Ташбулатова Асел Ерсултановна

1 

 

Ташбулатова Асел Ерсултановна 

 6D010300  –  Педагогика  және  психология  мамандығы

  бойынша  (PhD) 

философия докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертациясына 

АННОТАЦИЯ 

 Болашақ 

химия 

пәні 

мұғалімінің 

 

креативті 

тұлғасын 

қалыптастырудың ғылыми - педагогикалық негіздері 

Зерттеу  тақырыбының  көкейкестілігі:  Бәсекелестікке  қабілетті 

мамандар  дайындауды  жүзеге  асыру  мақсатында  Қазақстан  Болон  үдерісіне 

енді.  Қазақстанның  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  енуі  еліміздің  білім  беру 

жүйесін  жетілдірудің  жаңа  бағдары  инновациялық  білім  беру  субъектілерін 

даярлауды  талап  етеді.  Инновациялық  білім  беру  үдерісі  университет 

студенттеріне білім берудің әр кезеңінде жаңашылдық идеялар ұсынудағы жаңа 

тұғырлар  немесе  туындылар,  ақыл-ой  әрекеттерінің  дәстүрлі  жүйелермен 

сабақтастықта және түрлі іс-әрекетте педагогикалық креативтікті қалыптастыру 

мүмкіндігін тудырады. 

Зерттеу нәтижелері және іс-тәжірибе көрсетіп отырғандай, болашақ химия 

пәні мұғалімдерінің креативті тұлғасын  қалыптастыру мәселесін шешуге түрлі 

объективті  және  субъективті  факторлар  әсер  етеді.  Біріншіден,  еліміздің  бір 

қоғамдық  формациядан  екінші  қоғамдық  формацияға  көшіп,  әлеуметтік-

экономикалық  дамуының  әлі  де  толық  тұрақталмаған  жағдайда  болуы  және 

білім  жүйесін  жаңарту  үдерісінің  толық  түрде  жүзеге  асып,  аяқталмауы. 

Екіншіден,  осы  мәселені  зерттеуге  қатысты  отандық  іс-тәжірибенің 

жеткіліксіздігі. Үшіншіден, ЖОО   педагог кадрлар дайындау мәселесінің әлі де 

толық  қолға  алынбай  отырғандығы.  Төртіншіден,  болашақ  мамандардың  

креативті  тұлғасын   

қалыптастырудың  педагогикалық-психологиялық 

ерекшеліктерін  ескере  отырып,  бүгінгі  қоғам  дамуына  жауап  беретін  қазақ 

тіліндегі  оқу-әдістемелік  кешендермен  жеткілікті  деңгейде  қамтамасыз 

етілмеуі. 

Болашақ  химия  пәні  мұғалімінің    креативті  тұлғасын  қалыптастыру    – 

жоғары педагогикалық білім берудің маңызды құрамдас бөлігі.  

Химия  оқу  пәні  ретінде  болашақ  маманның  креативті  тұлғасын 

қалыптастыруда    алатын  орны  ерекше,  біріншіден,  болашақ  маман  мен 

оқытушыға кең көлемде мүмкіндік беретін химия пәнінің көптүрлілігін (жалпы, 

бейорганикалық,  органикалық,  аналитикалық,  қолданбалы  химия)  оқу  кезінде  

қолданылатын  әртүрлі  әдістер  мен  тәсілдерге  байланысты,  екіншіден,    химия 

пәнін  оқу  кезінде  болашақ  маманның  креативті  тұлғасын  қалыптастыруға 

2 

 

мүмкіндік  беретін    сабақты  ұйымдастырудың  бірнеше  түрлі  формаларын 

пайдалануға болады.  

Қарастырылып 

отырған 

мәселенің 

осындай 

өзектілігі 

зерттеу 

тақырыбымызды  «Болашақ  химия  пәні  мұғалімінің    креативті  тұлғасын 

қалыптастырудың  ғылыми  педагогикалық  негіздері»  -  деп  таңдап 

алуымызға негіз болды. 

