
   

14 Тақырып Төлдің анатомиялық дұрыс келмеуінде, сондай – ақ дұрыс орналаспауында көмек беру .

Мақсаты: Жатыр қуысында төлдің дұрыс орналаспауында акушерлік көмек беру

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1. 
   Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.
   
2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

15 Тақырып Сиырларды акушерлік – гинекологиялық зерттеу әдістемелері

Мақсаты: Сиырларды акушерлік – гинекологиялық диспансерлеу

Жоспары: 1. Диагностиканың кешенді әдістерін меңгеру.

2. Зертханалық зерттеулер және биопрепараттар.

Әдебиет:

1.Ветеринарное акушерство и гинекология под ред. проф. Кононова Г.А. Л.: Колос, 1977.

2. 
   рекомендации по искуственному осеменению крупно рогатого скота и овец. Республиканский племенной центр по животноводству АО «Асыл түлік» Астана – 2006 г.
   

Курстық жұмыстарының тақырыптары

1. 
   Жатыр кілегей қабығының төлдеуден кейінгі жіті ірінді – катаральды қабынуы
   
2. 
   Буаз жатырдың экстирпациясы
   
3. 
   Қынаптың түсуі
   
4. 
   Жатырдан тыс буаздық
   
5. 
   Фетотомия
   
6. 
   Қынаптың төлдеуден кейінгі дифтеретикалық қабынуы
   
7. 
   Буаздардағы құрсақ бұлшық етінің үзілуі
   
8. 
   Аналық жануарларының жыныс мүшелерінің ерінінің және қынаптың үзілуі
   
9. 
   Жатырдың бұралып шығуы және түсуі
   
10. 
    Каторальды – ірінді желінсау
    
11. 
    Төлдеуден кейінгі парез
    
12. 
    Жатырдың субинволюциясы
    
13. 
    Кесарь тілігі
    
14. 
    Төлдің дұрыс емес позицияларында, жатуында және аяқтардың орналасуында төлдеуге көмектесу.
    
15. 
    Шу түсудің кешігуі
    
16. 
    Төлдеу кезінде аралықты кесу
    
17. 
    Фибринозды желінсау
    
18. 
    Желіннің дерматиттері
    
19. 
    Аталықты стерильдеу
    
20. 
    Жұмыртқалықтың
    
21. 
    Түскен жатырдың ампутациясы
    
22. 
    Серозды желінсау
    
23. 
    Ірінді желінсау
    
24. 
    Желіннің абцессі
    
25. 
    Желіннің флегмонасы
    
26. 
    Созылмалы эндометрит
    
27. 
    Каторальді желінсау
    
28. 
    Гемморагиялық желінсау
    
29. 
    Агалактия және гипогалактия
    
30. 
    Сүт безінің жаралары
    
31. 
    Желіннің жарақаттары
    
32. 
    Іш тастау – буаздықты үзу
    
33. 
    Сүт безінің ісіктері
    
34. 
    Фаллопиевті түтіктердің қабынуы
    
35. 
    Оварит
    
36. 
    Персистентті сары денешік
    
37. 
    кистасы
    
38. 
    Аналықты стерильдеу
    

Курстық жұмыстарды орындау бойынша әдістемелік нұсқаулармен кафедрада немесе кітапхананың оқырман залында танысуға болады.

Ұсақ үй жануарларының репродуктивті мүшелерінің аурулары пәнінен ветеринариялық.медицина кафедрасында өткізу үшін арналған аудиториялар, кабинеттер, зертханалық бөлмелер тізімі

№ п/п	Ғимарат	№ аудиторий	Пәнді игеру үшін қолданылатын аспап жабдықтар
1	№ 4	123,124	Кафедрадағы іс қағаздар мен сабаққа арналған аудиториядағы паспортта тіркелген

Құрастырушы

Мал дәрігерлік ғылымдарының

кандидаты, доцент Г. Байқадамова

07.06.2010г.

Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі

А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті

Ветеринариялық медицина кафедрасы

Ұсақ үй жануарларының репродуктивті мүшелерінің аурулары

Пәннің оқу -әдістемелік кешені

Мамандығы 051201 - Ветеринариялық медицина

Қостанай, 2010

Дайындаған;

Байкадамова Г.А. ветеринариялық ғылымдарының кандидаты, доцент

Ветеринарлық медицина кафедрасының мәжілісінде қаралып ұсынылды

27. 05. 2010 ж. №5 хаттама

Кафедра меңгерушісі М. Байкенов

Ветеринария және азық түлік өнімдерінің технологиясы факультетінің

әдістемелік кеңесінде бекітілген мерзімі 16.06.2010ж. № 9 хаттама

Әдiстемелiк кеңестiң төрайымы Г. Байқадамова

ПОӘК мазмұны

№ п/п	Құжаттардың тізімі	Ескерту
1	Пәннің оқу типтік бағдарламасы (көшірме)
2	Пәннің жұмыс оқу бағдарламасы
3	Студенттер үшін пән бойынша оқу бағдарламасы (Syllabus)
4	Пәннен тапсырмаларды дайындап өткізу кестесі	Syllabus құрамына кіреді
5	Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасу картасы
6	Дәрістік кешені (дәрістер тезисы, суреттелген және тарату материалдар, ұсынылатын әдебиеттер тізімі)
7	Тәжірибелік сабақтардың (семинарлық) жоспарлары
8	Пәннің оқытылуына арналған әдістемелік нұсқаулар	О.Л. 5,6
9	Зертханалық жұмыстар, курстық жұмыстардан әдістемелік нұсқаулар
10	Студенттердің өзіндік жұмыстарына арналған материалдар (үй тапсырма-ларының тестері, өзін тексеру материалдары, рефераттар және басқа да үйге арналған тапсырмалардың қиындығына қарай берілетін материалдар мен әдебиеттер)	Syllabus құрамына кіреді
11	Білім алушылардың оқу жағынан жетіс-тіктерін бағалау мен бақылау материалдары (жазуша бақылау жұмысы, тестік тапсырмалар, аралық бақылауға арналған сұрақтар, емтихан билеттері және басқалар)	+
12	Сабақтарды мультимедиалық жолмен және бағдарламен өткізу жолдары
13	Арнайы аудиториялар, кабинетттер, лабораториялардың тізімі	Паспорт
14	Студенттерге арналған ПОӘК

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI

«А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттiк университетi» РМҚК Ветеринария және азық-түлік өнімдері тхнологиясы факультеті

БЕКIТЕМIН Оқу және жаңа технология бойынша оқыту жұмыстарының проректоры ____________________Ф. Майер ____ ___________2010 ж.

жүктеу 2,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: