61
Винчестерге дәстүрлі C: атауы беріледі. Әдетте жұмысқа
ыңғайлы және сенімділік үшін оны бірнеше логикалық дискілерге: C:
D: E: – атауларымен бөлінеді.
Кітапқа ұқсастырып түсіндіру дискінің түбірлік каталогы
қызметін айқындауға көмектеседі. Кітаптың мазмұны сияқты,
дискінің түбірлі каталогында файлдар туралы мәліметтер тізімінен
тұрады. Кейде оны дискінің директориясы дейді.
Каталогта файл жөнінде мағлұмат болады (аты, байтпен көлемі,
құрылған күні және уақыты, соңғы өзгертулердің уақыты мен күні).
Бұл ақпарат әрқашан белгілі бір жолдарда сақталады. Егер де
файлдар тізімін экранға шығаратын болсақ, онда кітаптың
мазмұнындағы сияқты дискінің құрамы жөнінде мәлімет алуға
болады.
Дербес компьютердің (ДК) архитектурасы – оның негізгі
бөліктерін: процессорды, жедел сақтау құрылғысын (ЖСҚ),
бейнежүйені, диск жүйесін, сыртқы құрылғыларды және енгізу-
шығару құрылғыларын қиыстыру (орысша компоновка) болып
табылады..
IBM корпорациясы құрастырған дербес компьютердің ашық
архитектурасы мыналардың:
- жалпы жүйелік шинаның болуы, оған кеңейту қосқыштары
(орысша разъем) арқылы қосымша құрылғылар қосылуын;
- компьютердің модульді құрылуын;
- барлық
жаңа
құрылғылардың
және
бағдарламалық
құралдардың бұрынғы нұсқаларымен үйлесімділігін ұсынады.
Ашық архитектура принципі – бұл жалпы компьютерді және
оның бөліктерін, жасап шығарған фирмаға тәуелсіз, өзара
толығымен үйлесімді жаңа құрылғыларды қолданып әрқашан
кемелдендіру мүмкіндігі. Бұл пайдаланушыға үлкен пайда береді,
олар жаңа құрылғыларды сатып алып оны жүйелік (аналық) тақшаның
бос қосқыштарына (слотына) қойып, өз компьютерлерінің
мүмкіндіктерін кеңейте алады.
Дербес компьютердің модульді құрылуы – ақпарат алмасуы да
магистральді (шиналық) принципке сүйенеді. Құрылғылар арасында
ақпарат алмасу көп сымды ортақ байланыс ақпараттық магистралі
– шиналар арқылы жүреді (3.3-сурет).
Мұндай құрылымды – магистральды-модульдік немесе ортақ
шиналық архитектура деп аталады. Суретте дербес компьютерлерге
тән ақпараттық өзара әрекеттестік принципі қарапайым түрде
бейнеленген (ал күрделі схеманы [21,164-б.] қараңыз). Сыртқы
62
құрылғылар
магистральға
контроллермен
(үшбұрыштармен
белгіленген) арқылы жалғанады.
3.3-сурет. Дербес компьютердің архитектурасы
Оқушыларға 3.1-суретте бейнеленген ақпараттық өзара
әрекеттестік принциптері ДК үшінде орындалатынын түсіндіру керек.
Сонымен, 3.1-суреттегі және 3.3-суреттегі схемалар бірін-бірі
толықтырады.
Дербес компьютерде процессордың рөлін микропроцессор (МК)
орындайды. Микропроцессор ДК-ң негізгі құрылғысы оның миы. МК-
ның мүмкіндігі компьютер мүмкіндігін анықтайды. Компьютердің
жұмыс жылдамдығы процессордың негізгі екі сипаттамасы – ырғақ
жиілігі және разрядтылығына тәуелді.
Процесссордың ырғақ жиілігі – процесссордың әрекет
жылдамдығын көрсететін шама, яғни оның бір секунд аралығында
орындайтын қарапайым амалдар саны. Бұл көрсеткіш процесссордың
ең маңызды қасиеті болып табылады. Ырғақтық жиілік Мегагерцпен
(Мгц),
Гигагерпен
(Ггц)
өлшенеді.