Зерттеудің  мақсаты  -  болашақ  химия  пәні  мұғалімінің    креативті 

тұлғасын  қалыптастыруды  теориялық  тұрғыдан  негіздеу,  құрылымдық-

мазмұндық  моделін  жасау,  ғылыми-әдiстемелiк  жағынан  қамтамасыз  ету 

бағытындағы  материалдарды  тәжірибелік-эксперименттік  жұмыс  барысында 

сынақтан өткізу.   

Зерттеу нысаны: жоғары оқу орнындағы  білім беру үдерісі  

          Зерттеу  пәні:  болашақ    химия  пәні  мұғалімінің  креативті  тұлғасын    

қалыптастыру үдерісі. 

        Зерттеудің міндеттері: 

1. Болашақ мамандардың креативті тұлғасын қалыптастырудың теориялық-

әдіснамалық негіздерін айқындап, «креативтілік» ұғымының мәнін ашу. 

2."Креативтіліктің" 

құрылымы 

мен 

мазмұнын 

қалыптастырудағы 

педагогикалық шығармашылықтың негіздерін анықтау. 

3.  Болашақ  химия  пәні  мұғалімінің  креативті  тұлғасын  қалыптастырудың 

формалары мен әдістерін анықтау. 

4. Болашақ химия пәні мұғалімінің креативті тұлғасын    қалыптастырудың 

құрылымдық-мазмұндық моделін жасау.

 

5.  Химия  пәні  мұғалімінің  креативті  тұлғасын    қалыптастыру  әдістемесін 

жасау  және  оны  тәжірибелік-эксперименттік  жұмыс  барысында  тексеріп, 

дәйектеу. 

        Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:  

1. Болашақ мамандардың креативті тұлғасын қалыптастырудың теориялық-

әдіснамалық негіздерін айқындап, «креативтілік» ұғымының мәні ашылды. 

2. Болашақ мамандардың креативті тұлғасын қалыптастырудың құрылымы 

мен  мазмұны,  компоненттері,  деңгейлері  және  олардың  қалыптасу  өлшемдері 

анықталды. 

3.  Химия  пәнін  оқыту  барысында  болашақ  маманның  креативті  тұлғасын 

қалыптастырудың  қазіргі  деңгейіне  талдау    жасалып,  ғылыми  тұрғыда 

бағыттары анықталды.   

4. Болашақ химия пәні мұғалімінің креативті тұлғасын    қалыптастырудың 

құрылымдық-мазмұндық-үрдістік моделі жасалынды.

 

5.  Химия  пәні  мұғалімінің  креативті  тұлғасын    қалыптастыру  әдістемесі 

ұсынылып  және  зерттеліп  отырған  мәселелердің  тиімділігі  тәжірибелік-

эксперименттік  жұмыс  барысына  негіз  болатын  «Химия  әлеміндегі  есептер» 

атты  элективті  курс  пен  Болашақ  химия  пәні  мұғалімінің  креативті  тұлғасын 

3 

 

қалыптастыруға  бағдарланған  оқу-әдістемелік  құрал  дайындалып  тәжірибеден 

өтті.  

Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы: 

Зерттеу  жұмысының  нәтижелерін  жалпы  білім  беретін  мектептерде,  орта 

кәсіптік  білім  беру  мекемелерінде,  педагог  кадрларды  даярлау  және  олардың 

біліктілігін арттыру жүйесінде кеңінен пайдалануға болады.   

Ғылыми-теориялық  еңбектердегі  ақпараттық  технологияны  оқыту 

үдерісінде  қолдану  арқылы  болашақ  маманның  креативті  тұлғасын 

қалыптастырудың  мән-жайын  зерделей келе, біз   жаңа 

технологиялар 

арқылы  болашақ  химия  пәні  мұғалімдерінің    креативті  тұлғасын 

қалыптастырудың технологиялық моделін жасадық. 

