23
Сурет 2.1.5.1 – Спиральды модель
Корпорациялық
ақпараттық
жүйелердің
құрылуының
біркелкі
ұстанымы:
1. Құрастырушылардың іс-әрекетінің құрылымымен, осы жағдайда –
бұл жобалау процессінің статикалық көрінісі. Ол негізгі жұмыс ағынының
терминдерінде сипатталады: орындаушы, іс-әрекет, іс-әрекет реті.
2. Құрастырылып жатқан жүйенің өмірлік циклінің деңгейлерімен
немесе уақыты бойынша.
2.2 Деректер қорын жобалау
Деректер қоры деп – компьютердің көмегімен тез уақыттың ішінде
қажетті құжаттарды іздеп-тауып, сонымен қатарбарлық керекті ақпараттарды
алу мүмкіндігін арттыруды мақсат еткен және сол үшін ұйымдастырылатын
деректердің жиынтығын айтамыз.
Дерекқор мәліметтерді сақтап, жаңартып, іздеп, өңдеп және тағы да сол
сияқты басқа да іс-әрекеттерді жүзеге асыруды көздейді. Сондай-ақ, олар
жекелеген файлдан немесе файлдар жиынтығынан құрала алады. Бұл файлдар
жиынтығы бір немес бірнеше өрістен құралған жеке жазбаларға да бөлінеді.
Деректерді сақтайтын ең қарапайым түрі және жолы – өрістер болып
табылады. Деректер қорынан ақпаратты алу мақсатында қолданушылар
сұраныс жасайды. Сұраныс жасаудың көптеген жолдары бар. Мысалы, өзіңе
қажетті немесе білетін негізгі сөздер арқылы дерекқордан мәліметті тауып,
онан соң олардың орналасу тәртібін өзгертіп, көптеген жазбалар ішінен өзіңе
қажетті бір өрісті белгілеп, ерекшелеп алу, топтастыру мүмкіндігі бар.
Деректер қоры бір-бірімен белгілі бір тәртіппен орналасады, олар
қандай да бір құрылымы болады. Сонымен қатар, қоғамның көбінесе
ақпараттық қорларының негізінде жасалып, олармен тығыз байланыста
болады. Объектілерді анықтау – деректер қорын құрудың ең алғаш бастамасы.
24
Одан соң, яғни мүддені тудырған объектіні анықтағаннан кейін, олардың
әрқайсысының өзгешеліктері бейнеленетін деректер жиынтығы алынады.
2.2.1 Дерекқорды жобалаудың кезеңдері
Пән саласы – басқару және автоматтандыру мақсатында зерттелетін
шынайы дүниенің бөлігі. Пән саласы көптеген фрагменттермен ұсынылады,
мысалы, ұйымның цехтармен, дирекциямен, есептеу бөлімімен және т.б.
ұсынылатыны сияқты. Пән саласының әрбір фрагменті объекттерді
қолданатын көптеген объекттер мен процесстер арқылы, сонымен қатар
пәндік салаға әртүрлі көзқарастағы көптеген қолданушылармен сипатталады.
Ақпараттық жүйе жобалау теориясында пәндік саланы 3 түрлі
көрініспен қарастырылады:
1. Пәндік саланың шынайы бар болу түріндегі көрініс.
2. Адамның оны қабылдауында (яғни, деректер қорын құрастырушының
көзқарасы).
3. Символдардың көмегімен қалай сипаттала алатынының көрінісі.
Яғни, біз шындықпен, шынайылықтың сипаттамасымен (көрініс) және
осы көріністі көрсететін деректермен жұмыс істейміз.
Пәндік саланы сипаттауға қолданатын деректер 3 деңгейлік сұлба
түрінде көрсетіледі (ANSI/ SPARC моделі деп аталады):
Сурет 2.2.2.1 – ANSI/ SPARC моделі
Деректердің сыртқы көрінісі (сыртқы сұлбасы) – айқын функция
тарапынан қолданушымен орындалатын деректерге қойылатын талаптар
жиынтығы.
Концептуалды сұлба – қолданушылардың шынайы өмірге деген
көзқарасынан алынатын деректерге қойылатын барлық талаптардың тұтас
жиынтығы.
Ішкі сұлба – ол деректер қорының өзі болып табылады.
Осыдан ақпараттық жүйенің деректер қорын жобалау процесінің негізгі
деңгейлері шығады:
25
1. Концептуалдық жобалау – деректерге қойылатын талаптарды жинау,
талдау және редакциялау. Ол үшін келесідей іс-шаралар жүргізіледі:
- пәндік саланы зерделеу, оның ақпараттық құрылымын зерттеу;
- барлық фрагменттерді анықтау, олардың әрқайсысы қолданушылар
көзқарасымен, ақпараттық объектілермен және олардың арасындағы
байланыспен, ақпараттық объекттердің үстіндегі процестермен сипатталады;
- барлық көріністердің модельдеуі мен интеграциясы.
Берілген деңгейдің аяқталуынан деректер қорының құрылымына
инвариантты концептуалды модельді аламыз. Ол әдетте «мән-байланыс»
моделі ретінде көрсетіледі.
2. Логикалық жобалау – деректерге қойылатын талаптарды деректер
құрылымына түрлендіру. Шығысында ДҚБЖ-бағдарланған деректер қорының
құрылымын және қолданбалы бағдарламалардың спецификациясын аламыз.
Бұл деңгейде әдетте әртүрлі ДҚБЖ деректер қорын модельдейді және
модельдердің салыстырмалы анализін жүргізеді.
3. Физикалық жобалау – деректерді сақтау ерекшеліктерін, рұқсат ету
әдістерін анықтау.
Жобалаудың әрбір деңгейінде деректердің көрініс дәрежелерінің
айырмашылығы келесі кестеде көрсетілген:
Кесте 2.2.2.1 – Жобалаудың әрбір деңгейінде деректердің көрініс
дәрежелерінің айырмашылығы
Концептуалды деңгей
- мәндері
- атрибуттары
- байланыстары
Талдаушының көзқарасы
Логикалық деңгей
- жазбалар
- деректер элементтері
- жазбалар арасындағы байланыстар
Бағдарламашының көзқарасы
Физикалық деңгей
- деректерді топтау
- индекстер
- рұқсат ету әдістері
Администратордың көзқарасы
2.2.3 Деректер қорының модельдері
Деректер қорының 6 түрлі моделі анықталған:
1. Иерархиялық модель деп – реттелген графтар арқылы ақпараттардың
арасында болатын байланысты сипаттауға болатын модельді атаймыз.
Достарыңызбен бөлісу: | 
