6. Дәріс сабақтарының мазмұны
1 тақырып. Статистика пәні мен міндеттері
Жоспар
1 Статистика туралы жалпы түсінік және оның даму процестері.
2 Статистика пәні қоғамдық ғылым саласы. Статистикалық әдістер және оның зерттеу кезеңдері.
3 Статистикалық теориялық негіздері және оның басқа ғылымдармен байланыстылығы. Статистиканың зерттеу тәсілдері туралы қазіргі көзқарастары.
Статистика - қоғамдық құбылыстардың құрамы мен өзгеру әдірестерін, ондағы сандық қарым -қатынастар мен заңдылықтарды сапалық тұрғыда байланыстыра отырып, оның белгілі бір уақытта және қай жерде болғанын зерттейтін қоғамдық ғылым.
Статистика пәні болып барлық массалық қоғамдық құбылыстарды зерттеу және нақты шартта, орында және уақытта қоғамдық дамудың заңдылықтарының сандық мағынасын зерттеу болып табылады. Жаппай зерттеу (массовый) негізінде анықталған заңдылық статитистикалық заңдылық деп аталады. Бір жағдайда бұл зандылық теориялық, логикалық анықталады, ал басқа жағдайда бұл заңдылықты жаппай мәліметтерді өңдеу арқылы эмпирикалық бойынша оңай орнатуға болады. Зерттеудің нәтижелері шешуге, мәліметке тенеседі, бұл әр түрлі нысандармен топтарды анықтауға мүмкіндік береді. Жаппай байқау топтау, оның нәтижесін мәліметтеу, есептеу және жалпылама көрсеткіштерін талдау статистика үдісін құрайды. Бұл пәннің ерекшілігімен шартталған статистиканың ғылым ретінде даму үдісінде келесі жеке ғылыми пәндер пайда болды:
1) Статистиканыц жалпы теориясы, мұнда статистикалык әдістеме, статистикалық едіс көрсетіледі. Бұл барлық статистикаларға жалпы болып табылады;
2) Экономикалық статистика, мұнда көрсеткіштерді есептеу мәні мен едістері ашық керсетіледі, бұл экономиканы толық статистикалық зерттеуде қолданылады;
3) Салалық статнстикалар, мұнда сәйкес саланы зерттеуде қолданылатын керсеткіштерді есептеу мәні мен едістемелері көрсетіледі.
Статистика теориясы ақпаратгы қабылдаудың, жинаудың, еңдеудің, талдаудың ережелерін қарастырады.
Статистиканыц әдістері және оны зерттеу кезеңдері.
Статистика әлеуметтік - экономикалық құбылыстар мен процестерге статистикалық зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде қоғамдық ғылымның негізгі қағидалары мен зандылықтарына, яғни құбылыстарды танып білудің диалектикалық әдісіне сүйенеді. Басқа ғылымдар сияқты статистиканың да езіне тән ерекшіліктері мен зерттеу әдістері бар. Ол әдістер өздерінің қолданылуына және бірінен соң бірінің жалғасып келуіне қарай 3 сатыға бөлінеді:
1) Статистикалық бақылау, яғни бастапқы мәліметтерді жинау;
2) Жиналған мәліметтерді ездері іе тђн ерекшелігіне қарай топтау, өңдеу жене жинақтау;
3) Жинақталған ецделген мәліметтерге талдау жене қорытынды жасау. Осы керсетілген едістер жиынтығын статистикалық әдістемелер жене зерттеу кезеңдері деп атаймыз.
4) Статистикалық бақылау - статистикалық зерттеудің бастапқы сатысы.
статистиканың ғылым ретінде тууы мен дамуы;
статистиканың теоретиялық негіздері;
нарықтық экономика жағдайында статистика есептерін шығару;
статистикалық ақпарат көздері.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
Әдебиет
С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
Шокаманова
2-тақырып Статистиканың агентінің ұйымдастырылуы және оның зерттеу міндеттері
Біртұтас есеп жүйесі және статистика.Статистиканың қоғамдағы атқаратын орны және нарықтық экономикаға өту кезңндегі негізгі міндеттер.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
3-тақырып Статистикалық бақылау
Статистикалық бақылау статистикалық зерттеудің алғашқы сатысы.Бақылаудың ұйымдастырудың негізгі жолдары
Әдебиет
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 4 Статистикалық мәліметтерді жинақтау топтау және кесте құру
Мәліметтерді жинақтау статистикалық зерттеудің екіешісі сатысы.Мәліметтерді жинақтауды ұйымдастыру және оның тәсілдері.Статистикалық мәліметтерді нышандарынна қарай топтау.Топтау және деңгей аралығын анықтау.Топтаудың түрлері және негізгі міндеттері.Қайта топтау және оның тәсілдері.Статистикалық таратпалы қатарлары,оның түрлері және негізгі бөлшектері элементтері.Статистикалық кестенің түрлері.
