404
Бельгия, Нидерланд және Германия инженерлерімен бірлесе
отырып құрастырылған тарамдалған фазаның секіруін алдын
алудың әмбібеп әдісі үлкен қызығушылық тудырды.
Әдіс тарамдалған фазалардың иқарқынды секіруіне кез-келген
ұшырағыштық кергіш арасындағы тоғыспалардың шиыршықталу
мүмкін болмағандығымен шартталады, ол біртарапты тайғақтың
немесе қатудың ұлғаюына септігін тигізеді, яғни, мұздатылған сым
ауқымды көтергіш күші бар қанат пішініне ие болады деген белгілі
ережесіне негізделен. Шөгу нысаны
аралық бойымен шамамен
бірдей болғандығынен, сымның әрбір кескініне ықпал етуші күш
үйлеседі және секіру аралық ортасында ең үлкен мәнімен жартылай
толқынның қауіпті нысанына қалыптасады.
Бірреттік сымдардың тұтас аралықтарында ширатылуы шөгудің
басқа нысаны қалыптасуына әкеп соғады: өз ұзындығының үлкен
бөлігінде мұздатылған сым сопақ нысанына қалыптасады және
оның ұштарында ғана мұздың қату біржақты болып табылады.
Нәтижесінде, көтергіш күш әлсіз бола бастайды және сымның
ұзындығы бойында бірдей шамамен пайда болмайды. Сәйкесінше,
секіру де әлсіз түрде немесе мүлдем пайда болмайды.
Солайша, тарамдалған фазаның өзі секіруге жиі тап болады,
және аса қауіпті нысанында. Оның алдын-алу үшін тарамдалған
фазаның сымдарын кергіштермен жалғамау немесе топсалы
бекіткіші
бар кергіштерді қолдану, олар кезінде сым кергіш
қысқышында бос айнала алады. Осы әмбібеп әдісі үлкен табыспен
желілердің бірқатарында іске асырылған.
Сымдардың синтетикалық ажыратқышына қатысты Египеттің
тәжірибесі аса қызықты, эпоксидті шайырдан, яғни, анағұрлым
нашар синтетикалық материалынан жасалған ажыратқыштардың
өздері фарфор ажыратқыштарымен
салыстырғанда қарқынды
ластану шарттарында басым болып келетіні орнатылды. Аса
ластанған
аймақтарда
эпоксидті
шайырдан
жасалған
ажыратқыштарын қолдануды ұсыну дұрыс емес. Одарды
қолданудың 4...6 жылынан кейін олардың беттерінде зақымдалулар
пайда бола бастайды, себебі эпоксидті шайыр атмсофералық ықпал
ету мен ластанудан арнайы қорғанысты талап етеді. Қазіргі кезде
аса ластанған аумақтарда сәтті қызмет атқарып отырған
материалдар белгілі, бірінші кезекте ол силикондар мен кейбір
эластомерлер.
Электрлік доғасының ажыратқыштарға тигізетін әсері туралы
сауал да үлкен қызығушылық танытып отыр. Табақшалы
ажыратқыштардың тізбектер беттерінің бойымен разрядтар әртүрлі
тігінен жазықтықтарында пайда болады, яғни, ажыратқыштардың
берілген
бір бөлігінде доға бір, ал басқаларында - екінші
жазықтықта жанады. Осы кезде жеке доғалардың барлық
тізбектерді жасыратын жалпы доғасына көшуі қиындатылған және
405
анықталған, бір уақытты талап етеді. Зерттеу жолымен балқытылған
сымдар тізбекте жетеуінен екі немесе үш ажыратқышты жапқан
кезде алғашқы тіреу нүктелерін ұштастыру бірден емес, тек 30 мс
кейін ғана іске асырылатындығы орнатылды.
Бүкіл тізбекті жабатын электрлік доғасының қалыптасуы 100 мс
қажет
етеді.
Тізбек
ұзындығы
арттырылған
сайын
электродинамикалық күштердің ықпал етуі төмендейді, және
ажыратқыштар бойымен жүріп өтетін
электрлік доғалар тізбектің
ортасында одан көп уақыт сақталады. Тоғы шағын болып келетін
электр доғасы, тоғы үлкен болып келетін доғасына қарағанда
ажыратқыштарды одан қатты зақымдайды, себебі ол тізбектен
электродинамикалық күштермен кейінірек ығыстырылады. Доғаға
тоқты тарту және оны бұру сызбаларының мәндері де аса
мағыналы. Егер сызбалар симметриялық болса,
онда тізбектің осі
электродинамикалық күштердің тұрақты тепе-теңдігіне сәйкес
келеді және жергілікті электрлік доғаларының тізбек бойымен
жануы арттырылады.
Өткізілген зерттеулер ажыратқыштардың әрекет етуші қорғаныс
құралдары аса мәнді кешіктіруімен қызмет атқарытындықтарын
көрсетті. Әдеттегідей, ол сөндіргіштің негізгі қорғаныстарының
жұмыс істеу уақытынан әлдеқайда артық. Соған қатысты,
тізбектердің қорғаныс темір арқауы ажыратқыштар бұзылуының
алдын-ала алмайды, егер сөндіргішті
өшіру уақыты берілген бір
кемшіліктер салдарынан қатты кешіктірілмесе. Бірақ, осы
жағдайдың өзінде, темір арқаудың ықпалы тізбектің орталық
бөлігінде ажыратқыштар бойымен жүріп отыратын доға үшін елеулі
болмайды. Осының барлығы зақымдаудан тізбектерді қорғау
құралы ретінде темір арқаудан бас тарту қолдаушыларының
айқындамаларын күшейтеді.