Осы  технологияларға  талдау  жасай  келе,  біз  оқу  үрдісінде  студенттердің 

логикалық  ойлауын,    дамытатын  кейс,  проблемалық,  контексттік 

технологиялардың  аз  қолданатындығы  байқалды.      Case  method  –  оқыту  әдісі 

процесі кезінде студенттер    мәселені жан-жақты ашу үшін   ақпаратпен толық  

қамтамасыз      етіледі  ,  осы  аталған  проблеманы  шешу  үшін  өзбетінше  іздену 

жолдары жүзеге асады.     

Қорыта  келгенде,  зерттеуiмiздiң  ғылыми  болжамы  тәжiрибелік-

эксперименттiк  жұмыс  барысында  дәлелдендi  және  жүргiзiлген  зерттеу 

жұмысының мақсаты мен мiндеттерiне сәйкес нәтижелер алынды. 

Қазақстанда    химиядан  жоғары  білім  беру  жағдайын  саралай  отырып,  біз  

оқыту  үдерісі  кезінде  студенттердің  креативтілік  қабілеттерін  дамытудың 

болашақ  мамандардың  шығармашылық  әрекеттерге  дайындығын  қамтамасыз 

етуде  маңызды  орын  алатындығына  көз  жеткіздік,    яғни  креативтілік  қазіргі 

заманғы білім беру жүйесінің ажырамас бөлігіне айналуы   тиіс. 

Жoғapы oқу opындapының oқу үдepiciнe eнгiзiлгeн: 

Біз, зерттеліп отырған мәселелерді әдістемелік-теориялық тұрғыдан талдай 

отырып    алған  теориялық  білімдерін  практикалық  іс-әрекетпен  ұштастыру  

мақсатында  

- 

«Болашақ 

химия 

пәні 

мұғалімінің 

креативті 

тұлғасын 

қалыптастырудың теориясы мен практикасы»  атты oқу - әдістемелік құрал – 

Астана, 2014 

-  Болашақ  химия  пәні  мұғалімінің    креативті  тұлғасын  қалыптастыруға 

бағдарланған oқу - әдістемелік құрал

 

– Астана, 2014.  

 

 

 

 

4 

 

Ташбулатова Асел Ерсултановна 

АННОТАЦИЯ 

 Диссертация,  подготовленная  для  получения  научной  степени  доктора 

философии (PhD) по специальности 6D010300 – Педагогика и психология. 

 

Научные педагогические основы формирования креативной личности 

будущего учителя по химии» 

Актуальность 

работы: 

В 

целях 

осуществления 

подготовки 

конкуретноспособных  специалистов  Казахстан  вошел  в  Болонский  процесс. 

Вхождение  Казахстана  в  мировое  образовательное  пространство  требует 

подготовки  инновационных  субъектов  образования  –  это  новое  направление 

совершенствования  системы  образования  страны.    Процесс  инновационного 

образования  дает  возможность  студентам  университета  сформировать 

педагогическую  креативность  во  взаимосвязи  с  традиционными  системами 

умственной  деятельности  н  в  различных  действиях  предлагать  новаторские 

идеи в различных периодах образования новые платформы или произведения.  

Как  показывают  результаты  исследования    и  опыт,  на  решение  проблемы  

формирования  креативной  личности  будущего  учителя  по  химии  влияет 

различные объективные и субъективные факторы. Во-первых, страна, переходя 

с  одной  общественной  формации  к  другой  общественной  формации,  будучи 

еще  не  полностью  в  стабильном  положении  социально-экономического 

развития,  осуществляя  процесс  обновления  системы  образования,  может  не 

закончить  его.  Во-вторых,  нехватка  отчественного  опыта,  касающегося 

исследования  этого  вопроса.  В-третьих,  неполностью  взялись  за  проблему 

подготовки 

педагогических 

кадров 

ВУЗов. 

В-четвертых, 

учитывая 

педагогически-психологические 

особенности 

формирования 

креативной 

личности  будущих  учителей,  не  на  достаточном  уровне  идет  обеспечение 

учебно-методическим  комплексом  на  казахском  языке,  который  отвечает  за 

развитие нынешнего общества.   

