27
Кірпі алма тағады.
Қоян сәбіз жинады
Бүркіт көкпен ұштасты,
Балалар қол ұстасты,
Тату- тәтті достасты!
Тәжірибе көрсеткендей, тақпақты әртүрлі сарында,әртүрлі әуезде жаттауға
болады. Мысалы: тәрбиешінің қолында әртүрлі заттар бейнеленген белгілер бар.
Тәрбиеші қоңыраудың суретін көрсеткенде - балалар тақпақты көңілді айтады, ал,
тасбақаның суретін көрсеткенде - балалар баяу айтады. Осылайша, балалар көрсетілген
белгілерге қарай отырып, тақпақты қайталайды.
Екі қоянды қуған ,біреуін де ұстай алмайды мақалына мнемокесте:
Балалардың әңгімелеуіне мнемокесте өте қолайлы
Мысалы:Өзі туралы
Менің атым
. Анамның аты
. Әкем
.
Менді кішкентай (үлкен) ағам (әпкем)
.
Анам
жұмыс
істейді,
ал,әкем
.
Менің әжем
ағаштан орындық жасайды
тоқып,тіге алады, ал,атам
бақта
Біз ағам екеуміз (әпкем) атам менәжемде демалғанды ұнатамыз,онда біз орманға
барып суға түсеміз
Біз өз Отбасымызды өте жақсы көреміз
Тақырыбы: «Алма»
Алманы көзбен көріп, оның қызыл, үлкен екенін анықтадық.
Қолмен ұстап, оның тегіс және қатты екенін анықтадық.
Дәмін алып, оның қышқыл немесе тәтті екенін анқытадық.
Алманы иіскедік: хош, жұпар иісті екенін анықтадық.
? – қайда өседі? Оның ағашта өсетінін анықтау.
Мұндай сұлбаны мектепалды топтарында қолданса, келесі сұлбаны естияр
топтарында қолдану тиімді.
28
қызыл
сары
жасы
Түсі
мі
Көле
і
Пішін
Дәмі
өседі
Қайда
Тақырыбы: «Алмұрт»
Алмұртты көзбен көріп, оның жасыл, үлкен екенін анықтадық.
Қолмен ұстап, оның тегіс және қатты екенін анықтадық.
Дәмін алып, оның қышқыл немесе тәтті екенін анқытадық.
Алмұртты иіскедік: хош, жұпар иісті екенін анықтадық.
? – қайда өседі? Оның ағашта өсетінін анықтау.
Мнемокесте өз тәжірибемде
Баланың сөзік қорын дамытп тілін дамыту үшін қандай сөздер қолдануға
болады? Мнемокестені қолданыңыздар!
Мен өз оқу іс-әрекетімде Л.Е.Белаусованың «Әңгімелеуге үйрен,ол
оңай!»кітабын қолданамын. Әңгімелер мен тақпақтарға мнемокестелер тиімді
жасалған.Ол балалардың әңгімелеуіне өте тиімді. Әрбір әңгімедегі суреттер балаларға
әңгімелеуге оңай. Ал суреттерді бояуға болады.Бұл балалрдың ұсақ саусақ қол
қимылдарын дамытады.Суреттер мен сиволдарды оқу іс-әрекетімде қолданғанда
балалар басында кішкене сескенеді,суреттеді естерінде сақтай алмайтынына
қорықты.Бірақ бірте-бірте балалар суреттерді ауыстра отырып әңгіме құрап, өздері
еркін әңгіме құрастырып әңгімелей алды.Бұл суреттер мен символдар балаларға өте
қызықты болды.
«Суреттерді оқу». Балалар ойнайды, ал,біз оның нәтижесін көреміз.
схемалар және символдар мен таблицалар – ол көмекшілер, олар есту
ақпараттарын есте қалдырады, көру ақпараттарны талқылатады, балалның
әңгімелеуіне көмекші құрал.