Қарапайым жиынтық жасау және белгілі бір топтау белгілері бойынша топтау жасау. Есептеудің нәтижелерін кесте түрінде тапсыру ұсынылады; алынған нәтижелерді құрастыру.
«Статистикалық кесте» сұрағы бойынша материалдарды баспасөздегі түрлі кестелерді таңдау арқылы
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 5 Абсолютті және қатысты шамалар
Статистикадағы қорытындылаушы көрсеткіштер. Абсолютті шама, оның мәні мен маңызы, түрлері және өлшем бірліктері. Қатысты шама, оның түрлері. Статистикалық графиктер туралы түсінік. Статистикалық графиктердің элементтері. График түрлерінің жіктемесі.
Түрлі статистикалық жинақтардан, бюллетеньдерден, экономикалық баспасөз құралдарынан түрлердің түрлі қатыстық шамаларын шығару үшін іс жүзіндегі материалдарды қарастыру.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 6 Орташа шамалар және вариация көрсеткіштері
Статистикадағы орташа шамалардыө мәні. Орташа шаманың анықтамасы. Орташа шамалардың түрлері. Арифметикалық және гармониялық орташа шамалар, арифметикалық орташа шамалардың математикалық қасиеттері. Құрылымдық орташа шамалар.
Вариация түсінігі және оның маңызы. Вариация көрсеткіштері дисперсияның математикалық қасиеттері. Дисперсияны ықшамдалған тәсілмен есептеу. Дисперсияларды қосу ережесі. Сапалық белгілі дисперсиясы.
Түрлі статистикалық жинақтардан, бюллетеньдерден, экономикалық баспасөз құралдарынан түрлердің түрлі қатыстық шамаларын және вариация көрсеткіштерін өлшеудің түрлі әдістерін пайдаланып шығару үшін іс жүзіндегі материалдарды қарастыру.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
7- тақырып. Ішінара бақылау
Таңдап бақылау жүргізу.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 8 Өсіңкілік динамикалық қатарлар
Өсіңкілік қатарлар туралы түсінік оның түрлері және мәні мен маңызы.Дара және жалпы индекстер есептелуі және статистикада қолданылуы.Орташа индекстер есептелуі және статистикада қолданылу.Өндірілген өнім көлемінің дар және жалпы индексі,есептелуі және статистикада қолданылуы.
Статистикалық жинақтың мәліметтері бойынша 5 кезеңдегі абсолюттік көрсеткіштермен көрсетілген деңгейлерден тұратын динамиканың интервалдық қатарын таңдап алу.
Осы қатардың мәліметтері бойынша мыналарды есептеу: динамика қатарының абсолюттік және қатыстық, орташа көрсеткіштерін есептеу; Есептеудің нәтижелерін кесте түрінде тапсырып, экономикалық көрсеткіштер динамикасы қатары бойынша базистік көрсеткіштердің қортындысын жасау.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 9 Индекстер
Оқытушыға ұсынылған бастағы мәліметтер бойынша мыналарды есептеу:
- бағалардың жеке индекстерін;
- іс жүзіндегі көлемнің жеке базистік индекстерін;
- өнімнің бағасының жиынтық индексін;
- өзгеретін құрамның агрегаттық индексін;
Есептеулердің нәтижелері бойынша қортындылар жасау.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
10 –тақырып. Қоғамдық құбылыстардың өзара байланыстылығын статистикалық зерттеу
Оқытушы ұсынған тапсырмалар бойынша студент факторлық және нәтижелік белгіні табуы тиіс. Осының негізінде корреляциялық талдау негізінде көрсеткіштердің арасындағы өзара байланысты қарастырады.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
Әдебиет
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 11Әлеуметтік экономикалық статистиканың ғылыми негіздері. Әлеуметтік экономикалық статистикада пәні.Статистикалық бақылау обьектілері.Әлеуметтік экономикалық статистиканың бас қағылымдармен өзара байланысты.Қазақстанда статистиканы ұйымдастыру.Әлеуметтік экономикалық статистикада қолданылатын негізгі жіктеулер мен топтастырулар.Халықаралық стандартты салалық жіктеу.Экономикалық іс әрекетерді негізгі,көмекші, қосалқы әс әрекетке жатқызу критерийі.Кәсіпорын түрлерінің меншік нысандарының жіктеулері.