 Формирование  креативной  личности  будущих  учителей  по  химии  – 

важная составная часть высшего педагогического образования.  

Место,  которое  занимает  химия  в  качестве  предмета  обучения  в 

формировании  креативной  личности  будущих  специалистов  особенное,  во-

первых,  потому  что  связано    с  различными  методами  и  способами,  

применяемыми 

во 

время 

обучения 

многообразия 

химии 

(общей, 

неорганической,  органической,  аналитической,  прикладной  химии),  которая 

дает  широкие  возможности  будущему  специалисту  и  преподавателю,  во-

вторых,  во  время  преподавания  предмета  химии  можно  пользоваться 

несколькими  различными  формами  организации  урока,  которые  дают 

возможность сформировать креативную личность будущего учителя. 

Такая  актуальность  рассматриваемого  вопроса  составляет  основу  для 

выбора 

темы 

исследования 

«Научные 

педагогические 

основы 

5 

 

формирования креативной личности будущего учителя по химии». 

Цель  исследования  –  обоснование  формирования  креативной  личности 

будущего  учителя  химии  с  теоретической  точки  зрения  и  опробирование 

материалов  в  ходе  опытно-экспериментальной  работы    в  направлении 

обеспечения с научно-методической стороны.   

Объект  исследования:  процесс  образования  в  высшем  учебном 

заведении.  

        Предмет  исследования:  процесс  формирования  креативной  личности 

будущего учителя по химии. 

        Задачи исследования:  

         

1.  Раскрыть  значение  "креативного"  понятия,  выявляя  теоретические-

методические 

основы 

формирования 

креативной 

личности 

будущих 

специалистов. 

             2.  Определить  основы  педагогического  творчества  формирования 

структуры 

и 

содержание 

"креатива". 

             3.  Определить  формы  и  методы  формирования  креативной  личности 

будущего 

учителя 

химии. 

             4. 

Составить  структурно-содержательную  модель   формирования 

креативной 

личности 

будущего 

учителя 

химии.. 

             5.  Составить  методики формирования  креативной  личности  учителя 

химии.  

        Научная новизна и теоритическая важность исследования:  

1.  Раскрылось  значение  "креативного"  понятия  -  выявляя  теоретические-

методические  основы  формирования  креативной  личности  будущих 

специалистов. 

2. 

Определены  структуры  и  содержание,  компоненты,  уровни 

формирования  креативной  личности  будущих  специалистов  и  измерении  их 

формирования. 

3.  В  ходе  преподования  химии  проведен  анализ  на  настоящий  уровень 

формирования  креативной  личности  будущего  специалиста  и  определены 

направления в науной позиции.   

4. 

Составлена 

структурно-содержательно-динамичная 

модель 

формирования  будущего учителя по химии.

 

5.  Рекомендована  методика  формирования  креативной  личности  учителя 

химии  и  разработано  учебно-методическое  пособие,  направленное  на 

формирования  креативной  личностибудущего  учителя  химии  и  элективный 

курс  «Задачи  в  мире  химии»,  эффективность  исследованных  вопросов, 

основанный на опытно-экспериментальных работ и прошли практику.   

Практическая важность исследовательской работы: 

6 

 

Результаты  исследовательской  работы  можно  широко  использовать  в 

общеобразовательных  школах,  в  средне-специальных  профессиональных 

образовательных  учреждениях, в системе подготовки педагогических кадров и 

повышении их квалификации.   

Исследуя  обстоятельства  формирования  креативной  личности  будущего 

специалиста  в  научно-теоретических  трудах  путем  применения  в  процессе 

обучения  информационных  технологий,  мы  создали  технологическую  модель 

формирования  креативной  личности  будущего  учителя  по  химии  посредством 

новых технологий. 

Анализируя  эти  технологии,  мы  заметили,  что  в  процесе  обучения  мало 

используются  проблематические,  контекстные  технологии,  разивающий  кейс 

логического  мышления  студентов.      Case  method  –  во  время  процесса  методу 

обучения  студенты  для  раскрытия  проблемы  со  всех  сторон  полностью 

обеспечиваются 

информацией, 

для 

решения 

указанной 

проблемы 

осуществляют самостоятельно поисковые работы.   

