Қайта қүрулардың басталуы. 1917 жылы қазан айында Кеңестердің Бүкігресейлік II съезінде В. И. Лениннің ұсынуымен А. В. Луначарский басқаратын Халық Ағарту Комиссариаты қүрылды.
Мұғалімдер оқьпуда буржуазиялық әдебиеттерді пайдаланады деген қауіппен А. В. Луначарский және оның орынбасары М. Н. Покровский қалыптасқан жүйелі тарихи білім берудің пайдалы жақтарын теріске шығаруға тырысты.
Азаматгық тарихты оқытудың орнына әлеуметтану, еңбек тарихын оқыту үсынылды. Осылаиша тарихи білім беру саласында революциялық қайта қүрулар басталды. Оның бастапқы кезещнде (1917 жыддан —1930 жылдардың бас кезеңіне дейін) тарихи білім берудің ескі мазмұнынан бас тартып, тарихты оқу пәні ретінде қоғамтанумен ауыстырды.
30-жылдары тарихи білім берудің жайы өзгере бастады. Тарихты жеке пән ретінде қалпына келтірумен сипатгалатын тарихи білім берудің жаңа кезеңі басталды. Партияның Орталық Комитет! зертхана-бригадалық өдістен бас тартуға нүсқау береді. Оқу жүмысын үйымдастырудың негізгі түрі оқушылар тобьшен жүргізілетін, қатаң оқу кестесіне бағындырылған сабақ болып белгіленді. БК(б)П Орталық Комитетінің "Бастауыш жөне орта мектеп туралы", "Оқу бағдарламалары және бастауыш, орта мектептердің ережесі туралы" қаулылары негізінде мектепті реформалаудың міндеттері белгіленді. Тарих багдарламаларына маркстік қсяғамдық-экономикалық формация тсориясы негіз болды.
Бағдарламалардың негізінде жаңа оқулықтар жазыла бастады. Бірақ авторлар азаматтық тарихты емес, қоғамдық өмірдіц формаларын ғана көрсетуді мақсат түтты. Отан тарихы оқулықтарда жекелеген қосымша түрінде берілді (Қазақстан тарихы мүлдем ауызға альшбады). 1934 жылдың мамырында "КСРО мектептерінде "азаматтық тарихты оқыту туралы" қаулы қабыдданды. Курстың қүрылымы негізіне тарихи оқиғаларды баяңдаудың хронологиялық бірізділігі және қайталамау (курсты қайталамай бір рет оқу) қағидалары басшылыққа алынды; жалпы тарих және дербес Отан тарихы курстары енгізілді.
Оқытудың қайталамау қағидасы:
3-4 сыныптар — КСРО бастапқы тарихы курсы (тарихтың қысқа курсы)
5сынып - Ежелті дүние тарихы (Шығыс, Греция)
6 сынып - Ежелгі дүние жөне орта ғасырлар тарихы
7 сынып — Орта ғасырлар тарихы жөне КСРО Конституциясы (1936 жылдан бастап енгізілді)
8 сынып - Жаңа тарих, I бөлім; КСРО тарихы ХҮІІІ ғасырдың соңына дейін
9 сынып - Жаңа тарих, II бөлім; КСРО тарихы ХҮШ-ХІХ ғ.ғ.
10 сынып - XX ғасырдағы КСРО тарихы; Қазіргі заман тарихы (1958 ж. енгізілді)
1935-1941 жылдары мектептерде тарихты оқытуға бөлінген сағат көлемі аптасына 14-тен 25,5 сагатқа дейін артты. 1934 жылдан бастап "Орта мектептегі тарих" журналы шыға бастады. Жаца бағдарламалар мен оқулықтар жазуға Н. И. Венаг, Б. Д. Греков, А. М. Панкратова, С, И. Ковалев, А- В. Мишулин, А. И. Малышев, Н. М. Лукин, А. Ф. Ефимов сияқты танымал ғалымдар қатыстырылды. Оқулықтардың қолжазбаларына ("КСРО тарихы", "Жаңа тарих") И. В .Сталин, А. А. Жданов, С. М. Киров пікір жазды. Оларды тарихи процесті дәуірлеу, түйінді меселелердің шешімі, КСРО-ның әлемдік тарихпен байланысы сияқты мөселелер қызықтырды.