ҰЕЖ статистикалық есепті ұйымдастырудың халықаралық әдістемесіне негізделген елдің экономикалық дамуын макро деңгейде жан жақты көрсететін үлгі.ҰЕЖ даму тарихы және оны Қазақстан Республикасының статистикалық үлгі ретіндегі артықшылығы.
ҰЕЖ негізгі ұғымдары:сектор, институционалдық бірлік, резидент, трансферт,ішкі экономика,ұлттықэкономика,экономикалық аумақ,анклавтар,т.б Экономиаклық операциялар топтастыру.
Әлеуметтік экономикалық статистика пәні.Статистикалық бақылау обектілеріӘлеуметтік экономикалық статистика әдістері.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 12 Әлеуметтік экономикалық потенциал статистикасы
Халық еңбекке жармды халық, еңбек потенциалы еңбек ресурстары ұғымлары.Халық саны мен құрамы.Халықтың табиғи және механикалық қозғалысының көрсеткіштері.Халықтың орташа санын есептеу әдістері.Халық санағында қолданылатын халықтың негңзгң категориялары.Қазақстандағы халықтың көш қон мәселесі.Халық санына болжам жасаудың статистикалық әдістері.Халық туралы ақпарт көздері.Жұмыс күші еңбек потенциалының бір бөлігі.Жұмыс күшінің құрамы,пайдалану көрсеткіштері.Жұмыс уақыты қорын зерттеу.Жұмыс уақытының құрылымы пайдалану көрсеткіштері.Еңбек өнімділігі индекстері.Еңбек ақы,оның құрамдас бөліктері.
Халық, еңбекке жарамды халық,еңбек потенциалы,еңбек ресурстары ұғымдары.Халық саны мен құрамы.Халықтың табиғи және механикалық қозғалысының көрсеткіштері.Халықтың орташа санын есепте әдістері.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
13-тақырып. Шығын және аралық тұтыну статистикасы
Өнім өндіруге және оны өткізуге жұмсалған шығын туралы түсінік.Шығын статистикасының міндеттері.Өнім өндіруге жұмсалған шығының құрамы,Өнімнің өзіндік құны, оның түрлері.Өндіріс шығындары денгейінің өзгеруіне әсер ететін факторлар.Индекстік талдау.
Өнім өндіруге және оны өткізуге жұмсалған шығын туралы түсінік.Шығын статистикасының міндеттері.Өнім өндіруге жұмсалған шығының құрамы.Өнімнің шығындары денгейінің өзгеруіне әсер ететін факторлар.Индекстік талдау.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 14 Өндіріс нәтижесінің статистикасы
Өндірілген өнімнің құндық және заттай көрсеткіштері.Да\р болу дәрежесіне қарай анықталған өнім түрлері.Жалпы щығарылған тауар,көрсетілген өызмет көрсеткіші,оның құрамдас бөліктері
Өнеркәсіп саласының өнімі.Өнімнің даяр болу жәрежесіне қарай анықталған түрлері.Өнімді заттай, шартты түрде заттай, құндық әдістер арқылы есепке алу.
Өндірілген өнімнің құндық және заттай көрсеткіштері.Даяр болу дәрежісіне қарай анықталған өнім түрлері.Жалпы шығарылған тауар,көрсетілген қызмет көрсеткіші, оның құрамдас бөліктері.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру
|
Әдебиет
|
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 15 Ұлттық есеп жүйесі
Ұлттық шоттар халықаралық практикада қолданаылатын баланстық есептеулердің жиынтығы.Ұлттық шоттарды құру принциптері.Ұлттық есеп жүйесінің негізгі шоттар: тауар және қызмет шоты, өндіріс шоты, табыстардың пайда болу шоты алғашқы табыстарды бөлу шоты, табыстарды қайта бөлу шоты, табыстарды пайдалану шоты,капитал операциялары шоты, қаржы шоты, сыртқы экономикалық байланыстар шоты.