Делая  заключение  научное  предположение  нашего  исследования  было 

доказано  в  ходе  опытно-экспериментальной  работы,  а  также  были  получены 

результаты согласно цели и задачам проведенной исследовательской работы. 

Классифицируя  положение  высшего  образования  по  химии  в  Казахстане 

мы  во  время  процесса  убедились  в  готовности  студентов  к  творческим 

действиям  развития  креативных  способностей  как  будущих  специалистов,  то 

есть  креативность  должна  превратиться  в  неотъемлемую  часть  современной 

образовательной системы.   

Мы  анализируя  исследуемый  вопрос  с  методико-теоретической  точки 

зрения,  в  целях  совмещения  теоретических  знаний  с  практическими 

действиями, внедрили в обучающий процесс высшего учебного заведения: 

-  учебно-методическое  пособие,  теория  и  практика 

  формирования 

креативной личности будущего учителя химия – Астана, 2014. 

- 

учебно-методическое  пособие,  направленное  на  формирование 

креативной личности будущего учителя по химии – Астана, 2014.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 

 

Assel Tashbulatova 

 Dissertation to be awarded the Philosophy Doctor Degree (PhD) in Pedagogics 

and Psychology -  6D010300. 

ANNOTATION 

 “Scientific  Pedagogical  Foundation  for  Creative  Personality  of  a  Future 

Chemistry Teacher” 

The  work’s  topicality:  With  a  view  to  training  competitive  specialists, 

Kazakhstan  joined  Bologna  process.  Kazakhstan’s  entering  the  global  educational 

environment  requires  training the  innovation-based education subjects:  this  is a  new 

trend  in  improving  the  country’s  education  system.    Innovation-based  education 

process  provides  university  students  with  capability  of  generating  pedagogical 

creativity  in  interrelation  with  traditional  mental  activity  systems,  and  offering 

innovation ideas, new platforms in different periods of education.  

As  the  research  results  and  the  experience  prove,  addressing  the  problem  of 

generating  a  creative  personality  in  a  future  Chemistry  Teacher  is  influenced  by 

multiple  objective  and  subjective  factors.  First,    in  migrating  from  one  social 

structure  to  another,  a  country  which  is  not  fully  sustainable  as  to  socio-economic 

development,  may  fail  in  accomplishing  the  process  of  renewing  the  education 

system. Second, shortage of domestic experience  in research of this problem.  Third, 

addressing  the  problem  on  training  the  university  teachers  is  insufficient.  Fourth, 

given  the  pedagogic/psychologic  peculiarities  in  generating  creative  personality  of 

the  future  teachers,  the  provision  of  teaching  materials  in  Kazakh  language  is  at 

insufficient level, although this is a prerequisite for current society evolution.   

Generating  a  creative  personality  of  the  future  Chemistry  Teachers  is  an 

essential component of higher pedagogical education.  

The position occupied by Chemistry  in the generation of creative personality  in 

future  teachers  is  quite  specific,  first,  because  it  is  related  to  various  methods  and 

means  applied  in  teaching  to  multiform  chemistries  (general,  inorganic,  organic, 

analytic,  and  applied  ones)  which  provides  great  opportunities  to  a  future  specialist 

and  teacher,  and  second,  in  teaching  Chemistry,  one  can  use  multiple  forms  for 

arranging a lesson, that enable generating a future teacher’s creative personality. 

Such  topicality  of  the  subject  in  question  constitutes  the  basis  for  choosing  the 

research theme: “Scientific Pedagogical Foundation for Creative Personality of a 

Future Chemistry Teacher”. 

The  research  objective  is  to  substantiate  the  generation  of  a  future  Chemistry 

teacher’s creative personality from the theory perspective and to pilot the materials in 

the course of testing work towards science/methodology provision.   

The research object: education process in higher education institution  

        The  research  subject:  the  process  of  generating  a  future  teacher’s  creative 

personality. 

