134
Сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны барлық мектептерде
бірдей емес. Оған мына факторлар әсерін тигізеді:
1. Мектептің дәстүрлері мен ерекшеліктері. Мысалы: егер
мектептің пәндік бейіні болса, онда сыныптан тыс жұмыста танымдық
аспектілердің үстем болуы. Әдеби, экономикалық, физикалық,
математикалық және т.б. тәрбие, соған сәйкес кәсіби мектептермен
сыныптарға тән.
2. Жас
ерекшеліктері,
сыныбы,
оқушылардың
жеке
мінездемелері.
3. Компьютерлік техниканың мүмкіншіліктері, ерекшеліктері,
информатика кабинетінің кесте бойынша жүктемесі.
4. Мұғалімнің өз ерекшеліктері, оның қызығушылықтары,
икемділігі және талаптары.
Егер мұғалім оқушыға білім беруде жоғары нәтижеге жетуге
тырысса, онда сыныптан тыс жұмыста мақсатқа жету үшін танымдық
іс-әрекеттерді ұйымдастырады.
Сонымен қатар, оқудан тыс танымдылықтың көлемі қиындық
деңгейімен ғана сәйкес келмей, үйренушілердің жеткен деңгейлерінен
асып түсуде, жан-жақты дамумен сәйкес келуі керек.
4.3. Сыныптан тыс жұмыстың формалары
Сыныптан тыс жұмыстардың формалары – бұл мазмұнына
қарап қойылатын талаптар. Сондықтан сыныптан тыс жұмыс
формаларының саны орасан көп болғандықтан, оларды тұтастай
жіктеу мүмкін емес. Есесіне мысал ретінде объектіге (тұлғаға) әсер
етуі бойынша және оқыту мақсаттарымен тәрбие бағыттарын негіздеп
жіктеуге болады (4.1-сурет). Сыныптан тыс жұмыстарды жеке,
топтық және көпшілікті біріктіруі бойынша, ал жеке және
көпшілікпен – фронтальды және ұжымдық деп жіктеледі.
Жеке жұмыс – өзін-өзі тәрбиелеуге бағытталған жеке
оқушының өздік іс-әрекеті, танымы, мектептік бағдарламаларды
ұжымдық және мұғалімдердің тапсырмаларын орындау үрдісі.
Баланың санасында өзін-өзі кемелдендіру, өзін-өзі тәрбиелеу
қажеттілігі түсінігін қалыптастыру жеке жұмыстың мәні болып
табылады. Педагогикада бұл үрдісті тұлғаны әлеуметтендіру
бағытында тәрбиелеу деп тұжырылымдалады.
Жеке жұмыстың тиімділігі, қойылған талапқа сай, жеке
жұмыстың формасын дәл таңдаудан басқа, баланы әрекеттердің
қандайда бір формаларыне икемдеу болып табылады.
Сыныптан тыс жеке жұмыстарға қойылатын жалпы мақсат –
нақты тұлғаның толыққанды дамуы үшін педагогикалық шарттармен
135
қамтамасыз ету. Ол балада оң «Мен-концепциясын» қалыптастыру
және тұлғалық әртүрлі қырларын, жеке басының мүмкіндігін дамыту
арқылы жүзеге асырылады.
4.1-сурет. Сыныптан тыс жұмыс формаларын жіктеу схемасы
Мысалы, информатика бойынша сыныптан тыс оқытуда тарихи
мәліметтерді,
бағдарламалаудан
қиындатылған
есептерді,
математикалық логикасының элементтерін, есептеп шығару жүйесін
және т.б. қарастыру дәстүрге айналуда.
Соңғы жылдары информатикада практикалық мәні және
танымдық қызығушылығы бар жаңа бағыттар пайда болды –
ақпаратты өңдеуге компьютерлік технологиялар, сонымен қатар,
мультимедиа, гипертекст, Интернет. Бұл сұрақтар информатика
бағдарламасында өз бейнеленуін тапты, бірақ практикаға бөлінген
сағат саны жеткіліксіз болғандықтан, сыныптан тыс оқыту,
информатикадан оқушылардың білім сапасын көтеруге негіз болуы
қажет.