Әдебиет
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
2 Шокаманова
|
Тақырып 16 Халықтың тұрмыс деңгейінің статистикасы
Соңғы жылдардағы кез-келген кезеңдегі ҚР өмір сүру деңгейін статистикалық мәліметтер негізінде сипаттап, оны басқа елдердегі көрсеткіштермен салыстыру.
Бақылау түрі – ауызша жауап беру.
Шығарылған азықтын нақты көрсеткіштері және оларды бағалау Тауарлардың көптеп шығуы, олардың ұлттық статистикалық көрсеткіші және құрастырушы. Азықтардың кәсіптік ұғымы.
Әдебиет
|
1 С.М. Мұханбетова Статистика теориясы-Алматы ,2010
|
2 Шокаманова
|
Тапсырмалар
11 СӨЖ-дің орындайтын мазмұны және графигі
Статистика орындайтын мазмұны және қызметі
№ п/п
|
Бақылау түрі
|
Тақырыптар, мақсаты мен мазмұның атауы
|
Ұсынылған әдебиет
|
Жасау уақыты
|
Бақылау нысаны
|
Орындау мерзімі
|
1
|
Конспектті тексеру
|
Статистика пәні мен міндеттері
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Бірінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Бірінші апта
|
2
|
Конспектті тексеру
|
Статистиканың агентінің ұйымдастырылуы және оның зерттеу міндеттері
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Екінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Екінші апта
|
3
|
Конспектті тексеру
|
Статистикалық бақылау
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Үшінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Үшінші апта
|
4
|
Конспектті тексеру
|
Статистикалық мәліметтерді жинақтау топтау және кесте құру
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Төртінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Төртінші апта
|
5
|
Конспектті тексеру
|
Абсолютті және қатысты шамалар
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Бесінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Бесінші апта
|
6
|
Конспектті тексеру
|
Орташа шамалар және вариация көрсеткіштері
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Алтыншы апта
|
Ауызша сұрау
|
Алтыншы апта
|
7
|
Конспектті тексеру
|
Ішінара бақылау
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Жетінші,сегізінші апта апта
|
Ауызша сұрау
|
Жетінші,сегізінші апта апта
|
8
|
Конспектті тексеру
|
Өсіңкілік динамикалық қатарлар
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Тоғызыншы, оныншы апта
|
Ауызша сұрау
|
Тоғызыншы, оныншы апта
|
9
|
Конспектті тексеру
|
Индекстер
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Он бірінші, он екінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Он бірінші, он екінші апта
|
10
|
Конспектті тексеру
|
Қоғамдық құбылыстардың өзара байланыстылығын статистикалық зерттеу
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Он үшінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Он үшінші апта
|
11
|
Конспектті тексеру
|
Әлеуметтік экономикалық статистиканың ғылыми негіздері.
|
1 С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
|
Он төртінші, бесінші апта
|
Ауызша сұрау
|
Он төртінші, бесінші апта
| 11. Оқушылардың білімін бағалау критерийлері
(1,2) Рейтинг келесі формула бойынша есептеледі
(1,2) Р = (1,2)АҮ*0,7 + (1,2)АБ*0,3
Егер студент аралық бақылаудан 50 кем балл алса, рейтинг анықталмайды. Сонда декан АБ тапсыруының жеке мерзімін белгілейді.
Емтиханға рұқсат (РР) алу келесі формула бойынша есептеледі
РР = (1Р + 2Р)/2
Егер студент рейтинг рұқсатынан (РР) 50 баллдан кем алса, емтиханға жіберілмейді.
Қорытынды баға (ҚБ) рейтинг рұқсаттың (РРСҮ) және емтиханның қорытынды бақылауының (ЕҚСҮ) салмақтық үлестерінен құралады. ҚБ келесі формула боыйнша есептеледі
ҚБ = РР*РРСҮ + ЕҚ*ЕҚСҮ
Салмақтық үлес Университетін Ғылыми Кеңесімен жылсайын бекітіледі және РР үшін 0,6 дан кем есес, ал ЕҚ үшін 0,4 коп болмау керек. Сонда
ҚБ = РР*0,6 + ЕҚ*0,4
Емтихан ережелері. Емтихан тест бойынша өткізіледі. Тестте қырық сұрақ болады. Бір тестілік сұрақ 2,5. Емтиханда алынатын максималды балл - 100 балл.
