Ә. Формаланған жэне формаланбаған белгілер жүйесін қолдану

Жоғарыда көрсетілген көп факторлы модельдер, қор биржасында өздерінің акцияларына баға кесетін компаниялар үшін ғана мүмкін болады. Сонымен қатар белгінің тек біреуіне бағытталу теория жағынан өте жағымды, ал іс жүзінде ақталмаған. Сондықтан анали-тикалық шолумен, болжаумен және кеңес берумен айна-лысатын көптеген аудиторлық фирмалар мен басқа компаниялар өздерінің аналитикалық бағалауында белгі-лер жүйесін қолданады. Мысал ретінде аудит практикасын талдап қорыту (Ұлыбритания) бойынша комитеттын ұсынысын келтіруге болады. Бұл көрсеткіштерді екі топқа бөлуге болады:

• негізгі өндіріс қызметіндегі қайталанатын елеулі шығындар;

• ұзақ мерзімді салымдардың көзі ретінде қысқа мерзімді заемдарды шамадан тыс қолдану;

• мерзімі өткен кредиторлық борыштың кейбір қауіпті деңгейінің өсуі;

• өтімділік коэффициентінің тұрақты төмен мәндері;

• айналым қаражаттарының аса тапшылығы;

• қаражаттар көзінің жалпы сомасындағы қарыздар үлесінің қауіпті шектеріне дейін тұрақты өсуі;

• дұрыс емес қайта инвестициялау саясаты;

• инвесторлар, кредиторлар және акционерлер ал-дында міндеттемелерді үнемі орындамау;

• дебиторлық борыштың жоғары үлес салмағы;

• нормадан тыс, жатып қалған тауарлар мен өндіріс қорларының болуы;

• банктік жүйедегі мекемелермен қатынасының нашарлауы;

• тиімсіз шарт бойынша жаңа қаржылық ресурстар көзін пайдалану (мәжбүрлі);

• пайдалану мерзімі өтіп кеткен жабдықтарды өндіріс процесінде қолдану;

• ұзақ мерзімді келісімдерді потенциалды жоғалту;

• тапсырыстар портфеліндегі жағымсыз өзгерулер.

• басқару аппараттарының белді қызметкерлерінен айырылу;

• мәжбүрлі тежеулер, сонымен қатар өндірістік техникалық процестердің ырғақтылығьшың бұзылуы;

• кәсіпорынның активті түрі, жабдықгың типі, нақты бір жобадан тәуелді болуы;

• жаңа жобаның табыстылығы мен сәттілігіне орынсыз сену;

• кәсіпорынның немен аяқталатыны белгісіз сот ісіне араласуы;

• тиімді контрагенттерді жоғалту;

• кәсіпорынды техникалық және технологияльіқ тұрақты жаңартудың қажеттілігін дұрыс бағаламау;

• тиімсіз ұзақ мерзімді келісімдер;

• кәсіпорынмен тікелей немесе оның бөлімшелері-мен байланысты саяси тәуекел.

Осы ұсыныстардың құндылықтарына жүйелілікті, мүмкін болатын банкроттық тұрғысынан қарағанда кәсіпорынның қаржылық жағдайын кешенді жолмен түсінуді, кез келген кәсіпорынның ешқандай өзгерту-лерсіз қолдануына болатындығын жатқызуға болады. Қаржылық есеп берулер мәліметтерінен басқа, қосымша ақпарат қажет. Бұл белгілердің шекті мәні салалар бойынша нақтыланады, ал оларды жасау тек қана анықталған статистикалық мәліметтер жиналғаннан кейін жүргізіледі.