Ең басында біз балалармен суреттер арқылы әңгімелесек ,одан кейін
символдармен жұмыс істедік
29
Өз
тәжірибем
бойынша
көп
қиындыққа
кезіктім.
Әңгіме мазмұны көбінде бірдей болатын. Айырмашылығы тек сөйлем санында немесе
толықтығында. Бірінші әңгімелер тек қана сөз тіркестерден тұратын: бастауыш-
баяндауыш болып. /мысық жатыр,басқасы ұйықтап жатыр/,қайталау сөздерден /сосын,
кейін/, сөйлем арасындағы ұзақ үзілістерден. Бастысы - бала өзі әңгіме құрамайды,
алдындағы әңгімені қайталайды. Жалығып отырған балаларға жиі ескерту беріп
отырдым. Ол тек 30-40 секундқа жететін. 4-5 баланы ғана сұрап үлгеретінмін,
қалғандары немқұрайлы тыңдаушы болатын. Айтарым, бұданда қызықсыз сабақ менде
болмаған. Бірақ , осындай сабақ жүргізілуі және оң нәтиже беруі тиіс. Өйткені, бала
мектепте сурет бойынша әңгімелей алу керек. Сурет бойынша әңгіме құру үшін сөз
байлығын кеңейту керек. Жұмысты бірінші мнемоквадраттан құраймыз ,сосын
мнеможолға көшеміз , мнемокестеде не бейнелеуге болады? Негізі, мнемокесте - ол
графикалық немесе жартылай графикалық ертегі кейіпкерлерінің немесе табиғат
құбылысының
суреті,болмаса
өзіне
белгілі
заттың
бейнесі.
Тіл дамытудың дидактикалық құралы;
Оларды тіл дамытуда,балалардың сөздік қорын дамытуға қолдануға болады;
Мнемокестені әңгіме құрастыруға,әңгімелегенде қолдануға болады;
Мнемокесте көмегімен мынындай міндеттерді шешуге болады:
Тіл дамыту және сөздік қорларын молайту.
Кейіпкерлерді сиволмен белгілеу.
Жадыны дамыту,жалпы ойлау зейінін дамыту.
Ұсақ саусақ қимылын дамыту.
Балалабақшада мнемокестені қолдану
Мнемокесте не береді?
Мнемокесте мен таблица мнемокестелерді қолдану нәтижелері:
Тек сөздік қоры дамиды, және айналамен танысу көзқарасы дамиды.
Әңгімелеуге ынтасы оянады— әңгімелеу оңай екенін түсінеді.
Тақпақты жаттау балаларға ойынға айналады.
Бұл мектепалды балалардың сөзін дамытуда тиімді әдіс-тәсіл екені анықталды
.Баланың тілінің даму нәтижесі баланың сөзік қорына байланысты екнін есте сақтау
керек. Балалабақша-балалардың өмірінің ең маңызды да,алғашқы білім баспалдағы
екенін ұмытпай,балаларға тиімді білім беру біздің қолымызда екенін ұмытпайық.
Қолданған әдебиеттер:
1.
Н.В.Новотворцева «Развитие речи детей»
2.
Л.А.Венгер «Игры и упражнения по развитию умственных способностей у
детей дошкольного возраста»
3.
Учебный центр им. Л.А.Венгера программа «Развитие»
4.
В.Гербова «Развитие речи на занятиях с использованием сюжетных
картинок».
5.
В.Гербова «Занятия по развитию речи».
6.
«Отбасы және балабақша» журналдары
7.
Алтын Бақраденова Мектеп жасына дейінгі балалардың ауызша сөйлеу тілін
дамыту
8.
Большова, Т.В. Учимся по сказке. Балалардың ойлау қабілетін мнемокесте
арқылы дамыту .Т.В. Большова / Спб.,2005 — 71с.
9.
Л.Е.Белаусованың «Әңгімелеуге үйрен,ол оңай!»2003