12. Оқытушының талаптары, саясаты мен іс-шаралары
Егер де сіз барлық сабақтарға қалмай келіп отырсаңыз, барлық сабақтарға дайын болып және жақсы жұмыс істесеңіздер, тапсырмаларды сапалы және мерзімінде орындасаңыздар, онда бақылау шараларының күнтізбелік кестесінде көрсетілген максималды балдар.
Оқу процесіне қатысу - сабақтарға қатысу, дайын болу және топ жұмыстарына белсенді болу.
Сіздің тәжірибелік сабақтарға дайындығыңыз топ ішінде сұраулармен, ҮЖ орындалуының тексерумен, сабаққа қатысуымен тексеріледі. Сабаққа дайындық оның аяқталғанынан кейін бағаланбайды. СӨЖ-дің уақытында орындалмауы аптадағы қалулар кезінде ½ балға төмендеуі мүмкін. Бір аптадан көп қалулар кезінде үй жұмысын орындау бағаланбайды.
Пәнді бұзған және қалған үшін әр сабақ түрлерінің отыру балы 0,5-ке дейін төмендетілуі мүкін. Сабақтан кетірген кезде қатысу үшін бал 0-ге тең болады.
Семестре тест немесе бір сұрақ пен Есеп түріндегі екі рубждік бақылаулар қарастырылған.
Егер де сіз дәлелді себеп бойынша сабаққа қатыспаған немесе бақылау шараларын босатқан болсаңыз, онда сізге жеке тапсырма бойыша және белгіленген уақытта қайта орындауға мүмкіндік беріледі.
Жұмыс қорытындылары бойынша семестрде екі рет ағымдағы үлгерімінің қорытынды балы анықталады. 50-ден төмен бал қанағаттанарлық бағаға тең болады.
Егер де сіз рубеждік бақылауға қатыспасаңыз, онда сіздің рейтингіңіз анықталмайды, яғни ол 0-ге тең болады.
Аралық бақылау 100 балға тең. Аралық бақылауға ағымды үлгерім балдары болған студенттер жіберіледі.
13 Әдебиеттер тізімі
Негізгі
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты. Перевод полного официального текста МСФО, действующих в ЕС по состоянию на 1 января 2007 года М.: Аскери, 2007 г.
Гершун А.М. и др. Учет по Международным стандартам: учеб. Пособие.- изд. М.: - Фонд развития бухгалтерского учета, 2006 г.
Тулешова Г.К. Учет и отчетность по международным стандартам. Алматы, 2005 г.
Палий В.Ф. Международные стандарты финансовой отчетности. – Москва: ИНФРА-М, 2006 г.
06.07.2007ж ҚР Қаржы министрлігінің № 184 бұйрығы «Қаржылық есептілікті және депозитарийлерді ұсыну ережелерін бекіту туралы».
Ф.С. Сейдахметова «Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп» Алматы 2008ж.
С.Б. Баймуханова «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
Қ.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп: теориясы және негіздері» Алматы, Экономика, 2006ж.
Қ.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп: теориясы және негіздері» Алматы, Экономика, 2006ж.
Ә.Әбдіманапов «Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру принциптері» Алматы, Экономика, 2006ж.
С.Т.Миржакыпова, Г.Н. Аппакова и др. Основы бухгалтерского учета по МСФО.-Алматы: Экономика, 2009г.
М.А.Вахрушина, Л.А. Мельникова Международные стандарты финансовой отчетности. Омега-Л, 2009г.
Қосымша
Терехова В.А. Международные и национальные стандарты учета и финансовой отчетности. – Москва: «Питер», 2005 г.
Нидлз Б., Андерсон Х. и др. Принципы бухгалтерского учета. М., 2005 г.
В.Л. Назарова «Шаруашылық субьектілердегі бухгалтерлік есеп». Учебник. Алматы,2005ж.
К.К. Кеулимжаев и др. «Финансовый учет» Алматы, 2005г.
Г.К.Тулешова «Финансовый учет в соответствии с международными стандартами» (часть 1,2) Алматы, 2005г.
Достарыңызбен бөлісу: |