         The research goals:  

8 

 

–  scientific substantiation of the need to create the technology for generating a 

future specialist’s creative personality in the course of teaching Chemistry; 

– defining  the criteria of structure, content, components, and  level of creativity 

in generating creative personality; 

–  building  up  the  structure/content  model  for  generating  a  future  Chemistry 

teacher’s creative personality;

 

–    designing  the  methodology  for  generating  a  future  Chemistry  teacher’s  creative 

personality  and  checking  the  efficiency  thereof  in  the  course  of  testing  work; 

preparing methodological suggestions on the research subject. 

        The research’s tasks:  

 

1.  Set  for  the  meaning  of  the  “creative”  idea  by  showing  the 

theory/methodology  basics  of  generation  of  future  specialists’  creative  personalities. 

          2. Define the fundamentals of pedagogic creativity, generation of structure, and 

“creative” 

content. 

         3.  Define  the  forms  and  methods  in  generation  of  future  Chemistry  teacher’s 

creative 

personality. 

           4.  Make  up  a  structural/conceptual  model  for  generation  of  future  Chemistry 

teacher’s 

creative 

personality. 

           5.  Make  up  the  methodologies  for  generation  of  future  Chemistry  teacher’s 

creative personality. 

        Scientific novelty and theoretical importance of the research:  

1.  The  meaning  of  the  “creative”  idea  was  disclosed  through  showing  the 

theory/methodology basics of generation of future specialists’ creative personalities. 

2.  The  structures  and  contents,  components  and  levels  in  generation  of  future 

specialists’  creative  personality  were  specified,  as  well  as  the  dimensions  of 

generation thereof. 

3.  In  the  course  of  teaching  Chemistry,  the  actual  level  of  creative  personality 

generation was analyzed and the areas in research position were defined. 

4.  The  structure/content  model  for  generating  a  future  Chemistry  teacher’s 

creative personality wasbuilt up.

 

5. The methodology for generating a future Chemistry teacher’s creative 

personality was recommended and the study guide was developed, aimed 

atgeneration of future Chemistry teacher’s creative personality, and also the elective 

course: ”Tasks in the Chemistry World”. The efficiency of the issues under research 

based on testing/experimental works passed through practice. 

The research practical importance: 

The research results may be widely used in comprehensive schools, in secondary 

vocational  education  institutions,  and  in  the  system  of  teachers  human  resource 

training and advanced training.   

9 

 

In  studying the  situation  of  generating  a  future  specialist’s  creative  personality 

in  schientific  theory  works  through  applying  information  technology  in  teaching 

process,  we  created  a  technology  model  for  generating  a  future  Chemistry  teacher’s 

creative personality by means of new technologies. 

While  reviewing  those  technologies,  we  saw  that  in  the  teaching  process,  the 

problematic,  context-focused  technologies  and  the  developing  case  for  students’ 

logical  thinking  are  used  insufficiently.      Case  method  refers  to  the  students’  being 

provided  complete  information  for  considering  a  problem,  and  performing 

independently the search works in addressing the above problem.   

In conclusion, our research’s scientific guess was proved in the course of testing 

work, and also the results were obtained  in compliance with the objective and  goals 

of the research performed. 

In  classifying  the  situation  in  higher  Chemistry  education  in  Kazakhstan,  we 

fully  realized  the  students’  preparedness  for  activities  in  developing  creative 

capabilities  as  future  specialists,  i.e.  creativity  must  turn  into  an  integral  part  of 

modern education system.  

In  analyzing  the  issue  under  research,  with  a  view  to  matching  theoretical 

knowledge  with  practical  activities,  we  have  introduced  the  following  in  the  higher 

education institution’s process: 

-  the  Study  Guide,  “Theory  and  Practice  of  Generation  of  Future  Chemistry 

Teacher’s Creative Personality”, Astana, 2014. 

-  the  Study  Guide  aimed  at  generation  of  future  Chemistry  teacher’s  creative 

personality– Астана, 2014.