Жеке жұмыс әрекеттері оқушылардың және жасөспірімдердің
басқалармен қарым-қатынасын шектемейді, әйтсе де олардың
әрқайсысына жалпы шараларда өз орындарын табуға көмектеседі.
Жеке жұмыс үйірмелердің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады.
Сондықтан ондай жаппай шаралардың табысты болуы, жеке
жұмыстың дұрыс жолға қойылуына байланысты болады.
Үйірмелік
(топтық)
сыныптан
жұмыс
оқушылардың
ғылымның,
техниканың,
көркемөнердің,
спорттың
белгілі
аймақтарына қызығушылықтарын анықтауға және шығармашылық
қабілеттерін дамытуға, бағдарламалық материалдан алған білімдерін
Сыныптан тыс жұмыс
объектіге әсер етуі
бойынша
әрекеттік бағыттары
бойынша
адамгершілік
ойлау
дене шынықтыру
экологиялық
экомикалық
эстетикалық
жеке
көпшілікпен
жаппай
ұжымдық
топтық
біріккен
көпшілікпен
136
тереңдетуге, жаңа мәліметтерді білуге, біліктіліктерін және
дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады.
Үйірме - информатика бойынша оқудан тыс әрекеттердің негізгі
түрінің бірі. Оның жұмысының мазмұны негізінен оқушылардың
дайындығымен және қызығушылықтарымен анықталады, әйтсе де
кейбір жағдайда бағдарлама да болады. Компьютердің көптеген
мүмкіндіктеріне (компьютерлік графика, компьютерлік модельдеуді
бағдарламалау және т.с.с.) байланысты информатика бойынша
үйірмелердің бағыттары әртүрлі болуы мүкін.
Үйірмеде сабақтардың әртүрлі типтері өткізіледі. Олар:
баяндамалар, жобалар жасау жұмысы, кабинет үшін әртүрлі көрнекі
құралдар жасау, зертханалық жұмыстар, интерактивті тақтаның
флипчарт технологиясын игеру және оларды дайындау, виртуалды
саяхаттар және т.с.с. болуы мүмкін.
Үйірменің жұмысы күнделікте тіркеліп отырады. Есептік
шараларды: кеш, конференция, көрме, байқау түрінде өткізуге
болады. Кейбір мектептерде үйірме жұмысының қорытындысы, жыл
бойы жасалған жұмыстың байқауын тәмәмдайтын мектептік
мейрамда өткізіледі. Мысалы, информатика бойынша жалпы
мектептік апта өткізілгенде.
Жұмыстың бірлестіру формаларына мектеп мұражайы, клубтар,
қоғамдар, уақытша ұжымдар және т.с.с. жатады.
4.3.1. Сыныптан тыс шаралардың кейбір формалары
Информатика кеші – бұл жылдық сынып жұмысының немесе
үйірменің нәтижесін қорытындылау формасының бір түрі.
Мұғаліммен бірге оқушылар кештің бағдарламасын, жұмыс түрін
және ойындарын толығырақ ойластырады. Кеш үшін материал
таңдайды. Мысалы: есеп-әзіл, тапқырлық есептерін, тарихи
мәліметтерді,
ребустарды,
софизмдерді,
шарадаларды,
кроссвордтарды, викторина үшін сұрақтарды; қажетті модельдерді,
плакаттарды, ұрандарды, сонымен қатар сыныпты дайындайды.
Мұндай шараның өте маңызды тәрбиелік мағынасы бар: біріншіден,
оқушылыр өз сыныбының абыройы үшін бірге күреседі; екіншіден,
бұл жарыс оқушыларда жеңіске қажетті сабырлықты және жігерлікті
дамытады.
Информатикадан викторина – бұл өзінше ойын. Викторинаны
үйірмеде немесе жеке сыныптар арасында жарыс ретінде өткізу
ыңғайлы (сабақтан тыс уақытта). Викторина үшін дайындалатын
тапсырмалар көзге жетерлік мазмұнымен, жазуды талап етпейтін,
көбінесе ойша шығаруға ыңғайлы болу керек. Сабақта шығаратын
Достарыңызбен бөлісу: |