Дербес
компьютердің
жылдамдығының өлшем бірлігі 1 Мгц = 1 млн. герц/ сек.). (100Мгц –
ол 1 секундта орындалатын амалдар саны, яғни 100 миллион
қарапайым амалдар).
Процесссордың разрядтылығы – процессордың бір ырғақта
тұтастай өңдейтін немесе жіберетін екілік кодтардың максималды
ұзындығы.
Мысалы: 32–разрядтты (бір машиналық сөз) немесе 64-
разрядты (екі машиналық сөз) процессор бір ырғақта тұтастай,
(машиналық сөздерге сәйкес) 4 немесе 8 байт ақпарат өңдейді.
Дербес компьютердің бейнежүйесі. Графикалық бейнелерді
шығаратын негізгі құрылғы – дисплей. Дисплей жұмысын
бейнконтроллер басқарады. Немесе оны бейнеадаптер, немесе ДК-де
оны бейнекарта деп атайды.
Дисплей құрылымы жөнінде оқушылардың алатын ұғымдары:
экранның дискреттік (пиксельдік) құрылымы; пиксельдер сеткасы
Микропроцессор
Ішкі жады
Ақпараттық магистраль (шина)
Монитор
Дискжетек
Пернетақта
Принтер
63
(растр), растрды электрондық сәулемен сканірлеу; сканірлеу жиілігі;
түсті монитордың пиксельдің үш түсті құрылымы.
Бұл материалда кездесетін ұғымдар: электрондық сәуле,
люминесценция, үш базалық түстің араласуы. Бұл ұғымдар оқушылар
әлі танысып үлгермеген электроника және физикалық оптика
курстарында оқытылады, сондықтан бұл сұрақтарда көп тоқталып,
ұзақ түсіндірудің қажеті жоқ. Оқулықта келтірілген түсіндірулер
жеткілікті.
Бұл бөлімнің материалы бейнконтроллердің сипаттамасын
береді. Бейнконтроллер екі бөлімнен – бейнежады және дисплейлік
процессордан тұрады. Экранда бейнені алу процесіндегі бұл
құрылғылардың рөлін оқушылардың білуі қажет.
Жадыда
екілік
код
түрінде
сақталған
ақпаратпен
компьютердің жұмыс жасауы – ЭЕМ үшін негізгі әмбебапты принцип
болып табылады. Сондықтан экрандағы кез келген бейне – ЭЕМ
жадындағы ақпараттың бейнеленуі – яғни, бейнеақпарат. Алғашқыда
бейнеақпарат жедел жадыда қалыптасады (графикалық файл
ашылғанда, графикалық редакторда жұмыс жасалғанда). Экранға
шығару,
бейнеақпаратты
монитордың
контроллеріне
беру
нәтижесінде жүзеге асады: монитор жұмысын басқаратын дисплейлі
процессордың үздіксіз жұмыс істеу салдарынан, ақпарат бейнежадыға
жазылып, бірден экран бетіне шығарылады.
Сонымен, бейнежады ЖСҚ мен дисплей арасындағы ерекше
өзіндік буфер болып табылады. Бейнежадыдағы ақпараттың
ауысуының салдарынан экрандағы «сурет» ауысып отырады. Экранға
шығару жүйесі – шығарылатын ақпараттың қандай түрі болмасын
(мәтін, қозғалмайтын сурет немесе анимация) – бәріне бірдей жұмыс
жасайды. Осы қағиданы оқушылар жақсы түсінуге тиіс. Беттегі
бейнені компьютер жадына енгізу құралы – сканер. Экранға бейнені
шығару жүйесінің және сканер көмегімен бейнені енгізу жүйесінің
өзара кері қызметтерін түсіндіріп кеткен жөн (3.4-сурет).
3.4-сурет.
Экранға
шығарғанда
және
сканірленгенде
бейнақпараттың түрленуі
Екілік бей-
некод
Экрандағы
бейне
ЖСҚ
Бейнеконтроллер +
дисплей
Сканер
Экрандағы
бейне
Екілік бей-
некод
ЖСҚ
Достарыңызбен бөлісу: |