30-жылдары мектептегі тарих курстарымен жүмыс істеуде одісксрлер мен ғальш-тарихшылар арасында өзара байланыс болмады. Әдіскерлер мазмүн талдауға араласпады, ал тарихшылар оқулықтарда мсктептегі тарихты оқытудың өдістемелік ерекшелік-терін ескермеді. Дегенмеи, 40-жылдардағы тарих оқулықтары педагогикалық идеялары жене материадды беру сипаты жағынан оз кезіндегі өдістеменің деңгейін танытты. Олардың кемшіліктері ретінде фактілер, ссімдер мен даталардың тым көптігі, қүжаттар-дың мүлдем жоқтығын атауға болады. Оқулықтарда сүрақтар мен тапсырмалар мүлдем болмады. Кептеген тарихи үғымдар түсіңцірілмеді.
Соғыс кезіндегі тарихты оқытудың өз ерекшелігі болды. Ол ең алдымен оқытудағы тәрбиелік мақсатгарға баса мен берумен айқындалды. Мүғалімдердің алдына патриотгық төрбие мен интернационалдық бірлікті нығайту міндеті қойылды. Орта ғасырлар тарихы оқылғанда славян халықтарының рөлі, олардың жат жерлік басқыншыларға қарсы бірлескен күресі, мәдени мүрасының маңызы дәріптелді. Немістердің "варвар" славяндар арасындағы "мәдени миссиясы" өшкереленді. Тарих сабақтарыңца германдықтардың "Шығысты тықсыру", пангерманизм сияқты саясатгарының тарихи тамыры зертгелді.
Тарих сабақтарында мүғалімдер оқушыларды Үлы Отан соғысында сөзсіз жеңіске жететіндігіне сендіруге тиіс еді. Сол мақсатта А. Невский, Д. Донской, А. Суворов, М. Кутузовтардың қолбасшылық енері.туралы жан-жақты еңгімеленді.
30-жылдардың соңында тарихшы-ғалымдар мен едіскерлер мектептік тарих курсының едістемелік негізін айқындауда елеулі жүмыстар атқарған еді. Соғыс жылдарында бүл жүмысты А. М. Панкратова, Н. М. Дружинина, Е. А. Косминскаялар одан әрі жалғастырды.
Соғыстан кейінгі жылдары әдістеменің дамуына В. Н. Вернадский, Н. А. Андреевская, М. А. Зиновьев, В. Г. Карцев, Н. Г. Тарасов, А. И. Стражев, Д. Н. Никифоров жене т.б. ғалымдар көп үлес қосты. Олардың еңбектерінде тарих гылымына қойылатын двдактикалықталаптар; тарихты оқьпудағы көрнекілік; тарихи білімдсрді игерудің психологиясы; қайталау-жинақтау сабақтарының эдістсмесі; фактілік жопе үғымдық білімдерді қалытвстырудың жүйесі; тарихты оқытудың әдістемелік жүйесі сияқты мөселелер қарастырылды.
Кеңестік уақытга тарихты оқытуға идеологиялық қондырғы ез салқынын тигізді.ЗО-жылдары оқушылардың "тарихты дүрыс түсінуі" үиіін өткен кезең мен қазіргі заман тарихыньтң байланыстары проблемасына ерекше маңыз беру орын алды. Олар көбіне.үқсату немесе байланыстыру арқылы жасалган жасанды байланыстар еді. Мысалы, Ганнибал өскеріндегі пілдерді қазіргі заманғы соғыстағы танкілерге теңеу немесе тарихты қарапайым түрдс оқыту барысыпда оқушылардыц оқыгап дсрсіінс дегеп белгілі бір қатынасын қалыптастыру мақсаты қойылады. Сол сияқты оқушылар халық батырларына үқсауға үмтылыи, "біздің ел бөрінен де жақсы" деген нық сенімде болуға тиіс еді.
2. 50-жылдардың соңында оқулықтаріға оқушылардың дербес жүмыс жүргізуіне арналған қүжаттар енгізіліп, тарих бойынша жұмыс дәптерлері шығарыла бастады.
Тарихи білім берудің қүрылымы мен мазмүны да өзгеріске түсті. Қайталамау қағидасының орнына топтау (концентрация) қағидасы енгізілді. Ол жетінші сыныпты бітірген оқушылардың жаңа және қазіргі заман тарихымен таныса алмауына байланысты туъгадады. 1959 жылғы 8 кдзандағы "Мектептерде тарихты оқытудағы бірқатар өзгерістер туралы" қаулыға сәйкес 8 жылдық білім міндетті, ал 11 жылдық мекгеп тілек білдірушілерге арналды. Соган сэйксс тарих курстарына ітиінара топтастыру жасалды.
Достарыңызбен бөлісу: |
